Өкпенің бір минуттағы ауа айналымы және өкпенің тіршілік сыйымдылығы

Өкпенің бір минуттағы ауа айналымы немесе бір минуттық көлемі деп бір рет тыныс алу көлемінің бір минутта жасалған тыныстау жиілігіне қатысын айтады. Мысалы, ол 5 жасар балада 5800 мл, 12 жаста-7000-9000, 14-15 жасрларда-6400 мл-ге тең. Еркектерде ол 6000-8000 мл, ал әйелдерде-5000мл. Осылайша өкпедегі ауаның минуттық айналымы 4-5 сынып оқушыларында үлкендерге қарағанда көп болады. Жоғары сынып оқушыларының тыныс алуы төменгі сынып оқушыларынан гөрі анағұрлым үнемді бола бастайды.

Адамның мейлінше терең тыныс алуы арқылы мейлінше терең тыныс шығаруы өкпенің тіршілік сыйымдылығы деп аталады. Оны арнаулы прибор спирометр арқылы өлшейді. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы демді ішке тартудың және оның қайта шығарудың тыныстық және қосалқы көлемі арқылы анықталады.

Демді ішке тартудың қосалқы көлемі-бұл бір қалыпты дем тартудансоң қосымша тыныс алу болатын ауа мөлшері.

Тыныс шығарудың қосалқы көлемі- бұл кәдімгі тыныс шығарудан кейін барынша дем шығаруға болатын ауа мөлшері. Жас ұлғайған сайын өкпенің тіршлік сыйымдылығы артады. Мысалы, ол 7 жастағы балаларда -1400мл, 9 жастағыларда-1700 л, 11 жастағыларда-2100 мл, 14 жастағыларда -2700, ал 14 жастағыларда-4200 мл-ге тең. Қыз балаларда ол 100-300 мл аз. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы әрбір адам 5 см өскен сайын орта есеппен 400мл-ге ұлғаяды және организмнің шыныққандығы мен тыныс алу типіне тәуелді.

18. Мектеп үйірмелерінің микроклиматы.

Адамға қажетті ауаның гигиеналық бағалылығы көрсетілген химиялық құрамымен ғана емес, оның физикалық жай-күйі температурасымен, ылғалдылығымен, қысымымен, қозғалғыштығымен, атмосфералық электр өрісінің кернеуімен, күн радиациясымен және т.б. анықталады. Жылы қанды барлық жануарлардың қалыпты өмір сүруі денесі мен қоршаған ортаныңтемпературасының бірқалыпты болуына байланысты. Қоршаған ауа температурасының жоғары болуы жылу беруді қиындатады, ал бұл дененің температурасын жоғарлатады.

Адамның төмен температуралы болуы, жылудың көп ысырап болуына әкеп соқтырады, бұл организмнің тоңуына себепші болады. Атмосфералық магнит және электр өрісіде адамға әсер етеді. Мысалы ауадағы теріс мәнді электр бөлшектері бойды сергітіп, жұмыс қабілетін арттырады, организмге жағымды әсер етеді. Оң иондар, керісінше, тыныс алуды қиындатады және т.с.с. Ауада шаңнан бөлек микроорганизмдер де болады. Олар әсіресе, жабық ғимараттарда мол. Бұлар бактериялар, споралар, зең саңырауқұлақтар. Сондықтан, ауа тазалығы үшін күрес табиғат қорғау ғана емес, сонымен бірге адамдарды сырқаттанудан қорғау, олардың денсаулығын сақтау болып табылады.

Ауа ортасының физикалық-химиялық және биологиялық қасиеттерінің жиынтығы микроклимат деп аталады. Мектеп үшін бұл оның ішкі ғимаратын, ал қала үшін оның территориясын құрайды. Егерде оқушылардың мектепте 5 сағат болатындығын ескерсек, онда сынып бөлмелерінің, барлық қосалқы жайлардың ауасының тазалығы-барлық мұғалімдердің, мектептің медицина қызметкерлерінің қамқорлығында болуға тиіс.

Мектеп ауасының гигиеналық жағынан ойдағыдай болуы-оқушылардың үлгерім мен жұмыс қабілетінің қажетті басты шарты.

35-40 оқушының сыныпта не кабинетте ұзақ уақыт болуынан ауа гигиеналық талаптарға сай келмей жатады. Оның химиялық құрамы, физикалық қасиеттері және бактериалдық ластануы өзгереді. Мұның барлығы сабақтың соңына қарай күрт көтеріледі. Адамдар болатын жабық бөлмеде ауаның ластануының жанама көрсеткіші көмір қышқыл газының мөлшері болып табылады.

Сыныптағы бір оқушыға арналған ауа көлемі әдетте 4,5-6м кубтен аспайды. Бірақ бұл мейлінше аз. Сынып ауасында сабақ барысында көмір қышқыл газының концентрациясы 0,1 проценттен аспауы үшін 10-12 жасар балаға 16 текшедей ауа қажет.