50 Адам әлемі | 4 (74) 2017
Кез-келген инновациялық қадам әлеуметте алғашында толықтай қолдау
таба қоймайтыны белгілі. Дегенмен, әлеуметтік дүниедегі латын әліпбиіне
деген сұраныс бір жағы Еуропа құрлығымен, Еуропа мемлекеттерімен
шектесіп жатқан геокеңістік үшін қолайлы болғанын аңғарамыз. Түркілік
зиялы қауым бірте-бірте мұсылмандық дәстүршілдіктен Еуропалық
модернизацияның артқышылығын сезіне бастайды. Әрине түрік халқы
дүниетанымдық тұрғыда өзінің мұсылмандық құндылықтарын жойған жоқ,
исламдық сенімнен айрылған жоқ. Тек өзінің құндылықтарының жаңа за-
манда жаңа сапалық деңгейде өрбуіне өзіндік серпін қажет екенін сезінді.
Әрине, Кеңес Одағында орыс әліпбиінде ондаған жылдар бойы
өмір сүрген көрші елдер үшін өткен онжылдықтар жүзеге асырылған
лингвистикалық өзгерістер оңайға түскен жоқ. Тіпті Түркияның өзі ла-
тын әліпбиге көшудің қиындығын отыз жылдай басынан өткізгенін естен
шығармауымыз крек. Ал көрші жатқан Өзбекстан қазір де осы тілдік
трансформацияның әлеуметтік, мәдени және лингвистикалық мәселелерін
тиімді шешудің жолдарын іздеуде. Міне осы тұрғыда біз де оңтайлы
тәсілдерді назарда ұстауымыз керек.
Қорытынды
Қорыта келгенде, латын қарпін таңдаған елдердің мәдениетін көбінесе
өркениеттіліктің көрінісі, дамығандықтың белгісі ретінде қарастыру зама-
науи дүниетанымдық жүйелерде дәстүрлі ұстанымға айналғаны анық.
Қазақстан бұрын латынға өткен түркітектес елдердің тәжірибелерін
мұқият зерттеп, олардың артықшылығы және кемшіліктерін салысты-
рып, түркі елдері ішіндегі озық үлгідегі әліпбиді жасауға мүмкіндік мол.
Мұнымен қазақ тілі орыс тілінің әсер-ықпалынан еркіндікке де шыға алатын
болады. Латын әрпін қолданып жүрген өзге туыстас елдердің тілдерімен бір
бағытта өзінің табиғи даму жолына түсіп, болашаққа нық қадам басады.
Қазақстан зайырлы, демократиялық мемлекет ретінде қазақ халқының
рухани түлеу, топтасу және бірігу орталығы болып табылады. Енді 2025
жылғы тілдік реформадан кейін бұл процесс одан сайын тереңдей түседі
деген ойдамыз. Қазақ елі бүгінгі таңда түрлі себептермен өзінің тарихи от-
анынан тыс қалған ағайындарымызбен өмірдің барлық салалары бойынша
тығыз байланыс орнатуға тырысады. Бұл үрдіс бір есептен тарыдай шашы-
рап әлемнің әр қиырында жүрген қандастарымыздың басын біріктіріп, бір
тіл, бір жазуға жақындататын ұтымды құрал болмақ.
Библиография
Назарбаев, Н. 1999. ‘Тарихтың шеңберлері және ұлттық зерде’. Тарих
толқынында. Алматы, Атамұра. 296 б.
Қазақ тілін латын графикасына көшіру: әлеуметтік және тарихи аспектілері
4 (74) 2017 | Адам әлемі 51
Назарбаев, Н. 2017. ‘Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру’, Егемен Қазақстан. 1 б.
Назарбаев, Н. 2017. ‘Мемлекет басшысының қазақ графикасын латын
әліпбиіне көшіру туралы Жарлығы’. Егемен Қазақстан. 1 б.
Transliteration
Nazarbayev, N. 1999.
‘
The circles of the history and the national memory
’
. On the
flow of history. Almaty, Atamura. 296 p.
Nazarbayev, N. 2017.
‘
Course towards the future: modernization of Kazakhstani
identity
’
. Egemen Kazakhstan. 1 p.
Nazarbayev, N. 2017.
‘
The decree of the Head of the government on the transition
of Kazakh graphics onto Latin alphabet
’
. Egemen Kazakhstan. 1 p.
Резюме
Бейісбаев С. Анализ опыта перехода на новый алфавит
Наш век – «век информационных технологий». Людям предоставлена полная
свобода выбора. Начиная со школьников, заканчивая пенсионерами, не осталось
людей, которые бы не знали латинскую графику. Таков вызов современности. Экс-
порт, импорт, товары, телефонные справочники, коммуникации по электронной
почте, интернет сайты на латинице, а также латинская графика используется в
изучении некоторых иностранных языков. Государство должно воспользоваться
удобным моментом и официально перейти на латинский алфавит.
Ключевые слова: казахский язык, латинская графика, духовная основа, мо-
дернизация, государственный язык.
Summary
Beisbaev S. Analysis of the Experience of Transition to a New Alphabet
Our time is the time of information technology. People are given complete freedom
of choice. Starting with schoolchildren, ending with retirees, there is no one who does
not know the Latin script. These are the conditions of the modern world. Export, import,
goods, directories, communication by e-mail, Internet sites are on the Latin chart, it also
helps in learning some foreign languages. The state should take advantage of such a
convenient moment and officially switch to the Latin alphabet.
Keywords: Kazakh language, Latin Graphics, Spiritual Basis, Modernization,
State Language.
Бейісбаев С. Жаңа әліпбиге қатысты тәжірибені сараласақ
52 Адам әлемі | 4 (74) 2017
МРНТИ 11.15.37
УДК 323.1(574)
Рустем Кадыржанов
ПРИМОРДИАЛИЗМ В ИССЛЕДОВАНИИ НАЦИИ
И НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ В КАЗАХСТАНЕ
Аннотация. В статье показывается, что большинство исследований нации
и национальной идентичности в Казахстане основано на принципах примордиа-
лизма. Это не соответствует современному уровню исследований нации и нацио-
нальной идентичности в мире, которые основаны на принципах конструктивизма,
рассматривающего национальную идентичность как ментальную конструкцию. В
статье обосновывается, что одной из главных причин распространенности при-
мордиализма в понимании и изучении нации и национальной идентичности в Ка-
захстане и на всем постсоветском пространстве является сохраняющееся домини-
рование в общественном сознании советской концепции нации.
Ключевые слова: Казахстан, нация, идентичность, примордиализм, кон-
структивизм.
Введение
В данной статье рассматривается распространенность примордиализма в
исследованиях нации и национальной идентичности в Казахстане. До опреде-
ленного этапа примордиализм не имел альтернативы в понимании и изучении
нации и национальной идентичности. Однако с 1960-х гг. все более очевидной
становилась ограниченность примордиализма в понимании и исследовании
нации и идентичности. Новые теории нации и национальной идентичности
основываются на основе концепции конструктивизма. Возникшие после рас-
пада колониализма новые независимые государства оказались подверженны-
ми примордиализму [Geertz, 1963, 109]. Практика постсоветских государств,
включая Казахстан, показывает, что примордиализм и здесь имеет широкое
распространение в массовом сознании и, как показывается в статье, в исследо-
ваниях нации и национальной идентичности. Причины этого явления в целом
те же, что и в развивающихся странах. Вместе с тем, имеется одна важная
причина, присущая только постсоветским странам, а именно сохраняющееся
в массовом сознании доминирование советской концепции нации.
Методология
Применяемая в статье методология основана на раскрытии конкретно-
го образца примордиализма в исследовании нации и национальной иден-
Қ
азаҚстандағы
жаңғырту
үрдістері
аясындағы
мәдениет
пен
Қоғам
●
к
ультура
и
общество
в
контексте
модернизационных
процессов
к
азахстана
Достарыңызбен бөлісу: |
