Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 216/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) негіздеу мақсатында: «Сентимента- лизм мен романтизм бағытына әу- реленбей, қазақ еңбекшілерінің қа- зіргі керегіне жауап, келешегіне  демесін болатын ашық тілек, айқын  ұғыммен суреттелген нағыздық (реа- лизм) бағытындағы және осы ба- ғыттың жан серігі, бұрынғы, соң ғы,  бүгінгі өмірдің деректерінен туа- тын, болашақтағы тегістік тұр мысты  суреттейтін төңкерісшіл сарын да- малық (романтизм) бағыттағы әде- биет жұрнақтарын молайту керек. Бұл – көптің тілегі, қазіргі за- манымыздың тілегі. Сондықтан бұ- дан былай әдебиетімізде айтыл ған  нағыздық пен төңкерісшіл са рын- дамалық бағыты көркеймек. Сын- шылар ұсынып отырған ескі са- рындамалық (реакционный роман- тизм) бағыты жасырынып жан сақ тау,  жатыпатарлық қылу жолына түспек  («Еңбекші қазақ», 09.10.1926), – деп  жаза келіп, романтизмді революция- шыл және реакцияшыл деп екіге  жіктеп тастады. Әдеби-теориялық  ой-пікірге қазақ әдебиетінің ендігі  даму бағытындағы ұстар жолы ре- ализм мен революцияшыл роман- тизм болуы керек деген қисынды  орнықтырды. Бұл пікір арнасы –  «1930 жылдардың бас кезінде айқын  тұжырымдалған «социалистік реа- лизм» атауы болғанымен, 190 жыл- дардың екінші жартысы үшін осы  теориялық ой-пікірдің өзі үнемді  ізденіс екенін аңғармау ағаттық  болар еді. Түркі тілдес әдебиетте  алғаш айтылған осы қисын орыстың  пролетарлық әдебиетінде 1928-1929  жылдары айрықша дау туғызды.  Жаңа әдебиетке көркемдік әдіс іздеу  қажеттігі туған кезде «динамич ный  реализм», «революционный реа- лизм», «диалектический реализм»  де ген сияқты терминдер оңды-солды  са пырылыстырғаны да тарихтан бел- гілі» [2, 243]. Әдеби-теориялық ой-пікірдің 1920  жылдардағы ғылыми ізденістерін  саралаған уақытта оның мәнді ар- на іздеп жоғары биіктіктерге қол  созғанын, поэзияны жеке ақын шы- ғар малығына теориялық талдау жа- сай отырып тексерудің қолға алынға- нын дәлелдейтін ғылыми-зерттеуші- лік сипаты айқын екі еңбекті айта  кету орынды болмақ. Олар – М. Жұ - ма баевтың «Ақан сері сөздері»,  Ж. Ай мауытовтың «Мағжанның ақын - дығы» аталатын мақалалары. Бұ лар  теориялық ұғымдар мен тү сініктерді  меңгеру жолында әр түрлі айтыс- тартысқа түсуге душар болған әдеби- теориялық ой-пікірдің жеке ақын  поэзиясына ғылыми талдау жасау- дағы жаңаша бастамасы болды. Екі  автор да сөз етіп отырған ақынның  өнерпаздық тұлғасын бағалау жо- лында олардың шығармалары ар- қылы дүниетанымдық көзқарасын  зерттеуді басты мақсат тұтқан.  1923 жылы «Сана» журналында  «Ақан сері» атты мақала жариялаған  Ре по зи то ри й Ка рГ У 234 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз