ПГ шығарындылармен байланысты негізгі ықпал онымен тудырылатын климаттың өзгеруі болып
табылуына қармастан, Қызыл жобасы – бұл ПГ шығарындыларына ықпал жасайтын және климаттың
өзгеруіне себеп болатын көптеген мекенделген көздерінің бірі ғана, сондықтан жергілікті, өңірлік және
дүниежүзі климатының жобалық өзгеруі Жобаға қолданылмалы бөлек қарау мүмкін емес деп саналады.
ГЕОХИМИЯЛЫҚ ЫҚПАЛ
Геологиялық және геохимиялық факторлардың ағымдағы күйі
Қазақстанның солтүстік-шығыс облысының негізіне Моңғолияның шығысынан батысына қарай оңтүстік
Сібірге дейін (Ресей), Оңтүстік Оралдың шығыс жағынан кеңінен жайылған паеозой шөгінді және
жанартаулық жыныстарының үздіксіз белдеуі орын алады. Жобаның аумағы алтынға бай кен орнындағы
облыста орналасқан.
Қышқыл ағын сулардың (ARD) әлеуетті құрылуын бағалау мақсатында кен орындарын қайта өңдеудің
кендерінің, жыныстарының және қалдықтарының геохимиялық сипаттамаларына бірқатар зерттеу
жұмыстары жүргізілді. Қышқыл ағын сулары қышқыл материалдарын құрайтын нақты жыныстармен,
сумен және оттекпен байланысқан кезде құрылуы мүмкін. Құрылатын қышқыл кен орындарының,
жынысты қалдықтардың және кеніш қоймаларының ашық борттарында, жоғарғы қабатты қалдық
қоймаларында және тау-кен өндірістерінің жынысты қосымшаларында металлды ерітуі мүмкін, ол осы
металлдардың қоршаған ортаға түсуіне әкеліп соғуы мүмкін.
Қызылда қышқыл ағындардың құрылуы маңызды проблема болып саналмайды, бірақ ағымдағы
геохимиялық зерттеулерді және үнемі мониторинг жұмыстарын жүргізу қажет, бұл осы пікірдің кен орнын
өңдеген жылдар бойы шынайылыққа сәйкес келетіндігіне көз жеткізуді бекіту үшін қажет.
Кәсіпорынның әлеуетті геохимиялық әсер етулері қандай?
Қызыл алтын кені жобасы құрылысының, пайдалануының және таратуының нәтижесінде қышқыл
ағындардың пайда болуының және металлдарды жууының әлеуетті ықпалы топыраққа және су
ресурстарына әсерінің көзқарасынан бағаланды.
Қышқыл ағындардың және құрамында металл бар сүзінділердің әлеуетті әсері (ерітілген металлдарды
құрайтын сұйықтық) су ресурстарын ластауда жүзеге асырылады. Қорғаныс іс-шаралары болмаған
жағдайда келесілерді қосады:
Пайдаланылған кеңістікті жабу үшін пайдаланылатын цементпен қоспада қатып қалған
жыныстық материалдан қышқыл ағындарды және/немесе құрамында металл бар сүзінділердің
бөлінуі:
Ластанған қышқыл және/немесе ағын сулар немесе сүзгілер арқылы судың металлын құрайтын
ағын суларды бөлу;
Көмір қоқымын сақтауға арналған құрылыстардан ағындар және сүзгілеу нәтижесіндегі ластану;
Қалдықтар қоймасындағы сүзгілеу нәтижесінде және/немесе тазартылған суды айдау кезіндегі
ластану; және
Ластанған суды кен қоймаларынан, әсіресе, ұзақ уақыт ішінде пайдаланылмайтын баланстан тыс
кен қоймаларынан бөлінуі.
Геохимиялық әсерлерді басқару немесе бақылау
бойынша іс-шаралар
Барлық жыныстық үйінділерді және баланстан тыс кеннің қоймаларын жобалау, салу және пайдалану
кезінде мыналарға бағытталған іс-шаралар көзделеді:
Қышқыл ағындардың жасалауын болдырмау немесе төмендету;
Құрамында металл бар сүзінділердің бөлінуін бақылау;
Геохимиялық сипаттамалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету;
Теңгерімнен тыс кеннің жынысты үйінділерінен және қоймаларынан жоғарғы қабатты сулардың
түсуі мен ағындарын бақылау; және
Құрамында металл бар сүзінділердің және қышқыл ағындылардың беткі және дер асты суларға
және топыраққа түсуін болдырмау.
Кен орындарын жою және құнарлылығын қалпына келтіру жоспарында геохимиялық әсерлерді
басқарудың ұзақ мерзімді тәсілдері сипатталады. Жоспар кен шығаратын орындар, үйінді қыртыстары,
қалдықтың қоймасы және көмір қоқысының қоймасы үшін іс-шараларды және рәсімдерді қосады.
Тиісті қорғаныс шараларын қабылдаған жағдайда, қышқыл ағындардың әсері және металлдардың
топырақтар мен су ресурстарына сілтіленуі мардымсыз болады. Қоршаған және әлеуметтік ортаны қорғау
жөніндегі іс-шаралар жоспары (ESMP) қабылданған қорғаныс шараларының тиімділігін бағалау
мақсатында тұрақты мониторинг үшін негізді қамтамасыз етеді. Қышқыл ағындылары мен металдарды
жуудың жағымсыз әрекеттері тәуекелі құрылыс кезінде ескерілмейтіндей аз дейін және пайдалану
кезінде маңызды емеске дейін азайтылатын болады.
Қандай қауіптер мен әсерлер қалады?
Кәсіпорын тарату сатыларына жеткенше ашылатын жыныстарды қаттау учаскелері бірнеше жыл бойынша
қайта қалпына келтірілетін болады және тиісінше қышқыл ағындылар мен металдарды жууды басқару
тәсілдерінің тиімділігі мен ұзақтығы біршама уақыт ішінде әрекет ететін болады.
Осылайша, қышқыл ағындарының құрылуы және күшәннің жуылуы ұзақ мерзімді болашақта маңызды
әсерін тигізбейді.
АУА САПАСЫ
Ауаның қолданыстағы күйі
Ірі елді мекендердің және өнеркәсіп орталықтарының қызметі әдетте көлік құралдарынан және
өнеркәсіп кәсіпорындарынан шығарудың нәтижесінде уақыт өте ауа сапасының нашарлауына алып
келеді. Қызыл және Әуезов сияқты ауылдық елді мекенде адамның өмір тіршілігі, мысалы, ауыл
шаруашылығының өндірісі және тау-кен жұмыстары, бірақ өнеркәсіп шығарындыларымен
салыстырғанда біршама аз деңгейде ауаның сапасына әсер ете алады.
Жобалау жұмыстарының аудандарында маңызды газды құрайтын шығындардың және қатты заттардың
шығындарының құрылуына көмектесетін ірі елді мекендер немесе қолданыстағы өнеркәсіп орталықтары
жоқ. Кейбір газды құрайтын шығындар көлік құралдарының пайдаланылған газдарының шығындары
немесе жылыту жүйесінен және өрттен шығатын шығындар түрінде кен орнының ауданында елді
мекендерден атмосфераға түседі. Әуезов кенті тау-кен кәсіпорнына жақын жатқандықтан өнеркәсіптік
деп саналуына қарамастан, өзінің сипаты бойынша оны елді мекенге жатқызуға болады, себебі оның
фондық шарттарына өнеркәсіптік қызметі әсерін тигізбейді.
