Экономика

•  аккрсдитивтщ  т\рі,  оиыц  орындалуы  жэне  паида- 
ланылуыпыц эдісі мен тзсілі/
•  аккредитт  боиынша  қаржы  (ацгиа)  алу  ушіп  жаб- 
дықтаушыныц  өзіие  қызмет  ететіп  банкке  тапсыруга 
•тиісті 
қужаттардыц 
толық 
тізті 
және 
нақты 
сипаттары;
•  тауарларды,  матергшлдарды  тиеп-жөнелткеннеи  неме- 
се  жумыстарды,  қызметтердг  орындаганпан  кейін  қу- 
жаттардыц банк мекемесіпе тапсырылумерзтіжәне олардың 
орыпдамуына  қоиылатын  талаптар.  Жабдықтаушыларга 
аккредитив жайлы оның ашъшандыеы туралы хабарлау
•  басқа да керекті қужаттар меи шарттар.
Аккредитивтердің 
«отелінген» 
(депоненттезген) 
және
«өтелінбеген»  (депоненттелмеген)  деп  аталатын түрлері  ашыяуы 
мүмкін.  Аккредитив  сонымен  қатар  «кері  шақырылатын»  және 
«кері шақьірылмайтып» болып екі  гүрге белінеді.
Iапсырыс  берушінің өзінің шотындағы ақша қаражаты  есебі- 
нен  немесе  оган  кызмет  көрсететін  банктін  берген  несиесінің 
есебінен  жабдықтаушы  кәсшорынға  кызмет  көрсететін  банкке 
келісімшарт  бойынша  алдын  ала аударылған  қаржысы — «Отелін- 
геп  (депоненттелген)  аккредитив»  болып есептеледі.
Ал сатып алушы кәсіпорьш мен жабдықгау шы кэсіпорыңдарга 
қызмет  көрсетуші  банк  мекемелері  арасьшда  аккредитивте 
көрсетілген  каржы  сомаларьш  аударуға  тек  қана  келісімшарг  жа- 
салып  келісілген,  яғни  ақша  әзірге  аударылмаған  болса  онда  бүл 
«Өтелінбеген аккредитив» түрі катарына жаткызылады.
Аккоедитив  ашу  жайльі  келісімшартга  қарастырылган  ке- 
лісімдерді  өзгертуге,  жоюға  тек  сатып  алушы,  яғни  қаржы 
төлеуші  кәсіпорыннын  ғана  қүқы  болса,  ондай  аккредитив  «Кері 
шақырылатын аккредитив» түрінің қатарына жатқызылады.
Ажкредитив  ашу  туралы  екі  кәсіпорынның  арасындагы 
келісімшаргта  карастырылған  келісімдерді  жабдықтаушы  кэ- 
сшорынның  келісімінсіз  жоюға  немесе  өзгертуге  болмайтын  ак- 
кредитив  «Кері шақырылмайтын аккредитив» больш саналады.
130
  ♦ 
Бухгаітерлт есеп  теориясы жэне негіздері

Аккредитивті ашу үшін төлем төлеуші кәсіпорьш өзіне қызмет 
көрсететін банк мекемесіне арыз береді жэне сонымен қатар мына 
қүжаттарды  корсетулері қажет;
•  жабдыцтаугиы үйымныц аты;
•  аккредитив ашъиштын келісімшарттыц көшірмесі;
•  аккредитиа аіиылатын  банктіц аты;
•  аккредитивтіц орыидалатын уацыты жэне жері;
•  аккреОитттен  толем  төлеуге  цажет  болатын  цұ- 
жаттардыц  толыц жэне нацты  аты;
•  аккредитивтщ түрі;
•  аккредитивтіц қандай тауарва, затца пемесе орындалатын 
жүмысца  толем  толеуге  арналгапдыгы  жэне  оны  төлеу 
ушін  банк  мекемесіпе  табыс  етілетін  цүжаттардыц 
тізімі;
•  аккредиптвтщ самасы.
Аккредитивтен  қаржы  алу  үшін  жабдықтаушы  кәсіпорын 
тауарды  тиеп  жібергеннен  кейін  аккредитивтің  шартында  қарал- 
ған  күжатгарды  банк  мекемесіне  табыс  етеді.  Бүл  қүжатгар  ак- 
кредитивте  көрсетілген  шартгарды  толық  қанағаттандыратындай 
болуы  керек.  Егер  аккредитивте  қарастырылған  бүл  шарттардың 
біреуі  орындалмаған  жагдайда  аккредитивтен  қаржы 
төленбейді. 
Егер  аккредитивте  қарасгырылған  шарт  бойынша  сатьш  алушы 
кәсіпорынның өкілі шотты акиептеуі керек болатын болса, онда ол 
адам орыкдаушы, лғни қызмет көрсетуші  баңкке мына қүжаттарды 
көрсетуі  қажет:
•  төлцұжат  немесе  оның  орнына  журетін  басцадаи 
цұжаттар;
•  акредитив  ашцан  кәсіпорын  берген  іссапарлыц  куәлік  пен 
сенімхат/
•  өзініц цолтацбасыныц үлгісі
Жабдықтаушының  башисшде  аккредитив  мывддай  жағдай-
ларда жабыладьі:
•  аккредитивтіц мерзімі біткенде;
"  аккредитивті  жабу  туралы  жабдыцтаушыныц  берген
арызы  боиыпша.
7-тарау. Қаржылыц иквестщиялар ж әне ақиіапар
 ♦ 
131

А ккредитив  ж абы лған  уақы тта  пайдаланы лм аған 
сома 
сатып 
алуш ы ны ң  (төлеуш і  кэсіпорынны ң)  банкісіндегі  тиісті 
шотьша 
аударылады 
А ш ы лған  аккредитив  сомасы  «А ккредитивтерде- 
гі  акш алар»  ш оты ны ң  дебитіне  қай  ш отгардан  аудары лғанына 
қарай  есеп  айыры су  ш отындағы  акшалар,  валю талы қ  ш оттардағы 
акш алар,  банк  несиесі, 
банктен 
ты с  басқа  да  м екемелердің  неси- 
елері  ж эне  гағы  д а 
басқа 
ш оттарды ң  тиістісінің  кредитіне  ж азы - 
лады.  А л ж абды қтауш ы ға  аккредитивтен төленген  сома бухгалте- 
рияда  «М ердігерлер  ж әне  ж абдықтауш ылар  мен  есеп   айыры су» 
шотының 
дебитіие  «А ккредитивтегі  ақш алар»  деп 
аталатын 
шоттың 
кредитіне ж азылады .  А л 
аккредитив 
ж абы лған 
уақыттағы 
пайдаланы лм аған  немесе 
жүмсалынбаған 
сома  ақш алар  келігг 
түскен  шоггың 
дебитінс,  «А ккредитивтегі  ақш алар» 
деп  аталатын 
шоттың 
кредитіне ж азылды.
«Чек  кітапшаларыпдагы  ақшалай  царжылар»  деп  ата- 
яагын  шотта  чек 
кітапщаларындағы
  ақшалар  мен  есеп  айыры- 
су 
операцияларының  есебі  жүргізіледі.  Чек  кітапшаларындағы 
ақшалар  жабдыктаушылар  мен  тасымалдаушы  кәсіпорындардан 
жэне 
байлаңыс 
үйымдары  мен  басқа  да  кәсшорыңдардан  алынган 
тауарлық-материалдық  кұндьш ыктардьщ  қүньш  телеуге  неме- 
се  олардың  көрсеткен  кызметгері  үшін  есеп  айырысуға  арналған. 
Кэсшорьшдар 
мен 
үйымдар 
чек  кітапшаларын 
алу 
үшін  банк 
мекемесіне  өтшіш  береді, 
сонымен 
қагар  осы  өтінішпен  бір- 
ге  кэсілорын  немесе  мекеме  алаггьш  нек  ютапщасьшдағы  сома- 
ны 
депонентгеу  үшш  банк 
мекемесіне  төлем 
талабы  тапсырмасьш 
үсынуы керек.  Кәсіпорыңдар 
мен 
үйымдар 
чек 
кітапшаларьш алғанда 
банктід депонеш телген 
сомасьша 
мьшадай бухгалтерлік 
жазуы жазы- 
лады:
Д-т: 
Ч ек кітапш алары ндағы   ақш алар
(тиістілеріне қарай).
К-т:  Есеп айыры су  ш отындагы ақш алар.
В алю талы қ ш оттардағы  ақшалар.
Банк несиесі,
Банктен  тыс  басқа  да  мекемелердің  несиелері  жэне  тағы  да 
баска шоттар.
132
  ♦ 
Бухгалтермк есеп  теориясы және негіздері