Еңбекақы қорын дұрыс ұйымдастыру кадрлардың мәдениет-техникалық деңгейін арттыруда, оларды аудандар бойынша реттеуде, еңбек өнімділігін жоғарылатуда өте маңызды. Еңбектің саны мен сапасына сай ақы төлеу – объективті заңдылық. Еңбек өнімділігінің озық қарқынын қамтамасыз ету үшін еңбекақы да өсіп отыруы керек. Бұл – экономиканың дамуының міндетті шарты.
Еңбекақы саны мен сапасына сай еңбек етуші қызметшілер мен жұмысшылар арасындағы ақшалық нысандағы жоспарлы тәртіпті реттейтін ұлттық кірістің бөлімі.
Жоспарлы еңбек ақыны мемлекет бекітеді. Оның жалпы деңгейін, аудандар мен мамандықтар бойынша дифференциялануын, тарифтерін және еңбек ақының нақты жүйелері мен нысандарын анықтайды. Мұнай және газ өндіруші кәсіпорындарды шығындар деңгейін есептеу үшін қандай көрсеткіштерді пайдаланғанына байланысты еңбек ақының екі нысаны болады. Олар: келісімді және уақытылы.
Егер кәсіпорындағы жұмысшылардың саны немесе квалификациялары жоғарыласа немесе төмендесе негізгі еңбекақы бойынша шығындардың өзгерісі есептеледі (тікелей мұнай өндіруге қатысатын жұмысшылар мен инженер-техникалық жұмысшылар үшін). Жұмысшылар саны мен разрядтары өзгерген кезде жалақы қорының өзгеруін еңбекақы жүйесіне байланысты тарифтік ставка негізінде есептейді.
Егерде жұмысшылардың саны ғана өзгерсе, онда қызметкерлер категориясына сәйкес орташа жалақы бойынша еңбек ақы қорын үнемдеуді анықтау қажет.
Қазақстан Республикасында минималды жалақы 4200 теңге.
Өнеркәсіптік - өндірістік қызметкерлер (ӨӨҚ) еңбекақының мерзімдік түрінде жұмыс істейтінін ескере отырып, тарифтік коэффициентті тарифтік тордан алу керек.
1 разряд коэффициенті – 2
Қосымша жалақыны ескеретін коэффициентті негізгіден 25 пайыз деп қабылдап, 1,25-ке тең дейміз.
Қазақстан Республикасында жүріп жатқан территориялық коэффициент - 1,14
Аудандық коэффициент – 1,1
Сонда:
ЕАҚ= Минималды жалақы х тарифтік коэффициент х айлар саны х аудандық коэффициент х территориялық коэффициент х қосымша жалақы коэффициенті х ӨӨҚ саны = 4200 х тарифтік коэффициент х 12 х 1,1 х 1,14 х 1,25 х ӨӨҚ саны = 79002 х тарифтік коэффициент х ӨӨҚ саны.
Басқару аппаратының қызметкерлері үшін:
ЕАҚАБП=4200х9,85х12х1,1х1,14х1,25х5 = 3 890 848,5 тенге
Қызметкерлер үшін:
ЕАҚҚЫЗМ=4200х6,87х12х1,1х1,14х1,25х30 = 16 282 312,2 тенге
Инженер – техникалық қызметкерлер үшін:
ЕАҚИТҚ=4200х7,39х12х1,1х1,14х1,25х148 = 86 406 067,44 тенге
Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлер үшін:
ЕАҚӨӨҚ=4200х5,95х12х1,1х1,14х1,25х759 = 356 776 982,1 тенге
Шаруашылықтың нарықтық жағдайына көшу барысында көптеген кәсіпорындар еңбекақының тарифсіз жүйесін пайдаланады. Берілген жүйе бойынша кәсіпорындағы бастықтан жұмысшыға дейінгі барлық қызметкерлердің жалақысы қызметкердің еңбекақы қорындағы немесе бүкіл кәсіпорындағы үлесін құрайды.
Бұл жағдайда әрбір қызметкерлердің жалақысының нақты көлемі бірнеше факторларға тәуелді:
қызметкерлердің квалификациясына (біліктілігіне) ;
еңбекке қатысу коэффициентіне ;
нақты істеген уақытына.
3.1 – кесте “Жетібаймұнайгаз” өндірістік басқармасының 2003 жылғы ЕАҚ есебі (негізгі және қосымша).
Контингент
|
Айлық, теңге
|
Штаттық бірліктер саны
|
Жалақының жылдық қоры, теңге
|
1 АБҚ
2 Қызметкерлер
3 ИТҚ
ӨӨҚ
Барлығы
Аудандық коэф.
Негізгі жалақы
Қосымша жалақы
Барлығы
|
64 847,475
45 228,645
48 652,065
39 171,825
197 900,01
|
5
30
148
759
942
|
3 890 848,5
16 282 312,2
86 406 067,44
356 776 982,1
463 356 210,2
4 633 562,102
342 883 595,5
115 839 052,6
463 356 210,2
|
Жаңа техника және әртүрлі енгізілетін техникалық шараларды енгізу әрқашанда өнімнің өзіндік құнының өзгеруіне әкеледі. Мұнай өндіруде шығындар деңгейі статьялық қосымша шығарылған көлемге сай өзгереді.
Енгізілетін шара шығындар статьясына әсер етеді десек, онда келесі әдістер бойынша есеп жүргіземіз.
Амортизация есебі
Негізгі техника орнына келетін негізгі құралдарға амортизациялық төлемдер “құрал – жабдықтарды күту және пайдалану шығындары” статьясындағы амортизация нормалары мен жаңа техника сатып алуға салынған күрделі қаржы салымына байланысты есептелінеді:
Ажылд.= Салғ. ŁNат / 100 (3.1)
Мұнда Салғ.- құрал-жабдықтардың алғашқы құны, тг;
Nат – жылдық амортизациялық төлемдер нормасы.
“Жетібаймұнайгаз” өндірістік басқармасында скважинаны тұрғызуға Салғ.= 1212 379 долл. = 181 856 850 теңге жұмсалды. Соның ішінде жұмыс істеп тұрған 93 скважинаның баланстық құны былай есептелінеді:
 (3.2)
 (3.3)
Сонымен қатар жұмысы уақытша тоқтатылған 105 скважина іске қосылды. Енгізілген скважиналардың баланстық құндары:
 (3.4)
 (3.5)
мұнда, мұнай скважиналарының нормативті уақыт мезгілі – 15 жыл болғандықтан жылдық амортизациялық төлемдер нормасы былай болады:
 (3.6)
Т- жылдық мерзім
п – скважиналар саны
“Жетібай” кен орнында мұнайды дайындау үшін келесі құрал-жабдықтарды қолданады:
1. Турбоквант типті турбинді өлшегіштерден мұнайды есепке алу пункті (ПУН) 2 дана
2. ОГ-200 тұндырғыштары 4 дана
3. Мұнайға арналған УНС-180х85 сораптары 4 дана
4. Мұнайды қыздыру үшін ПТБ-10/64 пештері 3 дана
5. РВС-5000 технологиялық резервуарлары 3 дана
6. РВС-5000 тауарлық резервуарлар 4 дана
7. РВС-5000 суды дайындауға арналған резервуарлар 2 дана
8. Суды қайта айдауға арналған 8НДВ сораптары 6 дана
“Жетібаймұнайгаз” өндірістік басқармасының мұнай өндіру бойынша жылдық амортизациялық төлемдерінің есебі – кестеде көрсетілген.
3.2 - кесте. Амортизациялық төлемдер есебі
Құрал-жабдықтар атауы
|
Негізгі қорлардың енгізілген саны
|
Баланстық
құн, долл
|
Амортизация
Нормасы,
%
|
Амор-лық
төлемдердің
жылдық
сомасы, долл
|
1.Мұнай скважинасы.
Соның ішінде:
а)жұмыс істеп тұрған
ә) енгізілген
2.Құрал-жабдықтар:
Мұнайды есепке алу пункті
ОГ-200 тұндыр-ы
УНС-180х85 сораптары
ПТБ-10/64 пештері
Резервуарлар:
а) технологиялық
ә) тауарлық
б)суды дайындауға
арналған
Суды айдауға арнал-ған 8НДВ сораптары
|
198
93
105
2
4
4
3
3
4
2
6
|
643773,249
968690,821
720
426
1286
915
1280
1280
638
521
|
6,7
6,7
5,2
9,3
43,3
7,2
7,5
7,5
8,6
6,3
|
4011351,115
6814739,926
74,88
158,472
2227,352
197,64
288
384
109,736
196,938
|
Барлығы
|
226
|
1618250,07
242737510,5 тг
|
|
10829728,06
1624459209 тг
|
Достарыңызбен бөлісу: |
