Әож 823. 04 А: 065 экология – табиғатты орынды пайдаланудың Ғылыми негізі курмантаев Бахытбек Жайлауович

жүктеу 27,36 Kb.

бет	1/3
Дата	17.04.2023
өлшемі	27,36 Kb.
	#42187

1 2 3

Курмантаев Бахытбек Жайлауович

Биосфераның табиғи құрылымының негізгі принциптерін келесі маңызды тезистерде жинақтауға болады

ӘОЖ 823. 04
А:065

ЭКОЛОГИЯ – ТАБИҒАТТЫ ОРЫНДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗІ

Курмантаев Бахытбек Жайлауович
Т.Рысқұлов ауданы, Бәйтелі бастауыш мектебі
Табиғи ресурстар деп - материалды өндірістің барлық сұраныстарын қанағаттандыруға қолданылатын барлық табиғи байлықты айтамыз. Табиғи ресурстар адам өмірімен байланысты. Осы орайда М. Өтемісұлы: «Адам рухани дүниесін сыртқы табиғат құбылысын тану арқылы қылаптастырып, өзін жалпы жаратылыстың бір пұшпағы ретінде сезіне білді»- деді[4]. Табиғат адамзаттың тыныс тіршілігі, яғи қорегін, материалдық қажеттіліктерінің бәрін осы табиғаттан алып отыр.. Табиғаттың басым бөлшегінің түрі биосфер болып табылады[1].
Биосфера – бұл жер шарының ең ауқымды экологиялық жүйесі болып табылады. Эко жүйеге қатысты бірнене анықтамалар орын алады. Оны алғаш рет экожүйені тіршілік ету ортасы ретінде тірі организмдердің жиынтығы ретінде 1983 жылы А. Теңелі берген. Қазіргі Американдық эколог Б. Небель: «Бір- бірімен және қоршаған ортамен өзара әрекеттесетін өсімдіктердің, жануарлардың, микробтардың әртүрлі түрлерінің жиынтығы, бұл жиынтық шексіз уақыт бойы сақталуы мүмкін» - деді[5]. Табиғатта біз экожүйемен көлемдік қызметінің тұтастығын қарастырамыз және түсінеміз. Қоршаған ортада тұтастық болады, өйткені зат айналымы тұйық, ал оның көлемінің себебі ол организмді де, абиотикалық ортаны да қамтиды, бұл ортада құрамдас бөліктердің әрқайсысы бір-бірінің ерекшеліктеріне әсер етеді және әрқайсысы. Олардың бірі өмірдің тұрақты бағытын қолдау үшін қажет.
Биосфераның табиғи құрылымының негізгі принциптерін келесі маңызды тезистерде жинақтауға болады:
-биосфера негізінен энергияның сыртқы (күн көзі және жер ресурстарының радиоактивті қыздыру энергиясы) пайдаланады. Бұл биосфераның құрылымын реттеп, оның ұйымдастырылуын әлдеқайда жақсартуға, қоршаған ортаға зиян келтірмей ластамай бос энергияны тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Сандық өлшемде белгілі бір мөлшердегі энергиялардың тұрақты ағуы және оны пайдалану және жылу түрінде бөлу биосферада дамыған жылу балансын жасай алады.
-биосфера негізінен айналымдағы заттарды пайдаланады. Элементтердің биохимиялық циклдері эволюциялық болып табылады және зиянды қалдықтардың жиналуына әкелмейді. Биосфера негізінен жеңіл (биогенді) элементтерді пайдаланады;
-Биосферада түрлер мен биологиялық топтар алуан түрлі. Осы түрлер арасында болатын бәсекелестік және қатыгездік қарым-қатынастар жекеше түрлер арасында тепе – теңдікті ұстау және оның қалыптасуына септігін тигізеді, онда бірақ тым көп басым түрлері болмайды, бұл әлбетте биосфераны ішкі факторлардан туындайтын аса үлкен қауіптен қорғауды қамтамасыз етеді. Осы жерде биосфераның табиғи үрдістегі негізігі принциптер ( энергиялық баланс, заттардың бір белгімен айналуы және түрлермен биологиялық қауымдастық алуан түрлерінің азаюы) бұзылған кезде бұзылған кезде адамның шаруашылық қызметінің өсуі кеңінен тарайды. Бұл төменде егжей-тегжейлі талқыланатын экологиялық дағдарыстың негізгі себептері[2]. Биосфера мен адам өзін энергиямен әр түрлі жолдармен қамтамасыз етеді. Тірі материядағы Кун энергиясының түрленуі басталатын өсімдіктер органикалық заттарды синтездеп, арқылы оны ыдыраған күйден концентрацияланған күйге ауыстырса, керісінше, адам органикалық заттарды шығарғанда шоғырланған энергияны жинақталған күйден тасымалдайды. ыдыраған күйге және оны қоршауға
Адамның баласының шаруашылық қызметінің өсуі биосфераның табиғи үрдісінің негізгі принциптерін құрта отырып (энергетикалық тепе-теңдік, заттардың белгіленген айналымы, түрлер мен биологиялық қауымдастықтардың алуан түрлілігінің азаюы) кең таралған. Бұл төменде егжей-тегжейлі талқыланатын экологиялық дағдарыстың негізгі себептері.

жүктеу 27,36 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3