Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 160/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) Қашан да ғылым ешбір дерексіз  тумайды, дәуірдің талап-тілекте ріне  байланысты дүниеге келеді. Төң- керістің алғашқы жылдарынан ба- стап қазақтың ұлттық баспасөзін,  ұлт мектептерін ашу міндеті алға  қо йылғанда, ең қиын, ең түйінді мә- селенің бірі – ана тілі мен әдебиетін  оқытуды бірінші кезекте шешу керек  болды. 1921 жылы 31 қаңтарда Халық  ағарту комиссариаты мен Мемле- кет тік баспасы жанындағы редакция  алқасының бірлескен мәжілісінде  С. Сейфуллинге І-ІІ сатыдағы бі- рыңғай қазақ мектептері үшін қазақ  әдебиетінің хрестоматиясын дайын- дау тапсырылды. Бұл міндетті орын- дап шығу жолында біршама ізденген  С. Сейфуллин қазақ әдебиетінің та- рихы жайлы алғашқы ой-пікірле рін  талқыға салу мақсатында 1924 жылы  Орынбор қаласындағы қазақ жас- тарының Орталық клубында «Қа зақ  әдебиетінің қысқаша тарихы» деген  тақырыпта лекция оқиды. Осы лекци- яда қазақтың халық ауыз әдебиетін,  қазақ әдебиетінің тарихын тексеру  проблемасы тұңғыш рет қойылып,  әдебиет тарихын дәуірге бөлу туралы  тың пікірлер көтерілді. Сәкеннің қазақ әдебиетінің та- рихын зерттеу туралы бұл бастама- сы мерзімді баспасөз бетінде айтыс  туғызды. 1920 жылдардың басын- дағы әдеби-теориялық, әдеби-тарихи  бағыттағы талдау жасау, тексеру  бағытындағы ғылыми-зерттеушілік  ой-пікір әрі толық қалыптаса қой- маған еді. Сол себептен қазақ әде- биеттану ғылымында сол кезде дә- уірлеп тұрған пролеткультшылдық  салдарынан С. Сейфуллиннің лек- циясында кейбір қате пікірлер орын  алды. Ол Абай, Ыбырай, Сұлтан- махмұттың өнерпаздық тұлғасын,  шығармашылықтарының ағартушы- демократтық, новаторлық сипатын  дұрыс бағалай отырса да, қанаушы  қоғамда өмір сүргендіктен, олардың  шығармалары мазмұны жағынан  билер (феодалдар) табынікі де- ген дәйексіз қорытынды жасай- ды. Бұл лекцияның қысқаша маз- мұны «Еңбекші қазақ» газетінде  жа рияланған еді. Осы мақаланың  шығуына байланысты қазақ әдебие- тінің тарихын зерттеу, көрнекті да- рындарын бағалау мәселесі қызу  талқыға түсті. «Темірбайдың» «Қа- зақ әдебиетінің тарихынан» атты  мақаласы, оған қарсы Ғ. Мүсіре- повтің «Қисық сынға әділ төре»  мақаласы шықты. Сол секілді «Тоқ- пақ» деген атпен (С. Қожанов) «Жа- қындық па, жалақорлық па?» де- ген мақала да жарық көрді. Сәбит  пен Ғабиттің пікірлерінде қа зақ  әдебиеттану ғылымында өріс ала  бастаған нигилистік көз қарас пен  «тұрпайы социологизм» теория- сы ның әсері сезілсе, «Темір бай»  мен С. Қожановтың ойларында  «бірыңғай ағым теориясынан» туын- Ре по зи то ри й Ка рГ У 178 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз