Графика. Орфография. Орфоэпия

ө, о, ү, ұ. Сондықтан ө

жүктеу 2,09 Mb.

Pdf просмотр

бет	112/152
Дата	13.09.2023
өлшемі	2,09 Mb.
	#43345
түрі	Монография

1 ... 108 109 110 111 112 113 114 115 ... 152

fce55c58e23c15bef10aa33237001bcc

4-тапсырма. Мына сөздерді айтылу нормасына сай жаттығып көріңіздер

ө, о, ү, ұ.
Сондықтан
ө
дыбысы үшінші бітеу
буында сирек айтылады да, ашық буынды жоғарыдағы түбір сөздерден басқа
жағдайда, мысалы, түбір мен жалғау жағдайында үшінші буын
е
болып
дыбысталады. Болмаса өзінен еріндігі әлсіз
ү
болып айтылады. Мысалы:
көркемдік – көркөмдүк, өзенге – өзөңге, көркемдеу – көркөмдеу.
Тіліміздегі ерін үндестігінің жаппай қамтитын құбылыс емес екенін
жалғаулар арқылы білуге болады. Жалғаулар қатарында
ө
-мен келетін
еріндік варианттар жоқтың қасы. Сондықтан сөз ашық буынды болса да,
үшінші буындағы жалғау езулікпен айтылады. Мысалы:
төбеле – төбөле,
төпеле – төпөле.
4-тапсырма. Мына сөздерді айтылу нормасына сай жаттығып
көріңіздер:
төбеден – төбөден (27 бет)
төбелес – төбөлес
төлдеме – төлдөме
төменде – төмөде
төпелеу – төпөлеу
төредей - төрөдей

Жалпы, ұ, ү ерін дауыстылары алғашқы буында естіліп, айтылады да,
ары қарай солғындайды. Мысалы:
сүйініш - сүйᵞнүш, сүйініш - сүйᵞнүшшіз,
түскіліктің – түскүлүктің, тұзды – тұздұ, тұщылық – тұшшылық,

борышсыз – борұшшұз, құйыну - құйᵞнұу, құйыршық – құйұршұқ, құйрықты –
құйрұқтұ, құзғындық – құздұндұқ, құбылу – құбᵞлұу, құбыжық - құбᵞжұқ, (29
бет)құбылыс - құбᵞлұс.
Ал
ө
дыбысымен айтылған екінші буыннан кейінгі
і
әрпі
ү
дыбысына ұқсап, айтылып барып, ерін үндестігі солғындайды.
Мысалы:
төбесінің – төбөсүнің, көгершін – көгөршүн.
Сондай-ақ
көбөлөк,
дөңгөлөк
сияқты үш буынға дейін
ө
-мен айтылатын сөздерде ерін үндестігі
төрт буынға да барады:
көбелектің – көбөлөктүң, дөңгелекті – дөңгөлөктү,
бірақ
көбелекке – көбөлөкке, дөңгелекке – дөңгөлөкке.
Бұл құбылысқа байланысты мына бір ерекшелікті көрсете кетуге
болады. Әліпбидегі

жүктеу 2,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 108 109 110 111 112 113 114 115 ... 152