Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 147/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) кезеңдегі өресін танытатыны анық.  Бірақ мақала қазақ әдебиеттану ғы- лымына дендеп еніп келе жатқан  маркстік-лениндік әдіснаманың қағи- далары мен партиялық идеология- дан да сау қалмаған. Сөзіміз дәлелді  болу үшін автордың мына бір пікірін  келтіре кетейік. «Біздің мәдениетіміз  жалпы адам баласының мәдениетінің  санаулы бір мүшесі болмақ. Жалпы  мәдениет базарына біз өзіміз жаса- ған мәдениет бұйымымен бармақ- пыз. Біз олардан алсақ, олар бізден де  алмақ. Интернационализмнің негі зі – мәдениеттің сыртқы түрін (ұлт тық  кескінін) бір түсті қылу емес, ішкі  маңызын бір тілектен шығару. Қазақ  әдебиетінің сыртқы сипаты қазаққа  ұқсаса, ішкі мазмұны жалпы адам  баласының қызметіне жұмсалу ке- рек. Сондықтан біздің әдебиет – тап  әдебиеті, еңбекші таптың әдебиеті».  ҚазАПП сыншы-әдебиетшілері қа- зақ ақын-жазушыларын тапқа және  әр түрлі топқа бөліп, «қазақтың про- летарлық әдебиетін тек еңбекші тап- тан шыққандар ғана жасайды» деп,  ақын-жазушыларға  «ұлтшылдар»  жә не «жолбикелер» деген атақ тағып  жат қанда С. Садуақасовтың бұлай  жазбасқа амалы қалмаған болуы ке- рек. Әрине заман талабы солай бол- ды ғой деп ақтап алуға да, екі жақты  көзқараста болды деп даттап тастау  да орынсыз. Бұл ғылыми-зерттеуші- лік ой-пікірдің 20-жылдардың соңына  қарай әрі-сәрі халде тұрғысынан ха- бар бергендей. Ұлттық әдебиеттану  ғылымының туу процесі өте қиын да  күрделі кезеңде өткеніне бұл да бір  дәлел. Бұл пікірталастағы Қ. Кемеңгер- ұлы, «Екеу», С. Садуақасов және  та ғы басқаларының мақалаларында  көрінген ғылыми-зерттеушілік ой- пікір әдебиет тарихын зерттеуді қол- ға алу, әдеби мұраны игеру жолын- да оны «тұрпайы социологизмді»  жақтаушылардан қорғап қалу мақ- сатында заман ыңғайына қарай ең- бекші тап мүддесіне орайластыра ой  айтқанымен, саясатта да, әдебиетте  де, сында да «ұлтшылдыққа» қарсы  күрес өрши түсті. Әдебиет сынын- да солақай сыншылдық белең алып,  «тұрпайы социологизм» позиция- сын қолдап шықты. Бұл туралы  ға лымдар Т. Кәкішев пен Д. Ыс - қақовтың еңбектерінде егжей-тег- жейлі айтылғандықтан тоқталып  жату артық. Ғ. Тоғжанұлының «Әде- биет және сын мәселелері» (Қы зыл- орда, 1929), Е. Бекенұлының «Көр- кем әдебиет туралы кім не үшін  күреседі» (Жаңа әдебиет, 1929, №2)  және «Еңбекші қазақта» жариялан- ған Ә. Мұсаұлының «Көркем әде- биет мәселесіндегі айтыс туралы»  (1929, 17 сәуір), Ғ. Мүсірепұлының  «Әдебиет айтысына» (1929, 4 та мыз),  Ә. Тәжібайұлының «Әдебиеттегі  «смағұлшылдық» (1929, 2 қазан),  С. Мұқанұлының «Әдебиет тура- лы ашық хат» (1929, 18 желтоқсан)  Ре по зи то ри й Ка рГ У 164 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз