Функциональная грамотность важнейшее условие повышения качества образования

421 
фабрики 
Расставьте 
ударение 
в 
словах 
Августовское 
(правление), 
аристократия, 
баловник, 
асимметрия, 
апостроф. 
Углубить, 
включишь, 
обеспечение, 
новорожденный, 
обетованная 
(земля). 
Вероисповедание, 
сорит, языковая 
(колбаса), 
оптовый, 
диспансер.
Ополоснутый, 
ходатайствовать, 
закупорить, 
зубчатый, искра. 
Втридорога, 
генезис, 
украинский, 
языковая 
(политика), 
пломбировать. 
Сгруппируйте 
слова 
с 
одинаковыми 
приставками 
Всадник, всегда, вселить, всесильный, вскачь, вскормить, вскоре, вскричать, вслед, вспахать, 
вспомнить, вставить, встарь, встроить, встретить, вступление. 
На 
какие 
группы можно 
распределить 
слова: 
горевать, 
гористый, 
горюшко, 
горы, 
пригорюнился, 
пригорок, 
пригореть, 
горнолыжник, 
горелый. 
Определите 
суффиксы 
в 
словах лживый, 
дождливый, 
доверчивый. 
Запишите слова 
с 
теми 
же 
суффиксами. 
Выделите корни 
слов: 
половик- 
полоть, 
солить- 
солист, морской- 
уморить, резать- 
резной- резкий. 
В каких словах 
окончание 
А: 
амплуа, 
четыреста, 
сначала, ворча, 
хороша, позвала. 
В каком слове 
приставка 
имеет 
иное 
значение: 
разболеться, 
разговориться, 
раскричаться, 
расплясаться, 
размахнуться. 
Повторяя блок «Лексика», нужно помнить, что данный раздел пронизывает язык во всех 
направлениях: звуки, морфемы рассматриваются в слове, так как вне слов они не существуют; 
морфологические категории рассматриваются только в слове; предложения тогда становятся 
коммуникативно значимыми, когда они наполнены словами. Без слов не может быть никакой 
научной информации. Следовательно, изучение лексики и фразеологии при подготовке к 
олимпиаде чрезвычайно важно. Детям могут быть предложены следующие тренажёры для 
самостоятельной работы: 
Задание
1 вариант 
2 вариант 
3 вариант 
4 вариант 
5 вариант 
Определите значение 
латинских 
словообразовательных 
элементов 
и 
приведите 
примеры 
слов в русском языке 
Авиа, аква, 
актив, 
ауди, 
би, 
видео, 
вита, 
гуман, 
де\дез, агро. 
Дикт, 
интер, 
кап\капит, 
колор, 
кон, 
контр, астро,
гео, 
крат, 
гипп\ипп. 
Лабор, лингва, 
милли, мульти, 
нейтр, 
порт, 
пунктум, 
радио, 
пре, 
моно. 
Сан, 
сенс, 
супер, 
терра, 
ультра, цирк, 
экс, 
экстра, 
микро, псевдо, 
пан. 
Хрон, 
гипер, 
термо, 
фито, 
анти, диа, фон, 
пери, 
нео, 
орт\орф. 
Что общего у слов в 
парах, 
чем 
они 
различаются? 
Запишите в 3 колонки 
синонимы, антонимы, 
паронимы 
Бонтон – моветон, референдум – плебисцит, альтернативность – плюрализм, плакат – 
постер, авангард – арьергард, банальный – тривиальный, иммигрант – эмигрант, 
эгоист – альтруист, дефектный – дефективный, радикальный – кардинальный, элитный 
– элитарный. 
Являются 
ли 
этимологически 
родственными слова? 
Сад-
сажа-
сало 
– 
сальный- 
Вещь- вещать 
– 
весть 
– 
невеста 
– 
ведать 
– 
ведьма – 
Напёрсток 
– 
перст 
– 
наперсник 
– 
перо 
Лукоморье 
– 
лукавый 
– 
луковица 
– 
излучина 
– 
лукошко- лужа 
Ведомость, 
вожак, 
вожделение, 
проводник 
Определите значение 
приведённых 
фразеологизмов 
и 
подберите к ним:
А) 
синонимичные 
фразеологизмы,
Б) 
антонимичные 
фразеологизмы 
Со всех ног, 
кот наплакал, 
метр с кепкой. 
Засучив 
рукава, 
не 
видно ни зги, 
как кошка с 
собакой. 
На край света, 
вагон 
и 
маленькая 
тележка, ума 
палата.
Волынку 
тянуть, 
трещать 
языком, хоть 
пруд пруди. 
Держать язык 
за зубами, хоть 
пруд 
пруди, 
рукой подать. 

422 
Данные задания отправляются на электронный адрес учащегося; выполненную работу ребенок 
присылает учителю на почту в виде отсканированного варианта либо фотографии в Вотсап. 
Также возможно оформление работы в Гугл формах. Подобные задания приближены к формату 
олимпиад, проходящих в этом учебном году в дистанционном онлайн-режиме. В дальнейшем 
планируется работа над составлением сборника заданий для подготовки учащихся к олимпиаде с 
учетом дистанционного формата.
Список литературы: 
1.
Олимпиадные задания по литературе/Сост. О.А. Финтисова.- Волгоград: Учитель, 2004.- 201 с 
2.
Олимпиады по русскому языку. Кн. для учителя/А.О. Орг.- М.: Просвещение, 2002.- 158 с. 
3.
Подготовка к олимпиадам по русскому языку. 5-11 классы/М.М. Казбек-Казиева.- М.: Айрис-
пресс, 2006.- 160 с. 
4.
Школьные олимпиады. Русский язык. 5- 11 классы/ М.М. Казбек-Казиева.- М.: Айрис- пресс, 
2005.- 192 с. 
5.
Школьные олимпиады. Русский язык, литература. 8- 11 классы.- Ростов н/Д: «Феникс», 2004.- 
192 с. 
Жантемирова А.Б. 
№104 мектеп-гимназиясы КММ Қарағанды қаласы 
 
ДАРЫНДЫ БАЛАНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ, ЗЕРТТЕУШІЛІК ІЗДЕНІСІН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
Қазіргі кезде білімнің жаңа парадигмасына байланысты оқушылардың функционалдық 
сауаттылығын қалыптастыру үшін «зерттеу мәдениетін» меңгерудің маңызы зор. Ғылыми 
әдебиетте «зерттеу мәдениетін» түсіндіретін әртүрлі анықтамалар бар. Зерттеу мәдениеті деп 
зерттеу қызметін жүргізуге қажет білім, ептілік, дағды және құзыретті теориялық әрі 
практикалық мәні бар зерттеу әрекетінің стратегиясы мен тактикасын анықтайтын 
көзқарасты айтады. 
 
Білім алушылардың зерттеу іс-әрекеті
— шешімі алдын-ала белгісіз шығармашылық, 
зерттеу мәселелерін шешуге байланысты және ғылым саласындағы зерттеулерге тән негізгі 
кезеңдердің (мәселені қоя білу, осы проблематиканы шешуге байланысты теорияны зерделеу, 
зерттеу әдісін таңдай ала білу және оны өз мақсатында қолдана білу, өз материалдарын 
жинау, оны талдау және жинақтау, өзіндік қорытынды) болуын ескеретін оқушылардың 
әрекеті болып табылады. 
 
Жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдар саласындағы оқушылардың 
шығармашылық жұмыстарының жіктелуі.
Конференциялар мен конкурстарға берілген 
жұмыстарды мынадай түрлерге бөлуге болады: 
- проблемалық-реферативтік
— бірнеше әдебиет көздеріне негізделіп жазылған, әр 
көздердің 
деректерін 
салыстырып, 
қойылған 
мәселе 
бойынша 
өз 
көзқарасын 
қалыптастыратын шығармашылық жұмыстар; 
- эксперименттік
— ғылымда сипатталған және белгілі нәтижесі бар шығармашылық жұмыс. 
Көбінесе суреттеу түрінде беріледі және нәтиженің ерекшеліктеріне өзіндік түсініктеме бере 
алатын шығармашылық жұмыстар; 
- табиғи және суреттемелік
— белгілі бір құбылысты бақылауға және сапалы сипаттауға 
бағытталған шығармашылық жұмыстар. Ғылыми жаңалықтың элементтері болуы да, 
болмауы да мүмкін. Айырмашылық ерекшелігі зерттеудің әдістемесінің болмауы мүмкін. 
- зерттеулік
— ғылыми тұрғыдан қарағанда нақты әдістемелік негізде жасалған және осы 
әдістеме бойынша алынған эксперименттік материалдар бар және осы материалдар негізінде 
зерттеу құбылысы бойынша талдау және қорытынды жасалған шығармашылық жұмыстар. 
Мұндай жұмыстардың ерекшеліктері – зерттеу бойынша анықталатын нәтижелердің алдын-
ала белгісіздігі. 

423 
 
Зерттеу нәтижесін көрсете білу.
Қазіргі кезеңде зерттеу нәтижесін көрсете білудің 
маңызы барлық жұмыстар үшін аса зор. Зерттеу жұмысының нәтижесін көрсетудің бірнеше 
қалыпты көрсеткіштері бар: тезистер, ғылыми мақала, ауызша баяндама, диссертация, 
монография, мақала, сонымен қатар рефераттар немесе сипаттау жұмыстары түрінде де 
берілуі мүмкін. 
Дарындылықтың табиғаты шексіз. Осы дарындылық пен шығармашылықты дамытудың 
түрлі жолдарының ішінде баланың өзіндік зерттеу тәжірибесі ең тиімді болып есептеледі. 
Зерттеушілік, ізденушілік – бала табиғатына тән құбылыс. Білуге деген құштарлық, бақылауға 
тырысушылық тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға 
талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез. Педагогикалық үрдісте балалардың 
дарынын ашуда оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастығы қажет. Оқушының өзіндік зерттеу 
әрекеті оның өзіндік талабын қанағаттандыруға ықпал етеді. Оқушылар қоршаған ортамен 
таныса отырып өзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйде емес, өзі ашады. 
Психологтар «зерттеу тәртібін» тұлғаның дамуы мен өзін - өзі дамытуда маңызды деп көрсетеді. 
Шынында да ізденушілік белсенділігі төмендеген сайын адам қолынан еш нәрсе келмейтін 
сияқты үрей туғызатын жағдайға тап болуы мүмкін. Сөйтіп, білімге деген ынтасы басылып, 
нәтижесінде өзінің қабілетін, мүмкіндігін әлдеқайда төмендетіп алуы ғажап емес.Расында да, 
тұлғаға дұрыс бағыт беру, даму, қалыптасу аймағына енгізу, өз белсенділіктерін туғызу, өзін - өзі 
тәрбиелеу іс - әрекеттерін ықпал ету - ұстаздар алдындағы жауапты міндет. 
Оқушымен шығармашылық жұмыс бастамас бұрын мұғалім өзіне төмендегідей талап 
қойғаны дұрыс: 
1. Дарынды баланы анықтауда психологпен бірлескен жұмыс жасау; 
2. Ата - анасымен педагог ретінде сөйлесе білу; 
3. Дарынды балаларға арнайы бағдарламалар жасау; 
4. Дарынды балаға шығармашылықпен жұмыс істеу үшін жаңа, тың тапсырмалар беру, 
орындалуына талап қою; 
5. Жаңа технология элементтерін сабақта пайдалану; 
6. Тапсырманың орындалу нәтижесін қадағалау. 
Өткен оқу жылында мектебімізде өткізілген ғылыми - практикалық конференцияға 
география пәнінен өзі таңдаған «Неке және отбасы: 

жүктеу 12,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: