Гауһар Əлімбек көркем шығармалар арқылы тіл үйретуге арналған Қазақ тілі алматы 2014

166
уыс
горсть                      
сыр білдірмеймін
не выдаю себя, не подаю вида
көзім қарауытып кетеді
глаза темнеют (мутнеют)
бүйірімнен нұқып қалды
ударил в бок
жазалау
наказывать    
намыстанып
оскорбившись, обидевшись (от 
унижения чести и достоинства)
ірімшік
сыр домашнего приготовления
жетесіз
1. незнатный, неродовитый; 
2. неумный
қақбас
проклятый, вредный, против-
ный, ненавистный старик
өктем
властный, повелительный
бұлдырап
мутнея, помутневшие                           
сұрғұлт
сероватый
төңірегімізге қарағанбыз
оглянулись вокруг
өң
лицо, облик, вид
естияр
ставший сознательным, по-
взрослевший                             
аузынан түсіп қалғандай
как две капли воды 
көзіне көк шыбын үймелету
показать ему, где раки зимуют  
зəресі зəр түбіне  кету
душа ушла в пятки              
із
след
даусымен бүкіл дүниені 
сиқырлап  қойғандай
голосом заворошил весь мир 
(все вокруг)
көзі жасаурай 
слезливыми глазами (наполня-
ясь слезами)
жасқану
бояться, пугаться, стесняться 
тас боп мелшиіп қатып қалған
застыл как окаменевший (за-
стыл как онемевший)
есінеу
зевать           
құз
отвесная скала, крутой утес

167
         ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІКПЕН ЖҰМЫС
БАСАЛҚАЛЫҚ
 зат. Ақыл-кеңес берушілік. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 2-т. 123-бет.      
ШАРЫҚ
 зат. Теріден, тал қабығынан жəне т.б. арзан заттан лекерлеп 
жасалған аяқкиім, шəркей.  Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 10-т. 159-бет.    
ҰЛТАРМА:
 ұлтарма бас етік. Басы мен қонышын тұтас пішіп алып, 
бітеу бастап ұлтарған етік. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 9-т.  476-бет.      
ОМБЫЛА
 ет. Қарға белуардан батып, малтығу. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 7-т.  422-бет.        
МӨНТЕҢ:
 мөнтең қақты. Безек қақты, безілдеді. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 7-т. 238-бет. 
ПЫСҚЫР
 ет. Малдың танау, мұрын арқылы кенет қатты дем шығаруы.  
ПЫСҚЫРМАПТЫ *
 Пысқырып та  қарамайды. Көзге ілмейді, керек 
те қылмайды. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 8-т.  25-бет.     
МЕРТІК
 ет. Сыну, үзілу, шығу.  Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 7-т. 
200-бет.  
ТАБАЛА
 ет. Біреудің сəтсіздігіне қуану; өзіне сол керек деу. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі. 8-т.  520-бет.     
ҚҰЙЫРШЫҚ
 зат. 1. Құйымшақтың сүйірленіп келген ұш жағы. 2. 
Ауыс. Біреудің қолшоқпары, сойылын соғушысы; жағымпаз.  Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 6-т.  448-бет.      
ҚИҚАЛАҚТАП
  ет. Қиқаң-қиқаң ету, қиқаңдау, қиқалаңдау. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі. 6-т. 191-бет.      
ҚАПЕЛІМ
 үст. сөйл. Қапелімде.   
ҚАПЕЛІМДЕ
  үст. Кенет, тосыннан. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 
6-т. 25-бет.
Қамшы
 зат. 1. Көлікті айдап жүргізу үшін қолданылатын, таспадан 
əртүрлі нұсқада түйіп өріп, тобылғы немесе басқа затқа саптап жасаған 
құрал: ер-тұрманың бір құрамы. 
2. Қамшы болды.
 Ауыс. Себеп болды, уəж болды. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 5-т.  618-бет. 
КҮДЕР:
 күдер үзді. Орындауға болмасына көзі жетті, үмітін үзді, 
түңілді. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 5-т. 259-бет.
КЕСІР
 зат. Зиян, залал, зардап. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі 5-т. 
4-бет.  
ТӨЛЕҢГІТ
 зат. көне. Төренің күтушісі, малшы-жалшы қызметшісі. 
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 9-т. 232-бет. 
ҚЫПЫЛДА
 ет. Тынышы кету, тықыршу. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 6-т. 613-бет. 
Май тоңғысыз.
 Жайма-шуақ жылы күн. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 7-т. 90-бет.      

168
ТҮРТПЕКТЕ
 ет. 1. Бірдемені қайта-қайта түрткілеу, үсті-үстіне 
шұқылау. 
2. Ауыс. Оны-пұны жұмыс істеу. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 9-т.  
341-бет. 
ТӨҢІРЕКТЕ
 ет. Бір нəрсенің айналасынан ұзап кете алмау, айнал-
шықтау, айналсоқтау. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 9-т.  238-бет.    
ОТ АУЫЗДЫ
 (От ауызды, орақ тісті). Өткір тілді, ділмар, шешен.  
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 7-т.  482-бет.     
ДОЙЫР:
 дойыр қамшы. Ұрыс-қағыста ұстайтын, қысқа сапты жуан 
өрмелі қамшы. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 3-т.  147-бет.     
ЖАРТЫКЕШ
 сын. Ауыс. Толымсыз, шала-шарпы. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 3-т. 699-бет.   
ЖАБАҒЫ
 зат.  Қой мен түйе малының жазғытұрымғы ұйысқан қысқы 
жүні. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 3-т.  477-бет.      
КҮРЕСІН
 зат. Күрелген қардың үйіндісі. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 5-т.  362-бет.      
ЖЕЛЕМІК
 зат. Сəл-пəл соққан жел. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 
4-т. 63-бет.      
СҰҚҚЫЛА
 ет. Үшкір затты піскілеу, түйреу. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 8-т.  387-бет.    
БАУЫЗДА
 ет. Тамақтың, алқымның астынан пышақпен ору,  шалу, 
қиып түсу. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 2-т. 164-бет.      
ШЕҢГЕЛ
 зат. Саусақтардың тарбиып кең ашылған аясы. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 10-т.  201-т.    
ДАЛ
 сын. Дал болды. Басы қатты, мəңгірді. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 3-т. 35-бет.     
ДОҢАЙБАТ
 зат. Біреуге көрсетілетін ызбар, сес. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 3-т.  155-бет.    
ЖЫЛТ ЕТКЕН.
 Көрінген, жаңадан пайда болған; кез келген. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі. 4-т. 294-бет.     
ЖҮГЕРМЕК
 зат. Қатты наразы болған жағдайда ер балаға айтылатын 
қарғыс. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 4-т. 242-бет.     
ДЕЛДИ
 ет. Киімнің не басқа бір нəрсенің көтеріңкілеу, шығыңқылау 
болып тұруы. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 3-т.  101-бет.     
ОҢҚА-ШОҢҚА:
 оңқа-шоңқа құлады. Аяғы аспаннан келді, омақаса 
құлады. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 7-т. 435-бет.     
ЖАРҒАҚ
 зат. Бір түсті құлын терісінен  түгін  сыртына қаратып тіккен 
сырт киім; доха. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 3-т.  685-бет.    
ПАНА
 зат. Біреуге істелген қорғаныш, сая. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 7-т.  613-бет.    
МЫСЫ ҚҰРЫДЫ
 Лажы таусылды, лажсызданды. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 7-т. 291-бет.