Графика. Орфография. Орфоэпия

(орфографиялық, орфоэпиялық сөздіктердің)
түзілуіне, сонымен 
қатар о р т о л о г и я л ы қ қ ұ р а л д а р д ы ң 
(орфографиялық 
анықтағыштар, біріккен сөздердің емлесі, жалқы есімдердің емлесі т.б.)
ойдағыдай жасалуымен байланысты. Жазу мәдениетінің жақсара түсуін 
алдымен негізгі орфографиялық ереженің ұстанатын басты ғылыми 
принциптері айқындайды. Ал орфографиялық негізгі ереже өз бастауын 
әліпбиден алады.
Латын графикалы қазақ әліпбиі бекітілгелі бері қазақ жазуының 
төңірегінде қыруар жұмыстар атқарылды. Болашаққа жоспарланған сан түрлі 
еңбектерде графика, орфография, орфоэпия, одан әрі сөз мәдениеті, қазақ 
тілінің өміршеңдігіне қатысты басқа да мәселелер бойынша түйінді пікірлер 
айтылары анық.

Пайдаланылған әдебиет 
 
 
1.
Сералин М. Айқап. №4. 1914.
2.
Альжанов О. Полезные книги для киргизов. 
3.
Ильминский Н. 
4.
Сыздық Р.
5.
Байтұрсынов А. Тіл ғылымы, 325-б. 
6.
Дулатов М 
7.
Зиндер Л.Р. Очерк общей теории письма. М.: Наука, 1987, 52-б. 
8.
Кузьмина С.М. Теория русской орфографии. М.: Наука, 1981, 3-б. 
9.
Әліппе айтысы. Қарағанды: 1990. құрастырған Мәжітаева Ш. Алғы 
сөзін жазғандар: филология ғылымдарының докторы Әбілқасымов Б. және 
филология ғылымдарының кандидаты Мәжітаева Ш.
10.
Мырзабеков С. Емлеге де ем керек. Ана тілі, 1990, 31 мамыр, 7 
маусым; Қайдаров Ә.Т. Латын әліпбиінің болашағы зор. Ана тілі, 1991, 24 
қазан, 7-14 қараша; Жүнісбеков Ә. Төл жазусыз түгелдік болмас. Ана тілі, 
1992, 6-13 қаңтар ; Сыздықова Р. «Орысшылдықтан» қашудың да жөні бар. 
Ана тілі, 1992, 9-16 сәуір; Есенов Қ. Барымен базар абзал. Ана тілі, 14 мамыр.
11.
Головин Б.Н. Введение в языкознание. М., 1977, 240-б. 
12.
Зиндер Л.Р. Общая фонетика. М., 1979, 38-б.
13.
Реформатский А.А. Введение в языкознание. М., 1967, 211-б. 
14.
Зиндер Л.Р. Очерк общей теории письма, 67-б.
15.
Лингвистический энциклопедический словарь. М., 1990, 117-б.
16.
Аралбаев Ж. Қазақ фонетикасы бойынша этюдтер. Алматы: 1989, 19-
б.
17.
Амиров Т.А. Функциональная взаимосвязь письменного и звукового 
языка. М., 1985, 64-б. 
18.
Мырзабеков С. Қазақ орфографиясының арнаулы курсы бойынша 
методикалық нұсқаулар. Алматы: Қазақ университеті, 1991, 30-б. 
19.
Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. Алматы: «Ана тілі» 1992. Жалпы 
редакциясын басқарғандар – филология ғылымдарының докторлары, Қазақ 
ССР Ғылым академиясының корреспондент мүшелері Р.Сыздықова мен 
Ш.Сарыбаев. Құрастырушылар: Ғ.Әнесов пен А.Мектепов.
20.
Джунисбеков А. Проблемы тюркском словесной просодии и 
сингармонизм казахского языка, 51-53-бб. 
21.
Сарыбаев Ш.Ш. Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық 
көрсеткіші. Алматы: І б. (1965), ІІ б. (1971), (1977), іV б. (1982), V (1987). 
22.
Қазақ және әліп кіндік комитеті 1929 жылдың 2-4 июнь күндері 
өткізген 
ғылыми-орфографиялық 
конференцияда 
сөйлеген 
сөзі. 
Стенографиялық есеп. Қызылорда, 1930, 81-90 бб. 
23.
Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973, 542-б.
24.
С.К.Кеңесбаев, Г.Г. Мусабаев, Х.Неталиева. Орфография казахского 
языков СССР. М., «Наука», 1973, С. 103.

25.
Жұбанов Қ. Қазақ тілінің емлесін өзгерту жайлы.
26.
Жұбанов Қ. …Стенографиялық есеп, 81-90 бб. 
27.
Кузьмина С.М. Теория русской орфографии, 10-б 
28.
Шерба Л.В. Теория русского письма. Ленинград, 1983, 19-б. 
29.
Қайдаров Ә. Латын әліпбиінің болашағы зор. «Ана тілі», 24, 10, 7, 
14, 11, 91 ж. 
30.
Қайдаров А.Т. Структура односложных корней основ казахского 
языка. Алма-Ата: «Наука», 1986; 
31.
Ысқақов М. Халық календары. Алматы, 1982. 292-б. 
32.
Шербак А.М. Сравнительная фонетика тюркских языков. Л., 1970, 
С.38.
33.
Современный казахский язык. Алма-Ата, 1962, 28-б. 
34.
Мұсаев К. Вопросы разработки и дальнейшего совершенствования 
орфографии тюркских литературных языков Советского Союза // 
Орфография тюркских литературных языков. М., 1973. С.27. 
35.
Дмитриев Н.К. Вставка и выпадение гласных и согласных в 
тюркских языках // Исследования по сравнительной грамматике тюркских 
языков: Фонетика. М., 1955. Ч.1. С.281-285. 
36.
М.Әуезовтың толық жинағының Алфавитті жиілік сөздік сөз 
көрсеткіші (қолжазба, 1-3 кітап). 
37.
Серебренников 
Б.А. 
Вероятностное 
обоснования 
в 
компаративистике. М., 1974. С.116.
38.
Сыздықова Р. Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайында 
анықтағыш. Алматы, 1974. 21-б.
39.
Дмитриев Н.К. Вставка и выпадение гласных и согласных в 
тюркских языках // Исследования по сравнительной грамматике тюркских 
языков: Фонетика. М., 1955. Ч.1. С281.
40.
Поппе Н. Монгольский словарь Мукаддимат аль-адаб. М., Л. 1938. 
С.233.
41.
Пальмбах А.А., Исхаков Ф.Г. Явления метатезыв тувинском и
некоторых других тюркских языках// Исследования по сравнительной 
грамматике тюркских языков: Фонетика. М., 1955. Ч.1. С.295.
42.
Досқараев Ж. Кейбір фонетикалық құбылыстар жайында // Қазақ 
тілі тарихи диалектологиясының мәселелері. Алматы, 1963. 5-шығуы. 141-
144-б.; 
43.
Шербак А.М. Очерки по сравнительной морфологии тюркских 
языков. Л., 1977. С.83.
44.
Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. Алматы: Ғылым, 1999. – 
581 б. 
45.
Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Алматы, 1963 (1972; 1978;1988; 
2001). 
46.
Сыздықова Р. Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайында 
анықтағыш. Алматы: Мектеп, 1959. 224 б.; Екінші басылым: Алматы, 1974. – 
272 б.; Қазақ тілінің анықтағышы. Астана: Елорда, 2000 – 532 б. 

47.
Күдеринова 
Қ. 
Бірге, 
бөлек 
жазылатын 
сөздердің 
орфографиясы.Алматы, 2005. – 138 б 
48.
Жәркешова Г. Қазіргі қазақ әдеби тіліндегі біріккен сөздер:
Филол.ғыл.канд.дис.автореф. Алматы, 1949. 
49.
Жәркешова Г. Біріккен сөздердің кейбір мәселелері. Қазақ ССР Ғыл. 
академиясының Хабарлары. Филол. сериясы. 1954. №135. 
50.
Балақаев М. Қазақ әдеби тілі. Алматы: Ғылым, 1987. – 272 б. 
51.
Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. Морфология. Алматы: Ана тілі, 1991. – 
384 б. 
52.
Копыленко М.М., Попова З.Д. Очерки по общей фразеологии. 
Воронеж: из-во Воронежского университета, 1972, С.40-61.
53.
Мусаев 
К. 
М. 
Вопросы 
разработки 
и 
дальнейшего 
совершенствования орфографий тюркских литературных языков Советского 
Союза // Орфографии тюркских литературных языков СССР. М., 1973. С. 17. 
54.
Крысин Л. П. Иноязычные слова в русском языке. М., 1968. С. 18-19 
55.
Вопросы развития литературных языков народов СССР в советскую 
эпоху: Материалы Всесоюзной конференции. Алма-Ата, 1964. С. 35. 
56.
Орфографии тюркских литературных языков СССР. М., 1973. 
57.
Убрятова Е. И. Вопросы графики и орфографии языков народов 
СССР, пользующихся алфавитами на русской основе // Вопросы 
терминологии. М., 1961. С. 92. 
58.
Жұбанов Қ. Қазақ тілі бойынша зерттеулер. Алматы, 1966, 244-б. 
59.
Қазақ тілінің орыс графикасына негізделген жаңа алфавиті мен 
орфографиясы. Алматы, 1941. 
60.
Қазақ тілінің емле сөздігі // Редакциясын басқарғандар: С. 
Аманжолов, С. Бәйішев, Ғ. Бұзырбаев, І. Кеңесбаев, Н. Сауранбаев. Алматы, 
1941. 
61.
Оралбаева Н. Қазақ графикасы мен орфографиясының негіздері. 
Алматы, 1968.
62.
«Қазақ тілі орфографиясының негізгі ережелерінің» өзгерістер мен 
толықтырулар // Қазақстан мұғалімі. 1983. 23 сентябрь..
63.
Балакаев М. Б. Вопросы казахской графики и орфографии, Алма-
Ата, 1952. С. 16.
64.
Сейдімбеков А. Тіл тарихы // Қазақ әдебиеті. 1984. 9 ноябрь. 
65.
Маманов Ы. Орфографиялық сөздіктегі олқылықтар // Қазақ 
әдебиеті. 1983. 4 февраль. 
66.
Нұржекеев Б. Тіл заңдылықтарын сақтайық // Қазақ әдебиеті. 1984. 
12 октябрь.
67.
Ахунзянов Э. М. Русские лексические заимствования в татарском 
языке. Казань, 1968. С. 346. 
68.
Будагова З. И., Исмаилова Г. Г. Орфография азербайджанского языка 
// Орфографии тюркских литературных языков СССР. М., 1973. С. 56-57.
69.
Баскаков Н. А. Современное состояние терминологии в языках 
народов СССР // Вопросы терминологии. М., 1961. С. 59-60.

70.
Оңдасынов Н. Арабша-қазақша түсіндірме сөздік. Алматы, 1969; 
сонікі. Парсыша – қазақша түсіндірме сөздік. Алматы. 1974; Бекмұхамедов Е. 
Қазақ тіліндегі араб-парсы сөздері. Алматы, 1977.
71.
Рүстемов Л.З. қазіргі қазақ араб-парсы кірме сөздері, Алматы. 1982. 
72.
Сыздыкова Р.Г. Вопросы развития казахского правописания 
//Вопросы казахской филологии. Алма-Ата, 1964. С. 89 
73.
Дмитриев Н.Қ. Фонетические закономерности начала и конца 
тюркского слова // Исследования по сравнительной грамматике тюркских 
языков: фонетика. М; 1955. Т.І.С. 270. 
74.
Алексеев Д.И. Аббревиатуры как новый тип слов // Развитие 
словообразования современного русского языка. М., 1966; Словарь 
сокращений русского языка/. Под руководством Д.И. Алексеева М., 1963. 
75.
Жексенбаев Т. Қысқарған сөздер және олардың орфографиясы мен 
орфоэпиясы// Өрелі өнер. Алматы, 1976. 63-64-б. 
76.
Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. Алматы, 1974. 130-б. 
77.
Әбілқасымов Б. ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ әдеби 
тілі. Алматы: Ғылым. – 1982. – 224-б. 
78.
Байтұрсынұлы А. Тіл тағылымы. Алматы: Жазушы. – 1989. 
79.
Сыздықова Р. Сөз сазы. Сөзді дұрыс айту нормалары. Алматы. – 
1983.– 75-б. 
80.
Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздігі. Алматы: Арыс. – 2005. – 780-б. 
81.
Жүсіпұлы М. Ахмет Байтұрсынов және қазіргі қазақ тілі 
фонологиясы. Алматы: Ғылым. – 1998. – 216-б. 
82.
Дүйсебаева М. Қазақ әдеби тілі орфоэпиясының кейбір мәселелері. 
Алматы. – 1973. – 75-б. 
83.
Неталиева Қ. Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздігі. Алматы. – 1977. –
399-б. 
84.
Кеңесбаев І. Фонетика // Қазіргі қазақ тілі. Алматы. – 1954. – 283-б. 
85.
Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыстық жүйесі. Алматы. – 2002 
86.
Исхаков Ф.Т. Гармония гласных в тюркских языках // Исследование 
по сравнительной грамматике тюркских языков. І. Фонетика. М., 1955. – 
122-159-бб. 
87.
Бадамбекқызы З. Қазақ тіліндегі фонемалардың дыбыс қорлары.
Кандидаттық диссертация авторефераты. Алматы, 2001. 
88.
Базарбаева З.М. Қазақ тілінің интонациялық жүйесі. Алматы: 
Ғылым, 1996.
89.
Николаева Т.М. Интонация сложного предложения. М.: Наукағ 1969. 
90.
Рапанович А.Н. Фонетика французского языка. М.: «Высшая школа» 
1973. 
91.
Фазылжанова А.М. Қазақ тіліндегі қосқұрамды құрмалас сөйлем 
интонациясы. Филол. ғыл. кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін 
дайындалған диссертация. Алматы, 2000.