Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 181/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) тұсындағы тұрмыстық ұсақ белгі,  ұсақ өзгерістерін де жақтырмайды.  Шошынып, тыжырынып, немесе күр- сініп отырып, сынап шенейді.... Шор- танбай шығармалары оны ескілік  үшін және діншілдік үшін күрескен  феодалдар тобының жыршысы қып  шығарады... Мұрат ХІХ ғасырдың  екінші жартысындағы жаңаға бой  ұсынбай кеткен, ылғи ескімен болған  зар заман ақындарының соңы», – деп  бағаланады [52, 72]. Оқулық жаңашылдықты құпта- ған, одан үйренуді, мәдениетке жету- ді насихаттаған ақындар деп Абай  мен Ыбырайды ерекше атай отыр- са да, шығармаларының ағартушы- демократтық сипатына терең мән бер- меген. Оларды Әбубәкір, Шәңге рей,  Мәшһүрлер деңгейінен көреді. Со- ның салдарынан әдебиеттің өркен деу  процесі айқындықпен жіктелін бей  қалғаны аңғарылады. Әйтсе де осы  дарындар туралы берген бағалары  сол кездегі ғылыми-зерттеушілік  ой-пікір үшін соны тұжырымдар  еке нін де байқаймыз. Олар Абай- ды: «Бұл дәуірдің ақындары, әсіресе  Абай жалғыз өзі, өз тұсының айна- сы емес, өзінің алдындағы бірқатар  заманды да сөз қылып, суретке ба- сып, өзі де танып, өзгеге де нық та- нытып кеткен ақын болады. Сондай  ірі ерекшеліктерімен қатар жиын- да білім беріп, бұрынғының өмірін  танытып, дәулердің таптық сырын  ашатындық жағынан Абай бүкіл ХІХ  ғасыр әдебиетінің ең үлкен тұңғы- шы боп саналады» десе, Ыбырайды  «Алтынсарыұлы – қазақ әдебиетіне  өнер мен техниканы жырлау сары- нын енгізген ең бірінші адам. Ба- тыс мәдениетіне шақыру пікірі, ба- тыстың техникасын жырлауы қазақ  даласындағы жаңаша қозғалысқа  өту тұсынан әкелген жаңалық олжа- сы», – деп, қазақ әдебиеті тарихында  алатын орнын белгілеуге алғашқы  қадам жасайды. Бірақ Абай мен  Ыбырайдың өнерпаздық тұлғасын  сөз еткенде, олардың қазақтың клас- сикалық жазба әдебиетінің негізін  салудағы еңбегі атап айтылып, ғы- лыми тұрғыда дәлелденбеген. Оны  белгілі ғалым, әдебиетші Т. Кәкішев  атап айта келіп: «Ауыз әдебиетінің  дәстүрінде көрінген ақын-жазу шы- лардың шығармашылығын білгір- лікпен байқап, қажетті жерінде  тео риялық тұрғыдан қисын ай- тып, эстетикалық түсіндірме беріп  отыр ған авторлар Ыбырай, Шәң- герей шығармашылығының негізгі  сипа тын көп ақын-жыраулар ағы- нына қосып жібереді де, қазақ әде- биетінің тарихында сыншыл реа- лизмді, ағартушы-демократтық ба- ғыт тағы... жазба әдебиеттің сапа лық  жаңалығын айшықтап көрсет пей  кет кенін, сондықтан бұл дарындар  хро нологиялық ұзақ-сонар баян- дау дың өрісінен шыға алмай, зор  тұлғаларын көрсете алмай қалғанын  байқаймыз», – деп жазады [31, 56].  Ре по зи то ри й Ка рГ У 199 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз