Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 173/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) ра шылдық сарынды байқамай, зерт- теушілік көзқарасында теориялық  қа телер жіберіп алуының бір сыры да  осында жатыр. С. Мұқанов осы оқулығы ар қы- лы отызыншы жылдардағы қазақ  әдебиеттану ғылымын, әдеби-тео- риялық және әдеби-тарихи тал- дау жасау бағытындағы ғылыми- зерттеушілік ой-пікірді жаңа ойлар- мен байытты. Қазақ әдебиеті тари- хын зерттеудің кезең үшін өзектілі- гі мен маңызына тоқтала келіп, өз  оқулығының ғылыми-зерттеушілік  си патын, мақсаты мен міндетін, дә- уір талабына сай практикалық қа- жеттілікпен туғанын ашық та анық  түсіндіреді. «Әдебиетті зерттеудің  толып жатқан тармағы бар: Мәселен,  осы әдебиеттің тарихы, қисыны,  әдісі, сыны, тағы сондайлар. Осы- лардың ішінен біздің міндетіміз та- рихын жазу еді. Екінші сөзбен айт- қанда, алып отырған дәуіріміздің  пі кірі қай кезде қалай өркендегенін,  қалай шегінетінін, оған нелер себеп  болғанын тексеру еді. Біз бұл тарих- та одан гөрі кеңірек жайылдық. Көп  жерде кейбір шығарманың шық қан  тарихы, себебін тексерумен қатар,  ішкі, сыртқы құрылысына тоқ талып,  өзімізше сын бердік. Кей жер де  көркем шығарманы тану, іздеу әдіс- терінен де азырақ сөз қозғадық.  Кей жерде тіл, ырғақ, көркемдік жа- ғына көз салып, қисын жағына да  көңіл бөлдік. Бұлардың бәрі, әрине,  әлдеқалай істелген жоқ, әдейі істелді.  Өйткені белгілі бір дәуір тарихы ту- ралы болғанмен, бұл кітап мектеп ке  арналған бірінші оқу құралы бол- ғалы тұр. Мектептеріміз әдебиет ті  тану ретінде оқу құралына әлі кедей.  Сондықтан тарих көлемінен шы ғып,  әдебиеттанудың басқа жүйелері нен  де кей жерде мәлімет беріп отыру- ды пайдалы деп түсіндік», – деген  пікірдің сол кездегі ғылыми-зерт- теушілік ой-пікірде тың бағыт еке- ніне көңіл аудармасқа болмайды. Оқу- лыққа тән сипат, әдеби-теориялық  талдау, әдеби-тарихи тұрғыда зерт- теу ғылыми-зерттеушілік арнасында  бас қосып, бірін-бірі толық тырып  отырғандықтан еңбек моногра фия- лық мәнге ие болған. С. Мұқанов өз оқулығына «І бө- лім. Ұлтшылдық, байшылдық дәуір»  деп ат қойып, айдар тағуына қара- ғанда, ХХ ғасыр басынан отызын- шы жылға дейінгі қазақ әдебиетінің  тарихын «ұлтшылдық, байшылдық  әдебиет» және «пролетарлық әде- биет» деп екіге бөліп зерттеуді мақ- сат тұтқаны байқалады. Осы ойын  автор «ХХ ғасыр әдебиетін тек серіп  отырғандықтан, бізге қазақ әде- биетінде жиырмасыншы ғасырда  байшыл әдебиетке қарсы туған про- летариат әдебиетін, оның өркендеу  дәуірін жазу керек еді. Біз бұл  жолы оны істегеніміз жоқ. Байшыл  дәуір мен пролетаршылдық дә- уірді қосып кітап қылсақ, ең алды- Ре по зи то ри й Ка рГ У 191 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз