Әож 1 01: жоғАРҒы оқу орындарында мәдениеттану пәнін оқытудағы инновациялық Әдіс-тәсілдер

Дәл қазіргі таңда барлық мүмкіндіктерді қарастырып, осы орайда Мәдениеттану пәнін оқыту барысында осы мәселені ескеріп осы пәнді оқытудың тиімді де ұтымды әдісін пайдалану қазіргі уақыт талабы. Біз оны өз практикамызда «мәдениеттану формуласы» деп атаймыз (төмендегі талицаға қараңыз). Мәдениеттануды оқып білудің негізгі мақсаты адамзат тарихындағы озық мәдениеттерден сабақ алып, оны өмірлік тәжірибеде пайдалану болса, мәдениеттану пәні бағдарламасында әлемдік мәдениет теориясы, әлемдік мәдениет тарихы және отандық мәдениет тарихын оқыту қамтылған. Дегенмен рухани байлықтың көзі болып табылатын дүниелерді оқып білу де ұрпақтың болашағы үшін қажетті рухани азық. Төмендегі әдістемеде студент мәдениеттану бағдарламасындағы барлық тақырыпты осы қалыпқа (формулаға) салып бірнеше кітаппен жұмыс жасағанда ойын да шашыратып алмай, әрі жиналған бар материалды тиянақты бір жерге шоғырландырып жұмыс жасай алады. Қысқартылған таблица түріндегі конспектіге қарап ойыңды тарқатып айта беруіңе болады, оқытушыға тексеруге тастап кетуге де ыңғайлы. Қажетінше таблицаны кеңейтіп немесе қысқартып орындау мүмкіндігі де бар. Таблица формасындағы бұл идея, әдіс-тәсіл сондай-ақ басқа гуманитарлық-тарихи пәндерді оқып білуде де тиімді, мысалы Қазақстан тарихы, жалпы тарих және т.б.с.с.

Бірақ, программадағы материалмен танысып шығуға 2 ай жетерлік болғанымен толық меңгеріп шығу мүмкін емес. Уақытты барынша тиімді пайдаландық десек те, соның өзінде гуманитар пәндерді жүргізуде қиындықтар да жоқ емес, мысалға айтсақ кезінде дәстүрлі оқытуда жыл бойы немесе екі жыл бойы оқытылып келген пәндер қазіргі таңда бірінші курс студенттері 10 аптаның ішінде + 1 апта емтиханға берілген уақытпен аяқтайды. Он аптаның ішінде оқып бітіретін мұндай бір кредиттік сабақтар біреу емес. Ал енді кез келген компьютерік курстың ең қарапайым программасының өзін оқып білу 1-2 айдың көлемінде жүретіні белгілі. Менің айтайын дегенім, мәселенің үлкені сағат санын қысқартуда да болып отырған жоқ, сол 1 кредитке беріліп отырған сағат санын 2 айға емес жоқ дегенде жарты жылға немесе бір жылға уақыты созылып қойылса мүмкін студенттердің ой қорытып, дәстүрлі оқыту кезіндегідей дайындыққа уақыт жетіп, біліміңді аудиторияларда ортаға салып айтысып жататын мүмкіндіктер қайта орала ма деген үміт. Ал гуманитар пәндерді оқытудағы тағы негізгі мақсаттың бірі ол кімді де болса ойлана білуге үйрету. Екі ай ішінде бір мәдениеттану пәнінде көрсетілген 100-ге жуық әдебиетті қарап шығу, әрі онымен бірге барлық гуманитар пәндерді қатар оқу бір курс, тіпті бір семестр ішінде меңгеру кімге де болса ауыр.. Кредиттік жүйе тек вундеркиндтерге арналып құрылмаған болар. Осы екі айдың ішінде 1-3 кредит сабақтардың барлығын қосып есептегенде тәрбие жұмысына қатысты іс-шаралар тағы бар, қоғамдық жұмыстармен шұғылдану тағы бар, студеттердің ғылыми-конференциясына қатысу тағы бар. Оның үстіне жоғарғы оқу орнына келіп қабылданған студенттердің барлығы 100 балмен қабылданып жатпағанын тағы айтқанда. Кейде сапалы бір рефераттың өзін жазып шығуға бір ай аз болатыны белгілі. Ендеше 2-3 айдың ішінде студент сапалы білім алып, емтиханды сәтті тапсырып шығуы шындыққа сия ма? Дәл қазіргі кредиттік жүйемен оқытуда секірістер көп, қарапайым логикаға салып қарасақ бірінші сатыдан оныншы сатыға секіргенмен бірдей жәйттәр көп. Тағы бір туындап отырған кемшіліктер - жоғарғы оқу орны ең соңғы техникалық құралдармен толық жабдықталуы керек болса, онымен қоса оқытушылардан университет компьютерлерінде орнатылмаған кейбір программаларда кейбір операцияларды орындау уақыт талабы болып отыр. Ал оған оқытушының уақыт пен қаржы жағынан мүмкіндіктері де шектеулі екені жасырын емес. Университет көлемінде болатын жыл сайынғы инновациялық мультимедиялық жобалар бойынша өткізілетін оқытушылардың конкурсы осы мәселенің куәсі.

Силлабустарды құрастырудағы мәселелер тағы бар. Силлабустарға лекцияның қысқаша текстерін көрсетуді міндеттеудің тіпті қажеті жоқ, уақытыңды зая етеді. Ондай силлабустарды Европа әлдеқашан жарамсыз деп таныған екен. Оның орнына интернеттік әдебиеттерге сілтемелер мен пайданылатын әдебиеттер қорын көрсетуді кеңейтсек, тағы да қарапайым логика, тәулікте 24 сағат болса, оның сегіз сағатында ғана адам тынымсыз еңбек етуге жарамды екенін білсек бұл шара студенттермен қоса әрі оқытушыларға да тиімді.

«Оқу инемен құдық қазғандай» - деген сөзді қазақ халқы ғасырлар бойы жинаған тәжірибесі негізінде қорытып айтқан. Ал қазіргі уақытта оқыту процесі қандай қарқынмен жүріп жатыр? Түбіндегі нәтижеміз қалай болар екен, осыған көп алаңдасақ., жоғарғы оқу орындарындағы реформа да пәндердің ерекшелігіне орай оңтайласу керек, яғни адам логикасын, көзқарасын, дүниетанымын айтысқа салып, пікір-таласып, жанды пікір алмасу, әңгімелесу арқылы түсінуді, айқындауды, бағалауды қажет ететін пәндердің ерекшелігі ескерілуі керек.

1. 
   «Қазақстан - Заман» газеті. 9 ақпан, 2007жыл. 6 бет.
   
2. 
   Жоғарғы оқу орындарының кредиттік жүйеге көшуі туралы. «Альпари» журналы» №1., 2003. 162-163 беттер.
   
3. 
   Кредитная система обучения. Под.ред. Б.А.Мырзалиева. Шымкент., 2005.
   
4. 
   Основы кредитного обучения. Под.ред.Ж.А.Кулекеева. Алматы., 2004
   
5. 
   http: www. Idu. Edu. /tr kredi/
   
6. 
   http: / www. gogle. Kz
   
7. 
   www. sgma. Kz /terms/