Грамматика: просто о сложном



жүктеу 9,27 Mb.
бет32/37
Дата16.02.2018
өлшемі9,27 Mb.
#9844
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   37

Глагол болу – можно


Конструкция с глаголом болу в значении "можно" следующая:

глагол + ға/ге    болады

К основному глаголу в неопределённой форме (с суффиксом у) добавляются окончания дательно-направительного падежа ға/ге, затем следует глагол болады.



Кiруге болады. – Войти можно.     
Мына кiтапты оқуға болады. – Эту книгу читать можно.     
Менен сұрауға болады. – Мне задать вопрос можно (меня спросить можно).     
Қыста қар лақтырысып ойнауға болады. – Зимой можно играть в снежки.

Машинаңызды сонда қалдыруға болады. – Вашу машину там оставить можно.

В отрицательной форме отрицательный суффикс добавляется к глаголу болу – болмайды.



Кiруге болмайды. – Войти нельзя.     
Мұнда темекi тартуға болмайды. – Здесь курить нельзя.     
Кiтапқа жазуға болмайды. – В книге писать нельзя.     
Балаларға алдыңғы орындыққа отыруға болмайды. – Детям на переднее сидение садиться нельзя.

Примеры вопросительных предложений, когда присутствует вопросительное слово:



Қандай нөмiрмен такси шақыртуға болады? – По какому номеру можно заказать такси?
Қай жерде тамақтануға болады? – Где можно перекусить?
Қай жерде киiнуге болады? – Где можно переодеться?
Абай көшесiне қалай баруға болады? – Как можно проехать до улицы Абая?
Баланы мектепке қанша жастан беруге болады? – С какого возраста можно отдать ребёнка в школу?

Так как глагол болу употребляется в переходном времени, то соответственно в вопросительных предложениях, когда задается общий вопрос с отрицательными частицами, окончание ды отбрасывается, остаётся – бола ма?:



Газеттердi оқуға бола ма? – Газеты прочитать можно?     
Сiзден сұрауға бола ма? – Вам задать вопрос можно? (Вас спросить можно ?)     
Қабылдауына жазылуға бола ма? – Можно записаться на приём?
Сiздерден бiр аптаға кiтап алуға бола ма? – Можно у вас взять книгу на неделю?
Кешiрiңiз, кiруге бола ма? – Простите, можно войти?

Вторую конструкцию можно назвать "притяжательной". В данном случае местоимения употребляются в притяжательной форме. К глаголу сначала добавляются притяжательные окончания, а затем окончания дательно-направительного падежа. Надеюсь, вы не забыли, что после притяжательных окончаний первого и второго лица (ым/iм, ың/iң) нужно добавлять окончания а/е. Для сравнения посмотрите рисунок:



Ресейге қалай телефон шалуыма болады? – Как я могу позвонить в Россию?
Мына жерде отыруыма бола ма? – Можно мне здесь присесть?
Сiздiң досыңызбен танысуыма бола ма? – Могу я познакомиться с вашим другом?
Қандай тағамдарды жеуе бола ма? – Какую еду тебе можно кушать?
Сенiң суық су iшуе болмайды. – Тебе нельзя пить холодную воду.
Сiздiң жауап беруiңiзге болады. – Вы можете ответить. 


жүктеу 9,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   37




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау