Баяндама: Оқушылардың оқуға ынтасын,пәнге қызығушылығын арттыру, ауызекі сөйлеу қабілеттерін дамыту

Заградовка орта мектебі

Орындаған: Тыштыкаева А.К.

Оқушылардың оқуға ынтасын,пәнге қызығушылығын арттыру,

ауызекі сөйлеу қабілеттерін дамыту

 Бүгінгі таңдағы басты мәселелердің бірі басқа ұлт өкілдеріне қазақ тілін үйрету, мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеріп, қолдану аясын кеңейту.    Мемлекеттік тілді орыс мектептерінде оқытуда оқушыларды қазақша дұрыс сөйлеуге, оқуға, сауатты жазуға, бір-бірімен қарым-қатынас жасауға (айтылым, жазылым, оқылым, сөйлесім әрекеттері ) үйрету, ойлау қабілетін дамыту және олардың өз ойын қазақша жеткізе алатындай болуы көзделеді. Қандай істі болсын жүзеге асырудың әдіс-тәсілдері мен көмекші құралдары болады. Осыларды дұрыс таңдап тиімді пайдаланғанда ғана мақсатқа жете аламыз.                                                  

Диалог оқушылардың сөйлесу әрекетін, сұрақты дұрыс қоя білуде, ақпарат алмасуда, жалпы тіл үйренуде таптырмас жұмыс түрі. Оны құрастыру үшін бір тақырып бойынша оқушының сөздік қорын дамыту, жаңа сөздер үйретіп, мағынасын түсіндіре отырып, оларды жасайтын формаларды меңгертіп, сөйлем құрауға үйрету, сөз бен сөзді байланыстыруға, ауызша ойларын жүйелі айтуға, әңгімелеуге жаттықтыру керек. Сонда оқушы диалог құру кезінде сауатты құруға тырысады.  Бұл оқушының тілін дамытады.                                                                    

Диалогтарды толықтыру жаттығуына бірнеше мысал келтірейік:

• 
  Кешіріңіз, білуге бола ма, сіз қай мектепте оқисыз?
  
• 
  ................................................................................... .
  
• 
  Мектебіңіз қай жерде орналасқан?
  
• 
  .................................................................................   .
  
• 
  Мектебіңіз ұнай ма?
  
• 
  ................................................................................ .
  
• 
  Осы мектепті не үшін таңдадыңыз?
  
• 
  ................................................................................ .
  
• 
  Сіз қайда жұмыс  істейсіз?
  
• 
  ................................................................................ .
  
• 
  Отбасыңыз бар ма? Неше балаңыз бар?
  
• 
  .............................................................................. .
  
• 
  Үйіңізде сізбен бірге кімдер тұрады?
  
• 
  ................................................................................. .                
  

1. 
   ..................................................... не үшін бардыңыз?
   
2. 
   Астанада ................................................ көрдіңіз?
   
3. 
   ................................................ бірге болдыңыз?
   
4. 
   Елордада........................................... таныстыңыз?
   
5. 
   Барған мақсатыңыз..................................?
   
6. 
   Онда қанша күн.......................................?
   
7. 
   ...................................................... қандай әсер алдыңыз?                
   

• 
  Қазақстан қандай мемлекет?
  
• 
  Қазақстан – көп ұлтты, тәуелсіз мемлекет.
  
• 
  Онда қанша ұлт өкілдері тұрады?
  
• 
  100-ден астам.
  
• 
  Олар қалай тұрады?
  
• 
  Олар бір-бірімен тату, ынтымақты тұрады.
  
• 
  Қазақстанның халқы кімдер?
  
• 
  Қазақстанның байырғы халқы –қазақтар.
  
• 
  Қазақтар қандай халық?
  
• 
  Қазақ халқы – қайырымды, мейірімді халық.
  

Керісінше, осы жауап сыңарларына сұрақтар қою жолымен қайта диалогке көшуге болады.

        Оқушылардың сөйлеу қабілеттерін арттыру барысында жұмыс жүргізудің бірі – мәтінмен жұмыс. Мәтінмен жұмыс істер алдында міндетті түрде мәтіндегі кездесетін таныс емес сөздермен жұмыс жасаймыз. Жаңа сөздердің мағынасын оқушылар түсініп, аудармаларын меңгерулері қажет. Мәтінді меңгеруді  түрлі жолдармен жүргіземіз:                                                                                                                                                                

1) Мәтінді толық мәнерлеп оқу.                                                                                

2) Мәтінді қазақ тілінен орыс тіліне аудару.

3) Оқыған мәтіннің мазмұнын айтқызу. Қазақ тілінде ауырлау болса, орыс тілінде жеткізу.

4) Мәтіндегі сұраққа дұрыс жауап беру.

5) Мәтінді өз ойымен бірнеше сөйлем арқылы жеткізе білу.

6) Мәтіндегі жаңа сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып, есте сақтауын қадағалау.

7) Мәтіндегі негізгі ойды қысқаша баяндау және дәптерлеріне жаздыру.    

- Оқуға жағымды қызығушылық қалыптастыруға;                                                   - Белсенді сөздік қорын, ауызша және жазбаша тілін ұстартуға;                                 Тұлғаның қиындықтарға даяр болу және оны білу, қарым – қатынас, ойын, танымдық, өзін-өзі бекіту қажеттіліктерін қанағаттандыруға ықпал етеді.                      

1. 
   Дюсебаев С. Қазақ тілі: Методическое руководство. – Алматы: Мектеп,
   

2. 
   Сатыбаева А., Сатыбаева Г. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. – Астана:  Фомант, 2008 ж.  
   
3. 
   Рысбаева Г. Қазақ тілі мен әдебиет. 2000 ж.,  № 4.  
   
4. 
   Қараев Ж. Деңгейлік оқыту технологиясы.