Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 143/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) мабаев творчествосының дұрыс не  қате бағалануында емес. Бұл жерде  мәселе – әдебиеттің әдеби-тарихи  дамудың өзіндік заңдылықтарын,  көр кем творчествоны ғылыми-тео- риялық тұрғыда зерттеуге қазақ  әдебиеттану ғылымында мәнді қа- дамның жасалуында. Осы екі ма- қала қазақ әдебиеттану ғылымын  маркстік-лениндік әдіснама негі- зін де болса да Чернышевский, Бе- линский, Луначарскийлердің сали- қалы ойларымен байытуға ұмты- лып, әдеби-тарихи бағыттағы ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірдің тео- риялық деңгейін көтере түсті. Ал  практикалық мәніне келсек, сын мен  зерттеуде сыңаржақ солақайшыл- дық пен «тұрпайы социологизмді»  қару етіп жүрген ақын-жазушылар,  сыншы-әдебиетшілер әлі көп еді.  Міне, осылар мен жалпы әдебиет  сүйер қауымның әдеби білімін,  әсіресе классикалық мұраны танып- білуге деген ықыласын көтерудегі  маңызын атап айтқан жөн. Осындай кезеңде ғылыми-зерт- теушілік ой-пікір қазақ әдебиетін  басқа халықтарға да танытып қалуға  ұмтылыс жасады. 1928 жылы Мо- сквадан шыққан «Жас Қазақстан»  (Молодой Казахстан) деп аталатын  әдеби жинақ осы мақсатта жарық  көрді. Оны құрастырып, орыс тіліне  аударған және әдеби-тарихи шолу  мәніндегі алғы сөз жазған Смағұл  Садуақасов еді. Алғы сөзде ауыз  әдебиетін, жазба әдебиеттің өткен  жолы мен бүгінгісін тарихи тұрғыда  таныстыруы ғылыми-зерттеушілік  мән берген. Көлемі шағын болса да  алғы сөздің біз үшін маңыздылы- ғы – онда сөз болған ақын-жазушы- лар шығармашылығын сөз еткен- де, сол кездегі қате теориялардың  бағытындағы көзқарастағы пікірдің  орын алмауында. Алғы сөз жаз- ба әдебиеттің негізін салушы деп  Абайды таныстыра келе, оның ақын- дық дәстүрін жалғастырушылар ре- тінде Ахмет Байтұрсынұлы, М. Жұ - мабайұлы, М. Дулатұлы, Ғ. Қараш ұлы,  С. Торайғырұлы, Б. Күлей ұлының  шығармашылығына тоқталып өткен.  Қазақ әдебиетін өркендету жолын- да жемісті еңбек етіп жүргендер  деп жинаққа шығармалары топтас- тырылған М. Әуезов, Б. Майлин,  Ж. Аймауытовтарды көрсетеді. Не- гізінен алғы сөзде, автордың 1919  жы лы жарияланған «Қазақ әдебиеті  очеркіндегі» ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің жобасы сақталынған. Қазақ әдебиеті тарихын әдеби  шо лу түрінде болса да таныстырған  осы алғы сөз – бұл ақын-жазушылар- дың 1929 жылдан бастап шыға бас- таған «Әдебиет энциклопедиясы- ның» І томында да ғылыми дұрыс  бағалануына әсер еткені сөзсіз. Алғы  сөз бен энциклопедиядағы мақалалар  «тұрпайы социологизм» теориясы- ның да, маркстік-лениндік әдіснама- ның ұлтшыл-буржуазияшыл әдебиет  Ре по зи то ри й Ка рГ У 160 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз