Грамматика: просто о сложном


Условное наклонение глагола



жүктеу 9,27 Mb.
бет24/37
Дата16.02.2018
өлшемі9,27 Mb.
#9844
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   37

4. Условное наклонение глагола


Шартты рай

Изучать условное наклонение удобней сразу после изучения прошедшего времени глагола, так как образование того и другого очень схожи, отличие только в суффиксах, присоединяющихся к корню глагола.



Общая схема:

1     Мен  
       Бiз  

глагол +

са/се

+




м
қ / к

2     Сен  
       Сендер  
       Сiз  
       Сiздер  

ң
ңдар / ңдер
ңыз / ңiз 
ңыздар / ңiздер

3     Ол, Олар  



От глагола в неопределённой форме отбрасывается суффикс у, добавляются суффиксы са/се и затем Личные окончания-2.



мен жазсам – если я напишу,   сен барсаң – если ты придёшь     

Условное наклонение удобнее рассматривать в сложных предложениях:



Сен келсең, мен де келемiн. – Если ты придёшь, я тоже приду.     
Мен хат жазсам, ол жауап қайтарады. – Если я письмо напишу, он ответ вернёт (даст).     
Емделсеңiз, тез жазыласыз. – Если будете лечиться, быстро выздоровите.     
Жаңбыр жауса, қолшатырды ал. – Если дождь пойдёт, зонт возьми.     
Ертең қар жауса, күн аязды болады. – Если завтра снег пойдёт, день морозным будет.     
Досың көп болса, жолың да ашылады. – Друзей много - шире дорога 
    (Если у тебя много друзей, твоя дорога открывается. Каз. пословица).    

Не забывайте о глаголах-исключениях, к которым добавляются доплнительные буквы 'й, ы, і' (см. переходное и прошедшее время):

 

✔   К глаголам в условном наклонении могут добавляться шы/шi, что в первом лице даёт оттенок сожаления, а во 2-ом лице – просьбы.



Жазсамшы. – Надо было написать.   Барсаңшы. – Иди же.     

Отрицание
Отрицательная форма глагола образуется при помощи отрицательных суффиксов (ба/бе, па/пе, ма/ме), которые присоединяются к корню глагола, затем следуют суффиксы условного наклонения и Личные окончания-2:



Сен бармасаң, мен де бармаймын. – Если ты не пойдёшь, то и я не пойду.     
Сiз шақырмасаңыз, бiз бармаймыз. – Если вы не пригласите, мы не придём.     

Таблицы с примерами:



 
 Мен
 Біз
 Сен
 Сендер
 Сіз
 Сіздер
 Ол, Олар 

 жазу
 жазсам
 жазсақ
 жазсаң
 жазсаңдар
 жазсаңыз
 жазсаңыздар 
 жазса

 айту
 айтсам
 айтсақ
 айтсаң
 айтсаңдар
 айтсаңыз
 айтсаңыздар 
 айтса

 көру
 көрсем
 көрсек
 көрсең
 көрсеңдер
 көрсеңiз
 көрсеңiздер 
 көрсе

 iшу
 iшсем
 iшсек
 iшсең
 iшсеңдер
 iшсеңiз
 iшсеңiздер 
 iшсе

 оқу
 оқысам
 оқысақ
 оқысаң
 оқысаңдар
 оқысаңыз
 оқысаңыздар 
 оқыса

 есту
 естiсем
 естiсек
 естiсең
 естiсеңдер
 естiсеңiз
 естiсеңiздер 
 естiсе




Отрицание:

 
 Мен
 Біз
 Сен
 Сендер
 Сіз
 Сіздер
 Ол, Олар 

 жазу
 жазбасам
 жазбасақ
 жазбасаң
 жазбасаңдар
 жазбасаңыз
 жазбасаңыздар
 жазбаса

 айту
 айтпасам
 айтпасақ
 айтпасаң
 айтпасаңдар
 айтпасаңыз
 айтпасаңыздар
 айтпаса

 көру
 көрмесем
 көрмесек
 көрмесең
 көрмесеңдер
 көрмесеңiз
 көрмесеңiздер
 көрмесе

 iшу
 iшпесем
 iшпесек
 iшпесең
 iшпесеңдер
 iшпесеңiз
 iшпесеңiздер
 iшпесе

 оқу
 оқымасам
 оқымасақ
 оқымасаң
 оқымасаңдар
 оқымасаңыз
 оқымасаңыздар
 оқымаса

 есту
 естiмесем
 естiмесек
 естiмесең
 естiмесеңдер
 естiмесеңiз
 естiмесеңiздер
 естiмесе





жүктеу 9,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   37




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау