13.02.2018.
№19 (5526)
5
almaty-akshamу.kz
almaty-aksham@mail.ru
ЛАТЫН – КЕЛЕШЕК КIЛТI
Осы ретте жаћында бџл iске
ћанша ћаражат жџмсалатынын
Tengrinews.kz есептеп крiп,
зiнiѓ электрондыћ љкiмет
сайтындаѕы ћџжатта крсетiптi.
Мысалы, осы ретте «2025 жылѕа
дейiнгi ћазаћ ќлiпбиiн латын
графикасына кезеѓ-кезеѓiмен
кшiру туралы» iс-шаралар
жоспарында «Ћазаћ тiлiнде бiлiм
беретiн мектептердегi барлыћ
пќндер мен ћазаћ тiлiнде оћыт-
пайтын мектептердегi «Ћазаћ тiлi
мен ќдебиетi» пќнi бойынша ла-
тын графикасы негiзiндегi оћу-
лыћтарды ћайта шыѕаруѕа жќне
оларды жергiлiктi атћарушы ор-
гандардыѓ сатып алуын џйымдас-
тыруѕа – барлыѕы 202 670,9 млн.
теѓге жџмсалады» деп крсетiл-
ген. Ал бџл баѕдарламаны БЅМ,
«Оћулыћ» РЅПО, баспалар,
Астана, Алматы ћалалары мен
облыс ќкiмдiктерi жоспарлы
тљрде 2019–2025 жылдары жљзеге
асырады. Ал оны жљзеге асыру
жоспар-кестесi мынадай:
жаѓа Ћазаћ орфоэпиясы љлкен
аныћтамалыѕын латын ћарпiне
ауыстыруѕа – 28,5 млн. теѓге,
одан соѓ латын ћарпiндегi тер-
минография ѕылыми негiзiн ќзiр-
леу мен терминологиялыћ база
жасауѕа – 47,5 млн. теѓге, сонан
соѓ салалыћ топонимия – антро-
понимиялыћ сздiк жасауѕа –
47,0 млн. теѓге ћарастырылатын
болыпты.
Одан ћалды, латын графикасы
негiзiнде ЋР ќкiмшiлiк-аумаћтыћ
бiрлiктерi мен физикалыћ-гео-
графиялыћ атаулар аныћтамалы-
ѕын ќзiрлеуге – 37,9 млн. теѓге,
жаѓа љлкен орфографиялыћ, ор-
фоэпиялыћ сздiктер мен аныћ-
тамалыћ шыѕаруѕа – 300 млн. теѓ-
ге, Ћазаћ тiлiнiѓ љлкен тљсiндiрме
сздiгiн жасауѕа – 293,2 млн.
теѓге, Љлкен ћазаћша-орысша-
аѕылшынша сздiктi ќзiрлеуге –
291,9 млн. теѓге блiнетiн болады.
Сондай-аћ, латын графи-
касына кшетiнiмiздi ескерiп,
жалпы бiлiм џйымдар оћытушы-
ларыныѓ бiлiктiлiгiн арттыру
курстарын џйымдастыруѕа –
10896,1 млн. теѓге жџмсалмаћ
екен. Оны БЅМ, «/рлеу» БАЏО
АЋ, Астана, Алматы ћалалары-
ныѓ жќне облыстар ќкiмдiктерi
жљзеге асырады.
Сосын, ќлеуметтiк желiлерге
блогерлер тарту арћылы тљсiндiру
жџмысын жљргiзуге – 462,6 млн.
теѓге блiнбек. Осы тџрѕыда
ћазаћ ќлiпбиiн латын графи-
касына кшiруде материалдарды
ќлеуметтiк желiлерде таратуда
пайдалануѕа арнаулы хэштегтер
жасау да жоспарда бар екен.
«АЋШАМ-АЋПАРАТ».
ОЋУЛЫЋТАРДЫ
латын ћарпiмен шыѕару
ћанша болады?
лдаѕы 2025 жылдан бастап ћазаћ
тiлi латын ќлiпбиiне к"шетiнi бќ-
рiмiзге белгiлi. Ћазiр соѕан орай
жер-жерде аућымды жџмыстар
жљрiп жатыр. Себебi, бџл iс бо-
лашаћта ћазаћ тiлiнiѓ дамуы мен
кемелденуiне тiкелей ќсер ететiнi
аныћ. Бiраћ та ќлiпбиiмiздi жаѓа
жазбаѕа к"шiру љшiн, еѓ бастысы,
осыѕан орай к"птеген мќселелер-
дi шешiп алуымыз ћажет. Соныѓ
iшiнде оћулыћтарды латын ћарпi-
мен шыѕаруѕа ћанша ћаражат
кететiнiн аныћтап алу да кезек
кљттiрмес "зектi таћырып.
А
Одан зге латын ћарпiндегi
Ћазаћ тiлiнiѓ љлкен орфогра-
фиялыћ сздiгiн ќзiрлеу мен жа-
сауѕа – 47,4 млн. теѓге ћарасты-
рылып отыр. Оны БЅМ, А.Бай-
тџрсынџлы атындаѕы Тiл бiлiмi
институты жљзеге асырмаћ.
Сондай-аћ, латын графикасы
негiзiндегi Ћазаћ тiлiнiѓ љлкен
орфоэпиялыћ сздiгiн жаѓаша
ќзiрлеу мен жасауѕа – 47,0 млн.
теѓге, ал латын ћарпiндегi Ћазаћ
орфографиясыныѓ жаѓадан шы-
ѕатын љлкен аныћтамалыѕын
ќзiрлеп-жасауѕа – 28,5 млн. теѓге,
Нџрлан СЉЙIН
Елбасымыз мљмкiндiгi шектеулi адам-
дар љшiн Ћазаћстан кедергiсiз аймаћћа
айналуѕа тиiс екенiн айтып, барша кќсiп-
керлерге оларды жџмысћа орналастыруѕа,
кмектесуге, кѓiл блiп тџруѕа шаћырѕан
едi. Жалпы, мемлекет басшысыныѓ Жол-
даулары мен тапсырмаларында ќлеуметтiк
мќселелерге, ќсiресе, мљмкiндiгi шектеулi
жандар жаѕдайына кѓiл блу, наћты
айтылѕан. Еѓ бастысы, олар да здерiн
ћоѕамныѓ толыћћанды мљшесi екенiн
сезiнулерi керек. Осы тџрѕыда «Нџр Отан»
партиясы Алатау аудандыћ филиалыныѓ
џйымдастыруымен «Болашаћћа баѕдар:
рухани жаѓѕыру» баѕдарламасы аясында,
«/р рухтылар» атты таћырыппен «Алматы
ћаласыныѓ психоневрологиялыћ aуытћу-
лары бар мљгедек балаларѕа арналѕан кљн-
дiз болу орталыѕында» аталмыш мекеменiѓ
ћызмет алушылар арасында тљрлi спорттыћ
ойындардан жарыс ткiзiлдi. Жарыс
барысында ќр ћатысушы з ерiк-жiгерлерiн
крсетiп, бар ыћыластарымен додаѕа тљстi.
Ќр баланыѓ бойынан жеѓiске деген ынта
мен џмтылыс байћалады. Сайыс соѓында
жеѓiмпаздар «Нџр Отан» партиясы Алатау
аудандыћ филиалы траѕасыныѓ бiрiншi
орынбасары Мџханћали Алмасаев атынан
маћтау ћаѕаздары мен баѕалы сыйлыћтарѕа
ие болды.
Партиялыћ жоба аясындаѕы iс-шараѕа
аудандыћ филиалдыѓ саяси кеѓес мљше-
лерi, ауданымыздыѓ белсендi кќсiпкерлерi
Нџржан Ћџлсейiтов пен Ћайрат Жџманов-
тар, Алматы ћалалыћ мќслихат депутаты
Нурия Ниязова демеушiлiк крсеттi. Ћа-
тысушыларѕа баѕалы сыйлыћтар тапсырып,
мекеме спорт залына ћажеттi деген
спорттыћ жабдыћтар сыйлыћћа берiлдi.
Жарыс соѓында осы iс-шараѕа ћолдау
крсеткен демеушiлер мен џйымдастыру-
шылар алдаѕы уаћытта да з кмектерiн
аямайтынын айтып, ќрћашан ћолдау
крсететiнiн жеткiздi. /з кезегiнде мекеме
басшысы Нџрзия Ќлiмбекова аталмыш
шараѕа мџрындыћ болѕан азаматтарѕа
љлкен алѕысын бiлдiрдi.
ЋАЙЫРЫМДЫЛЫЋТАН
ЋАЙТАРЫМ КЉТПЕЙДI
алатаулыћ кќсiпкерлер мен депутаттар партиялыћ жоба
аясындаѕы iс-шараѕа демеушiлiк крсеттi
едергiсiз келешек» партия-
лыћ жобасыныѓ негiзгi
маћсаты мљмкiндiгi шек-
теулi тџлѕалардыѓ "мiрiнiѓ
сапасын арттыру болып
табылады. Мљмкiндiгi шек-
теулi болса да жiгерi шек-
сiз оларѕа тџраћты ћам-
ћорлыћ ћажет. Осындай
ортадаѕы адамдарѕа ћам-
ћорлыћ к"рсету – ћоѕам-
ныѓ парызы. Ќлбетте,
мљмкiндiгi шектеулi адам-
дардыѓ ћоѕамнан тыс ћал-
мауына соѓѕы уаћытта
мемлекет тарапынан жiтi
к"ѓiл б"лiнiп жљр.
«К
К"зi к"рмейтiн
адам да ине
сабаћтай алады
Мемлекет тарапынан тљрлi жаѕдайларѕа
байланысты "зiн-"зi ћамтамасыз ете
алмайтын адамдарѕа, сондай-аћ, халыћтыѓ
осал топтарына ћолдау к"рсету жќне
олардыѓ ћолайлы "мiр сљруi љшiн жаѕдай
жасау кљн тќртiбiнен ешћашан тљскен емес.
Сондыћтан ќлеуметтiк саладаѕы мiндеттердi
орындауѕа мемлекеттiк бюджет жауапты.
«Ћазаћстан Республикасыныѓ мљге-
дектердi ќлеуметтiк ћорѕау туралы» Заѓы-
на, Ћазаћстан Республикасы Љкiметiнiѓ
2005 жылѕы 20 шiлдедегi №754 ћаулысымен
бекiтiлген мљгедектерге берiлетiн техни-
калыћ кмекшi (орнын толтырушы)
ћџралдар мен арнаулы жљрiп-тџру ћџрал-
дарыныѓ тiзбесiн бекiту туралы ћаулысына
сќйкес, мљгедектердi мемлекеттiк бюджет
есебiнен оѓалту жнiндегi жеке баѕдарлама
негiзiнде мљгедектер Ћазаћстан Республи-
касыныѓ мемлекеттiк сатып алу туралы
заѓнамасына сќйкес протездiк-ортопе-
диялыћ; сурдотехникалыћ; тифлотехни-
калыћ, арнаулы жљрiп-тџру; мiндеттi
гигиеналыћ ћџралдарымен ћамтамасыз
етiледi.
Ал биылдан бастап Брайль ћарпiмен з
бетiмен сйлеуге болатын ћџрал; Брайль
бойынша алмалы-салмалы ќлiппе; кру
ћабiлетi бџзылѕан мљгедектерге ине
сабаћтаѕыштар жќне тiгiн инелерi; дауыс
шыѕаратын аппарат енгiзiледi.
Сонымен ћатар, мљгедектерге ћозѕалуда
ћиындыћ кретiн бiрiншi топ мљгедектерiне
жеке кмекшi ћызметi; есту ћабiлетi
бойынша мљгедектерге ымдау тiлi бойынша
маманныѓ ћызметi; мљгедектер мен мљгедек
балаларѕа арналѕан санаторлы-курорттыћ
емдеу; сз процессорын ауыстыру жќне
теѓшеу, сатып алу ћызметтерi; есту протезi
аппараттарыныѓ ћызметтерi џсынылады.
Жџмыс берушiнiѓ кiнќсiнен еѓбекке
жарамсыз болып ћалѕан немесе кќсiби
ауруѕа шалдыћћан мљгедектер жџмыс
берушiнiѓ есебiнен техникалыћ кмек жќне
арнайы клiк ћџралдарымен ћамтамасыз
етiледi.
Бљгiнгi таѓда мљмкiндiгi шектеулi
жандарѕа арналѕан тљрлi ћџрал-ћџрылѕылар
бџрынѕыдай ћат емес, бќрi жеткiлiктi. Тек,
соѕан мџћтаж адам зiнiѓ тџрѕылыћты жерi
бойынша Алматы ћаласындаѕы аудандыћ
жџмыспен ћамту жќне ќлеуметтiк баѕдарла-
малар блiмiне хабарласуы керек.
Мiне, мемлекет тарапынан мљмкiндiгi
шектеулi адамдарѕа барлыћ жаѕдай жа-
салѕан. Дегенмен, бiздiѓ тiлек – ешћай-
сысыѓыз ауырмаѓыз!
Жазира ЋАЙЫПОВА,
Алматы ћалалыћ Жџмыспен ћамту жќне
ќлеуметтiк баѕдарламалар басћармасыныѓ
бас маманы.
