Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 204/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) масын әдеби дамудың дәстүрлі жо- лына сай зерттеуді қолға алуының  орнына, «ұлтшылдық-байшылдық»  және пролетариат әдебиетінің бас- ты ерекшеліктерін анықтаумен ай- налысуына мәжбүр етті, ақын-жа- зушылардың творчестволық бағы тын  тек серуді басты нысанаға алып ке- туіне ықпал жасады. Н. Төреқұловтың  «Темір қазықта» жарияланған «Асау  тұлпар» (1923, №1) атты сынына бай- ланысты айтыста С. Сейфуллинді  жақтаушылардың өз мақалаларында  пролетариат ақыны екенін дәлелдеу- ге көп күш жұмсаулары да сол се- бептен еді. «Сәкеннің сырын» ашқан  Ғ. Жәнібекұлының мақаласы («Еңбек- ші қазақ», 1929, 21 тамыз) секілді  бірнеше әшкерелегіш дүниелер, төң- керісшілдер Ж. Орманбайұлы бас- таған бірнеше адамның «Сәкеннің  сыры олай емес, былай» («Еңбекші  қазақ», 1929, 16 қыркүйек) деп ара- ша түскеніне қарамастан револю- ция жыршысы деп жүрген Сәкенге  «Менің қаталарым туралы» («Еңбек- ші қазақ», 1929, 2 қыркүйек) деген  мойындау мақаласын жаздыртып  тын ды. Ал Сәкеннің бұл мойындауы  дегеніміз – төңкерісті теңдік деп ұғып  қуана жырлаған әдебиеттің бірте- бірте таптық, партиялық қағиданың  қамытын киіп жасқаншақ тартып,  саясатқа ашықтан ашық бас шұлғуға  көшкен бүкіл әдебиеттің мойындауы. Бұл Мағжан поэзиясы төңірегін- де болған айтыста да анық байқалды.  «Тұрпайы социологизмге» қарсы  ұлт тық әдеби-теориялық ой-пікір  екіге жарылды. Төңкерісшілдер Сә- кен ді пролетариат ақыны екенін дә- лелдеп жатса, «ұлтшыл» атанған- дар Мағжанның «ұлтшыл-байшыл»  емес екенін көрсету үшін ара түсіп,  «Мағжанның ақындығы» се кілді  ғылыми мәні терең мақала да жаз- ды. Бірақ, Ғ. Тоғжанұлының «Мағ- жанның ақындығы, Жүсіпбектің  сыны», «Көркем әдебиет туралы  марксшілдер не дейді, Жүсіпбек  не дейді» секілді дүниелері жазы- лып, ақыры Мағжан өз кредосы- нан бас тартып, «Тоқсанның тобы»  атты өлеңін жазуға мәжбүр болды.  Біле білсек, бұл да ұлт әдебиетінің  ғасырлар бойы келе жатқан дәстүрлі  жолынан жаңылып, жаңа заман  идеологиясының қол шоқпары бо- луға айналған жеңілісі. «Тұрпайы  социологизмді»  жақтаушыларды  ай тақтап қойып, соның негізінде  өз үстемдігін құруға жанталасқан  маркс тік-лениндік  идеологияның  жеңі сі. Әдебиетті өз идеология- сын жырлатуды, ғылымда өз әдіс- на масын қолдануды толық та- лап еткен партиялық саясаттың  1925 жылғы «Партияның көркем  әдебиет саласындағы саясаты» де- ген қау лысынан кейін бар билікті  өз қолына алуы еді. Кейінде «түрі  ұлттық, мазмұны социалистік» деп  келгенімізбен екеуі космополит- тік, социалистік болған әдебиетті  Ре по зи то ри й Ка рГ У 222 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз