радиоэкологиядан жан-жақты білім және тәрбие беру екенін естен
шығармауымыз керек.
Сәуле ауруы өзінен алынған сәуленің мөлшерше қарай ауыр және
созылмалы болып бөлінеді. Адамдар екі-үш рет сәуле алғанда ауыр сәуле
ауруына ұшырайды, ал аз мөлшерде адам ұзак уакыт сәуле ауруына
шалдығады.
Қабылданған мөлшеріне қарай сәуле ауруы төрт түрлі дәрежеде болады: 1-
дәрежесі жеңіл түрі - 100-200 рентген мөлшерінде; 2-ші дәрежесі орташа - 200-
300 рентген; 3-ші дәрежесі ауыр - 300-500 рентген мөлшерінде: 4-ші дәрежесі
өте ауыр - 500 рентгеннен астам мөлшерде сәуле алған кезде болады.
Сәуле ауруы төрт кезенде жүреді: бірінші кезең – сәуленің организмге
әсері оның мөлшеріне карай болады. Оның ең алғашкы белгілері: әлсіздік, бас
айналу, бас ауру, жүрек айну, құсу, іш өту, терінің бозаруы, қан қысымының
секірмелі болуы, естен тануы. Екінші кезең - бірінші кезеннен кейін уакытша
аурудың жағдайы жақсарады. Бұл кезеңді латентті кезен, яғни, жағдайдын
жақсы болып көріну кезеңі деп атайды. Алған радиация мөлшері көп болса, бұл
кезең қысқа болады да екі күннен үш жетіге дейін созылады. Әлсіздік,
терлегіштік, тәбетінің төмендеуі, ұйқысынын бұзылуы байкалады жәнс қанда
өзгеріс болады. Үшінші кезең - өте жоғары мөлшерде сәуле алғанда сәуле
ауруының асқыну кезеңі басталады. Аурудың температурасы көтеріліп, ішіне
қан құйылады, жаралар пайда болады, бадамша безі асқынып, баспа ауруы
пайда болады. Үш-төрт жетіден кейін шаштары түседі, қан ұюы бұзылады да
жұқпалы аурулар дами бастайды (өкпенің кабынуы, дизентерия, іш өту, қаннын
бұзылуы, т.б.). Төртінші кезен - сәуле ауруыньщ жеңіл түрі, бұл осы кезеңде
ауру жазыла бастайды. Ауыр түрі болса, онда адам бірінші кезеңде өліп кетеді.
Орташа және ауырлау түрінде адамның жазылуы бірнеше айға созылып қан
азаяды, қан кысымы көтеріледі және организмнің әлсіздігі байкалады.
21
Қорытынды
Мектепте «Физика» пәнін оқытудың қалыптасқан әдістемелік жүйесін
жетілдіріп, жаңа сатыға көтеру қажеттігі жалпы білім беру жүйесін қоғамның
талаптарына сай бейімдеуден туындайды. Жалпы орта білім беретін мектептегі
оқыту үдерісінде оқушылардың «Физика» пәнінен білімін дамыту
жалпыадамзаттық құндылықтармен қатар оқушының әлемнің қазіргі заманғы
жаратылыс-ғылымн бейнесін түсіну; қарапайым зерттеулерді өздігінен және
ұжыммен ынтымақтастықта жүргізе білу; экологиялық сауаттылықты
жоспарлау және адам денсаулығының қауіпсіздігіне қажетті түрлі әрекеттерді
жүзеге асыру, өз ісіне жауапкершілікпен қарау қажеттігін түсіну; туындаған
әртүрлі мәселелерді шешу үшін ақпараттарды алу және пайдалану
қабілеттіліктері сияқты арнайы тұлғалық сапаларын калыптастыру арқылы
қамтамасыз етіледі.
Осы жағдайларда білім беру жүйесінің маңызды міндеті шығармашылық
ұйымдасқан іс-әрекет негізінде өмірлік жағдаяттардағы әр түрлі міндеттерді
шешуге қабілетті тұлғалардың қалыптасуына жан-жақты жәрдем беру болып
табылады. Ол үшін ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен
техника жетiстiктерi негiзiнде тұлғаның қалыптасуы және дамуы үшiн
жағдайлар туғызу қажетті.
Осы мақсатқа жету үшін мынандай міндеттерді шешу қамтамасыз етедi:
−
қазіргі заманғы әлемнің физикалық бейнесінің негізін беретін
физикалық құбылыстар, ұғымдар, заңдылықтар және теориялық қорытынды
туралы білімдерді, табиғаттың ғылыми таным әдістері туралы білімдерді,
құбылыстарды бақылау, эксперименттік тапсырмаларды орындау, болжау және
жобалауды жүзеге асыру біліктілігін меңгерту;
−
физикалық экспериментті орындау дағдысын, зерттеушілік қабiлетін,
өмірлік, тәжірибеде мәні бар есептерді шешу үшін игерген білім және білігін
қолдану үдерісінде танымдық қызығушылығын, зияткерлік және
шығармашылық қабілеттерін дамыту;
−
оқу және зерттеу жұмысына жауапкершілікпен қарау, қоршаған
ортаны қорғау және табиғат құндылықтарын тиімді пайдалану, қоғам және
адам өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету,
−
базалық білім негізінде экономикалық және саяси, әлеуметтік, мәдени
қызметтерге ат салысу дағдысына тәрбиелеу.
Қортындылай келе, «Физика» пәнінен теориялық білім мен адамзат
қызметінің әр түрлі салаларындағы физиканың практикалық қолданылуын
органикалық түрде үйлестіру, оқушылардың физикалық экспериментті орындай
алу дағдысын дамыту, физиканың маңызды жетістіктерімен және қазіргі
заманғы техникадағы қолданысымен таныстыру оқушылар білімдері мен
біліктерін адами іс-әрекеттердің әртүрлі салаларында, сондай-ақ тұлғааралық
қарым-қатынас пен әлеуметтік қатынастарда өмірлік міндеттерді шешу үшін
пайдалануды қамтамасыз етеді.
22
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1.
Постановление Правительства Республики Казахстан от 17 мая
2013 года № 499 «Об утверждении Типовых правил деятельности организаций
образования».
2.
Цифровой диафильм «Как человек познает окружающий Мир»
/ МегаКВАНТ.
3.
Цифровой диафильм «Измерение физических величин» / МегаКВАНТ.
4.
Цифровой диафильм «Метрология – наука о измерениях»
/ МегаКВАНТ.
5.
Цифровой диафильм «Простые механизмы» / МегаКВАНТ.
6.
Цифровой диафильм «Измерение температуры» (каз. яз, рус.яз.)
/
МегаКВАНТ
7.
Цифровой диафильм «Тепловые двигатели» / МегаКВАНТ.
8.
Учебный фильм «Основы космического полета» (Реактивное движение).
/ МегаКВАНТ.
9.
Физика және астрономия, 7 сынып. Жұмыс дәптері. Практикалық құрал
/ Ударцева В.М., Ударцев С.В. – Алматы: 8&8. – 45 с.
10.
Физика және астрономия, 8 сынып. Жұмыс дәптері. Практикалық құрал
/ Ударцева В.М., Ударцев С.В. – Алматы:8&8. – 56 с.
11.
Физика и астрономия. Рабочая тетрадь для 9 класса. 2 части
/ Ударцева В.М. – Боралдай: МегаКВАНТ. – 51 с.
12.
Рабочая тетрадь по организации исследовательской деятельности
учащегося./ Ударцева В.М., Ударцев С.В.– Боралдай: МегаКВАНТ. – 78 с.
13.
Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология «Алматы» 2009. – 123 б.
14.
Төлеубаев Б.Ә. Радиациялық экология жайлы қысқаша таным
«Павлодар 2008» - 156 б.
15.
Әлімбекова Г. Б. Физика пәнін халықтық педагогика тағылымдарымен
байланыстыра отырып оқыту. Оқу құралы. Алматы. «Литера». - 2001. – 132 б.
Интернет-ресурсы:
http://www.physolymp.fml31.ru
/ Челябинск, физ.-мат. лицей № 31,
http://physolymp.spb.ru /
Санкт-Петербург,
http://potential.org.ru /
Журнал «Потенциал»,
http://www.dgap.mipt.ru /
МФТИ, Факультет общей и прикладной физики.
23
