Г. С. Афонин, В. Н. Бар щенков, Н. В. Ко ндр атьев

70
 
 
 
Компрессорды  майлау  қиыстырылған  тәсілмен  жүзеге  асырылады: 
цилиндрлер, 
поршень 
сақиналары 
және 
роликті 
мойынтіректерді 
компрессордың  айналмалы  бөліктерімен  шашыратылатын  маймен  майлайды; 
поршень  сұққысы,  бұлғақ  мойынтіректері  және  иінді  білік  мойындары  – 
тегершікті типтегі майлы сорғымен жасалатын қысыммен майланады. 
Аралық  фланеці  28  және  қақпағы  27  бар  майлы  сорғының  корпусы  20 
қақпаққа 18бекітілген.Компрессордың иінді білігінде қозғалтқыш тегершік 24 
орналасқан,  ал  сорғының  білігінде  25,  26  және  29  тегершіктер 
орналастырылған.  Май  ваннадан  13  жалғама  құбырдың  31  бойымен  сорғыға 
келіп түседі және иінді біліктің денесіндегі сақиналы қырнау 22 және канал 21 
арқылы  бұлғақты  мойынтіректерге  және  редукциялық  клапанға  19  келіп 
түседі.  Жұмыс  істеп  тұрған  компрессор  майының  қысымы  2,5  ...3,0 
кгс/см
2
құрайды. 
 
3.12-сурет. К-2 компрессоры 
1,  38  –  клапан  қораптары;  2  –  ЖҚЦ;  3,  36  –  поршеньдер;  4  –  поршень  сұққысы;  5  – 
ауашығарғыш; 6 – корпус; 7 – тәжді сомын; 8 – ауырлық; 9 – түйреуіш; 10 – иінді білік; 
11  –  тығындама;  12,  18,  23,  27,  33,  39  –  қақпақтар;  13  –  майлы  ванна;  14,  30  –  ағызу 
тығындары; 15 – стақан; 16 – айдау клапаны; 17 – бұлғақтар; 19 – редукциялық клапан; 
20  –  майлы  сорғының  корпусы;  21  –  майлы  канал;  22  –  сақиналы  қырнау;  24  – 
қозғалтқыш  тегершік;  25,  26,  29  –  тегершіктер;  28  –  аралық  фланец;  31  –  жалғама 
құбыр; 32 – бұранда; 34 – май сылғыш сақиналар; 35 – қыспа сақиналар; 37 – ТҚЦ 

71
 
 
 
 
Осы мәннен асырған жағдайда редукциялық клапан 19  майдың бір бөлігін 
картерге лақтырады.  
К-2компрессорының жұмысы КТ-6 компрессорының жұмысына ұқсас. 
 
3.6. 
Қысымды реттегіштер 
 
Қысымды  реттегіштері  компрессордың  электрқозғалтқышын 
автоматты  түрде  іске  қосуға  және  ажыратуға  немесе  басты  сұйық 
қоймалардағы  қысымға  байланысты,  компрессорды  бос  жүріс 
режиміне және кері ауыстыру үшін қызмет етеді. 
Қысымды  реттегіш  3РД  компрессордың  жетегі  дизельден 
болатын  тепловоздарда  қолданылады.  Ол  корпустан    9  (3.14-сурет) 
тұрады,  онда  үлгілем  сомындары  8  бар  екі  бұранда  өзегі  5, 
қарсысомындар  7  жәнереттеуші  серіппелер  4  және10бар.Үлгілем 
сомындарының 
шығыңқылары 
корпустың 
9 
тік 
ойығында 
орналастырылады,  бұл  олардың  бұранда  өзектерінде  5  айналуларын 
болдырмайды.  
Серіппе  4  ажырату  клапанына  3  тіреледі,  ал  серіппе  10  –  қосу 
клапанына  11.  3  және  11  клапандарының  төменгі  қапталды  беттері 
қиыстырылған  күйінде  жасалған  –  жұмыс  және  үзілулік  (сақиналы) 
алаңдар 
түрінде. 
3 
және 
11 
клапандарының 
2 
және 
12бағыттауыштарында  (ұяшықтарында)  тігінен  орын  ауыстыру 
мүмкіншіліктері бар.
 
3.13-сурет.К-2 компрессорының клапандары:  
а – сору; б – айдау 

72
 
 
3.14-сурет. 3РД қысымды реттегіші: 
1  –  кері  клапан;  2,  12  –  бағыттауыштар;  3  –  ажырату  клапаны;  4,  10  –  серіппелер;  5  – 
бұранда  өзегі;  6  –  сүзгі;  7  –  қарсы  сомын;  8  –  үлгілем  сомын;  9  –  корпус;  11  –  қосу 
клапаны; 13 – кері клапанның ершігі 
 
 
 
Бағыттауышқа  12  серіппеленген  кері  клапанның  1  ершігі  13  бұралған. 
Реттегішкорпусының  ішкі  қуысы  аралықтармен  үш  камераға  бөлінген: 
ажырату  клапаны  (сол  жақ),  бас  сұйық  қойма  (орта)  және  қосу  клапаны  (оң 
жақ).  Корпустың  орталық  камерасында  ат  қылымен  толтырылған 
толтырындысы бар сүзгі 6 орналастырылған.  
Ажырату  клапанының    4  серіппесін  8,5  кгс/см
2
қысымға  ретке  келтіреді  – 
7,5 кгс/см
2
. Серіппелердің 4 және 10  күштеуі бұрандаөзектерінің айналуымен 
өзгертеді, онда үлгілем сомындар 8 тік бағытта орын ауыстырады. Бос жүріске 
аыстыру  қысымын  солжоқ  бұранда  өзегін  5  айналдыра  отырып  реттейді,  ал 
юұмыс  жүрісіне  –    оңжақ  өзекпен.  Реттегеннен  кейін  5  өзектерді  қарсы 
сомындармен  7 бекітеді. 
Корпустың  төменгі  бөлігіне  (аялдау  плитасына),  сору  клапандарында 
орнатылған  РУК  компрессорының    жүктеме  түсіру  құрылғысынан 
бұрандасының  диаметрі  У
2
"  түтіктер  байланыстырылған.  Реттегіштің 
корпусында атмосфералық кіру Ат бар.  
Компрессордың  қуатпен  жұмыс  барысында  сығылған  ауа  ГР  қысымды 
реттегіштің орта бөлігіне өтеді, ол жерден сүзгі 6 арқылы өшіру клапанына 3 
келіп түседі, оның жұмыс алаңына әсерін тигізеді, және кері лкапанға 1 келіп 
түседі.  Сол  сәтте  қосу  клапанының  камерасы,  РУК  құбыр  желісі 
компрессордың  жүктеме  түсіру  құрылғысына  және,  сәйкесінше,  қуыс 

73
 
 
 
диафрагманың үстіне 14 (3.4-суретті қара) АТ саңылауы арқылы атмосферамен 
байланысқан. ГР қысымы 8,5 кгс/см
2
дейін артқан кезде, өшіру клапаны 3 (3.14-
суретті қара) өз ершігінен жоғары шығып кетеді. Сонымен бірге ауа қысымы 
клапанның  көп  (үзілулік)  алаңына  таратылады,  бұл  оның  нық  көтерілуін 
туындатады.  Өшіру  клапанын  3  ашу  ауаның  қосу  клапанынан  11  өтуін 
қамтамасыз  етеді,  ол  да  ашылады  (жоғары  көтеріледі),  себебі  оның  серіппесі 
7,5 кгс/см
2
 қысымға реттелген. Қосу клапаны, бағыттаушының (ұяшықтың) 12 
жоғарғы қапталды бөлігіне сүйене отырып, реттеуіштің оң жақ камерасын РУК 
каналынан  бөлектейді.  Сонымен  бірге  РУК  каналы  атмосферамен 
байланысуын  тоқтатады,  ал  реттегіштің  оң  жақ  камерасы  Ат  байланысын 
жалғастырады.  
Жоғары  көтеріле  отырып,  қосу  клапаны  11ГР  ауаның,  ертеректе  ашылған 
өшіру  калапаны  3    арқылы  РУК  каналына  өтуін  қамтамасыз  етеді  және  кері 
калапанды 1 босатады, ол өз серіппесімен жоғары көтеріледі (ашылады) және 
ГР  ауаны  РУК  каналына  және  бір  мезгілде  төменгі  көлденең  канал  бойымен 
аялдау  бөлігіне  –  өшіру  клапанының  сол  жақ  камерасына  өткізуді  бастайды. 
Реттегіштің сол жақ камерасындағы жоғары қысым серіппенің 4 күшімен бірге 
өшіру  клапанының  3  ершігіне  отырғызуды  (жабу)  қамтамасыз  етеді. 
Клапанның осындай қалпында 3 ауа РУК каналына тек қана ашық кері клапан 
1 арқылы өтетін болады.  
РУК 
каналынан 
ауа 
қуысқа 
компрессордың 
жүктеме 
түсіру 
құрылғыларның диафрагмасының 14 үстінен өтеді. Сонымен бірге диафрагма 
14  төмен  майысады  және  поршеньге  13  әсер  етеді,  ол  10  және  12 
серіппелерінің  күшін  тойтара  отырып,өзекті  11  және  тіреуішті  9  төмен 
қозғалтады.  Соңғысы өз  тістерімен  ершіктен сору  клапандарының клапандық 
пластиналарын  сығады  және  оларды  осы  қалыпта  (ашық)  ұстап  тұрады. 
Компрессор бос жүріс режиміне өтеді,  онда ТҚЦ ауаны атмосферадан сорып 
алады  және  оны  сору  сүзгілері  арқылы  кері  итереді,  ал  ЖҚЦ  тоңазытқышта 
қалған ауаны сорады, және оны қайтадан тоңазытқышқа итереді.  
ГР қысымы 7,5 кгс/см
2
 дейін төмендегеннен кейін, серіппе 10 ершікке қоса 
клапанын  11  түсіреді  (3.14-суретті    қара),  ол  кері  клапанды  1    төмен 
қозғалтады  (жабады).  Сонымен  бірге  ГР  ауаның  компрессордың  жүктеме 
түсіру құрылғысына келіп түсуіне кедергі келтіріледі, ал өшіру клапанынының 
камерасы және РУК каналы қосу клапанының камерасымен және одан әрі Ат 
байланысады. 
Сығылған 
ауа, 
жүктеме 
түсіру 
құрылғысынның 
диафрагмасының  үстіндегі  қуыстан  қысымды  реттегіш  арқылы  атмосфераға 
шығады. Сонымен бірге серіппе 10 (3.4-суретті қара) жоғары қарай тіреуішті 9  
сығады,  ал  серіппе  12  –  поршеньді13.  Сору  клапандарының  клапан 
пластиналары өздерінің конус тәріздес серіппелерімен ершікке қыспақталады, 
және компрессор қайтадан жұмыс режиміне өтеді.  
Қос  секциялы  тепловоздарда,  қос  секцияның  компрессорларының 
жұмысын  басқаратын  қысымды  реттегіш,  тек  бір  секцияда  қосылады,  ал 
екіншісінде  оны ГР  және  жүктеме  түсіру  құрылғыларымен  байланыстыратын 
құбыр желілеріндегі ажыратылған кранды жабумен өшіріледі.  
АК-11Б 
қысымды 
реттегішін 
компрессорының 
жетегі 
электрқозғалтқыштан  болатын  жылжымалы  құрамда  қолданады.  Реттегіш