Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 84/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) қатты сыналғанымен, ол кеше ғана  ұлт тәуелсіздігі үшін бір мақсатта  жүрген қазақ зиялыларын екі лагер- ге жіктеп тастады да, олар идеология  майданында бітіспес күреске шықты.  В. И. Лениннің «Біз қай мұрадан бас  тартамыз?», «Пролетарлық мәдениет  туралы», «Жастар Одағының мін- деттері» секілді еңбектерінен туын- даған әдеби мұраға баға бергенде  қандай таптың мүддесі тұрғысынан  жазылғанына ерекше назар ауда- ру қажеттігін талап еткен жаңаша  көзқарасы мен «біз әрбір ұлттық  мәдениеттің ішінен тек оның де- мократиялық және социалистік эле - менттерін ғана аламыз, оларды ал- ғанда тек қана және сөзсіз түрде әрбір  ұлттың буржуазиялық мәде ниетіне,  буржуазиялық ұлтшыл ды ғына қа- рама-қарсы қою үшін аламыз» де- ген қате қағидасы көптеген қазақ  зиялыларының келешек тағдырына  шығарылған үкім болды. Бұл қате  қағида қазақ әдебиеттану ғылымы- на «ұлтшылдық», «ұлтшылдық-бай- шыл дық әдебиет» деген ұғымдарды  енгізді. Фольклор мен әдебиет та- рихын таптық тұрғыдан зерттеу  мәселесін күн тәртібіне қойды. Алғашқы кезде пролет культ- шыл дық көзқарасқа бой беріп ал ған  Кеңес үкіметі мәдени мұра тура- лы саясатын тез түзетіп алып, мә- дени-әдеби қазынаны жұмысшы  табының мүддесіне сай пайдалану  ісін жедел қолға алды. Әдеби мұ- раны жинап-жариялау және ғылыми  зерттеуді маркстік-лениндік мето- дология  принциптері  негізінде  жүр гізуді қатаң талап ете бастады.  Осы ған байланысты әдеби-тарихи,  әдеби-теориялық бағыттағы ұлттық  ғылыми-зерттеушілік ой-пікір алдын- да аса зор мүмкіншілік пен жағдай  туды. Ол арғы бастауларынан бастап  ғасырларға созылған ғылыми даму  жолын жалғастыруға ұмтылды. Бірақ,  маркстік-лениндік методология оның  осы талабын пайдалануға тыры сып,  таптық идеологиядан тыс әде биет  пен ғылым болмайтынын ұқтыру  үшін жаңа әдіснаманы меңгеруді, сол  бағытта зерттеу жүргізуді үнемі қа- дағалап отырды. «Маркс солай айт- ты екен деп өз пікірін өзгертпеген  (А. Байтұрсынов) және өздері «ұлт- шыл», «ұлтшыл-алашшыл» атана  жүрсе де «ел бүгіншіл, ал менікі ер- теңгі үшін» деген, төңкеріске дейінгі  әдебиеттану ғылымының туа баста- уына еңбек сіңірген әдебиетшілер  әдеби мұраны игеру жұмыстарын  жүргізе берді. Фольклорлық мұра- ның көптеген үлгілері жарияланды,  зерт теу нысанына айнала бастады.  Пролеткультшылдық көзқарас са- рынымен төңкерісшілдер үрке қа- рап жүргенімен әдебиет тарихын- да көрнекті орын алатын ақын- жазушылар шығармалары басылып  шықты, олар туралы зерттеушілік  ба ғыттағы ой-пікір айтыла баста- ды. Жаңа заман талабына сай қиын- Ре по зи то ри й Ка рГ У 101 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз