Жұмысты таңдаудың көпжолды стратегиясы

Студенттерге болашақ кәсіп ұнай ма жоқ па дегенді анықтау үшін, ЖОО сауалнама жүргізілді. Жауаптар әр түрлі болды. Психологтар, тіпті «Ұнамайды» деген жауаптың өзіне де таң қалған жоқ. Бірақ төртінші курстың бір студенті былай айтты: «Білесіз бе, мен бұл жайлы тіпті ойлаған емеспін». Ответы были очень разные.

Ол үшін институт мектептің жалғасы болып қала берді. Бірінші сыныпқа анасы қолынан ұстап апарды, институтқа...қолынан ұстамай әрине, сонда да бағыт берді. «Бұл жақын жер,— айтты ол.— Автобустағы ешқандай қысылыс болмайды, жаяу бес минуттың іщінде жетуге болады. Расында, институт сонша танымал емес, бірақ әйел адам үшін кәсіптің беделілігі маңызды емес. Сондықтан ойламай-ақ қой».

Өткен әңгімемен байланысын көрейік. Сыртынан қарасақ ешқандай ұқсастығы жоқ сияқты: шешім соңғы күнде емес, қаптаған талакерлердің арасында емес, үлкен және кіші байқауларды салыстыра отырып емес, ал тыныш қана үйде отырып қаьбылданған шешім. Бірақ мәселе бір: ыңғайлы жол табылған бірақ соның аяғында не болатыны белгісіз.

«Бұл оқиға қарапайым емес»,- деп сіз айтасыз. Бірақ себептері түрлі болуы мүмкін. «Ұнамайды» деп жауап бергендердің ішінде себептері басқа болған шығар, бірақ нәтижесі бір. Яғни, тура сондай емес, бұл кісілер оларды үйрететін іске деген теріс көзқарасын анықтай алды. Бірақ та, біз ананың жауабы қаншалықты рас болғанын білмейміз. Мүмкін ол да, жұмыс істеу оңай болмас екенін түсінген болатын шығар

Мынандай сөздерді біреу туралы естіген шығарсыз: «Жарайсын, қалаған оқу орнына түсіпті. Емтиханды екі рет тапсырып, тапсыра алмапты, бір рет байқаудан өткен жоқ, күндіз жұмыс істеп, кешке дайындалып отырды, ол өз мақсатына жетті»

Ойланып көріңіз: бұл ерекше бір батырлық секілді көрінеді. Бұл солай және де тек қана солай болу керек! Адам өзі қалайтын нәрсені нақты біледі, және ыңғайлы жолды іздемейді.

Бірақ та, адам тек қана ЖОО арқылы ғана емес және де төртінші рет әрекет жасаудан ғана емес өзінің мақсатына қол жеткізеді. Бірақ мұндай жағдайларда қоғам көзқарасы сонша абыржыған болмайды. Кейбіреулері дәнекерші-құрастырушы болуды армандаған және де зауытқа жұмысқа орналасты – мұнда тұрған не бар? Кейбіреуі еш қиындықсыз институтқа оқуға түсті – мұнда тұрған не бар? Қайдан білейік, бұл кісі тура осы жерге түсуге армандаған ба немесе құжаттарды тапсырудың соңғы күнінде басқаларға қарап қызықты ма. Егер мысалы жылдар бойы дайындалса, онда әсері болады. Көптеген жылдар бойы оқу орнына түсуге тырысатын әрекеттер жаман дайындықтың белгісі емес екенін адамдар ұмытады. Әшейін, өте көп адам студент қатарына қосылуға ұмтылады. Кез келген емес,ал дәл осы мамандыққа.

Өкінішке орай, осы кәсіпті ойланып таңдаған адамды сырт көзбен анықтауға әлі дұрыс тәсіл табылған жоқ. Мұны ешқандай емтиханда жасайалмайды, өйткені керектй пәннен дайындық туралы көмпетеген хабарламалар ілуде, тіпті жоо түсуге кепілдік беретіндер де бар. Емтихан нәтижелері тек қана дайындық деңгейін көрсетеді, ал кім өздік кім бөтен екені белгісіз. Бұл сұраққа кәсіпті таңдайтын кісінің өзі ғана жауап бере алады, егер ол өзінің алдында және қабылдау комиссиясына құжаттарды тапсыратын талапкерлердің алдында адал болса.

Тағы бір мысал. ЖОО-ң бір факультетіне жүз жиырма бес адам қабылданды. Оқуды жүз тоғыз адам аяқтады. Бірақ мәселе келесіде: оқуды аяқтап бес жылдан кейін кездескен түлектердің арасында, елу алтыдан тек қана жетеуі ғана мамандық бойыншща жұмыс істейтіні анықталы.