Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 175/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) Сонда ғана тарихи шындыққа сай  пікір айта аламыз. С. Мұқанов оқулығында В. И. Ле- ниннің әр ұлттың мәдениетінде екі  түрлі мәдениеттің элементі болаты- ны, мәдени-әдеби мұраны зерттеген- де қай таптың идеологиясы тұрғы- сынан жазылғанына ерекше назар  аудара отырып тексеруді басты мақ- сат етіп қойғандықтан, «ұлтшылдық- байшылдық дәуір», «пролетарлық  дәуір» деп жіктеп әкеткен. Бұлай  бөлуге сол кездегі қатты өріс алған  «ұлтшыл-алашордашыларға» қарсы  күрес ерекше ықпал жасап, ақын- жазушылардың шығармаларын тал- дау барысында обьективтілік пози- ция ұстауға мәжбүр болған. Ленин- нің әдеби мұра туралы пікірлері мен  сталиндік социализм жеңген сайын  тап күресінің күшейе түсетіні ту- ралы көзқарастың әсерінен туын- даған көркем әдебиет саласындағы  қателіктер бұл оқулықта да орын  алған. «Ұлтшыл-алашордашылар»  деп жала жабылған дарындарды бы- лай қойғанда, С. Торайғыров, С. Дө- нентаев, Б. Күлеев, М. Әуезовтер де  ұлтшылдық әдебиеттің өкілі ре тінде  көрсетіліп кеткен. Бүгінге «ұлт- шыл-алашордашыл» атанған қа- зақ зиялылары ақталғаннан кейін  бұл оқулыққа ғылыми дәйексіз пі- кірлер де айтыла бастады. «ХХ ға- сырдағы қазақ әдебиетіне» баға  бер  генде Қазақстанда «ұлтшыл- алаш ордашыларға» қарсы күрес  тек қазақ әдебиеттану ғылымында  ға на емес, мәдениеттің барлық са- лаларында жүргенін және оны  тудырған С. Мұқанов емес екені есте  ұсталуы қажет. Әдебиеттегі «ұлт- шыл-алашордашыларды» әшкере леу сол кездегі барлық мақалаларда,  Ғ. Тоғжановтың, Е. Бекеновтің, т.б.  еңбектерінде, М. Қайыпназаровтың  баяндамаларында ғана емес, Қа- зақстан өлкелік партия ұйымының  қаулы-қарарларында да айтылып  қалып отырылды. Ендеше бұл кү- рестің С. Мұқанов оқулығында кө- рінуін сол дәуірдегі идеологиялық  күрестің әсерінен, заман ағымынан  деп түсінген жөн. Бірақ, біздің оқу- лықтағы артық-кем пікірлерді за- манға жауып, С. Мұқановты ақ- тап алайық деген ойымыз жоқ.  Ең бекте ақын-жазушылардың шы- ғар ма ларының мазмұны мен идея- сы бұрмаланып, шектен тыс қаза  тексеріліп ұлтшылдық сарын із деу  айқын сезілетіні рас. Тіпті С. То- райғыровтың «Кедей» поэмасын  ұлт шылдық көзқараста деп талдауы,  М. Әуезовтің «Қилы заман» по- весіндегі он алтыншы жылғы ұлт- азаттық көтеріліс кейін социалистік  заманға қарсы күреске жалғасты де- ген сияқты пікірлерін кейінірек автор- дың өзі де, басқа әдебиетші-ғалым- дар да түзетті. Ал А. Байтұрсынов,  М. Жұмабаев, М. Дулатов, Ж. Айма- уытов шығармашылығы туралы кел- сек, олар жайында «ХХ ғасыр басын- Ре по зи то ри й Ка рГ У 193 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз