Әдістемелік нұсқаулық

Тапсырмаларды шешу.
1 тапсырма

Облыстық соттың үкімімен Чугунов ҚР ҚК 96 бабының 2 б. «а» п. 10 жылға бас бостандығынан айырылып сотталды. Бақылау комиссиясы мен орынды бекіту әкімшілігінің өтініші бойынша аймақтық сот Чугуновты мерзімінен ерте босату үкімін шығарды.

Кісіні өлтірген тұлғаларға мерзімінен ерте босату жүрмейді деген себеппен облыстық сот президиумы аймақтық соттың үкімін алып тастады. Іс материалдары бойынша Чугунов он жеті жасында қылмыс жасаған. Үлгілі тәртібімен және еңбекке және оқуға шынайы қатынасымен өзінің жазасының жартысын өтеген, ол өзінің түзелгенін дәлелдеді.

Чугуновты мерзімінен ерте босату туралы аймақтық соттың үкімін облымтық сот призидиумымен алынып тасталғаны заңды ма?
2 тапсырма

Жанқинағаны үшін ҚР ҚК 107 бабының 2 б. сотпен 3 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған Колбин жазасын өтеуде. Жазасының екіден үшін өтегеннен кейін колония әкімшілігі Колбинді мерзімінен ерте босату өтінішіне байланысты, сот бостандығынан айырылған 1 жылын сол мерзімдегі түзету жұмыстарымен алмастыруға үкім шығарды.

Бұл үкімді шығару кезінде сот заңды әрекет етті ме?
Ұсынылатын әдебиеттер

1. 
   С.И. Зельдов Жазадан босау және оны өтеу.- М., 1989
   
2. 
   А.С. Михлин Жазаны өтуден мерзімінен ерте босау мәселесі.- М., 1982
   
3. 
   В.Н. Тютюгин Жазаны өтуден мерзімінен ерте босау мәселесі.- Харьков., 1981
   
4. 
   И.А. Тарханов Кеңес қылмыстық құқығы бойынша жазаны ауыстыру.- Қазан., 1982
   
5. 
   Кеңес қылмыстық құқығы бойынша жазаны ауыстыру.- Қазан., 1982
   
6. 
   Г.Д. Коробков Кеңес қылмыстық құқығы бойынша қылмыстық жауапкершіліктен босау.- М., 1981
   
7. 
   К.З. Мельникова үлкен қоғамдық қауіп туғызбайтын қылмыс, және жазадан босау мәселесі // Қылмыстық жауапкершіліктің тиімділігін жоғарылату мәселесі және қылмысты ескерту. Ғыл еңбектер жинағы . ВИП. - М., 1981
   
8. 
   Д.П. Водяников, Л.В. Кузнецова жазадан мерзімінен ерте босату және жазаның өтелмеген бөлігінің жеңілге ауысуы.- М.,
   1981
   
9. 
   А.А. Филимонова Қылмыстық жауапкершіліктен босату. // Қазақ КСР қылмыстық құқығы Жалпы бөлім.- Алматы.,1986.
   
10. 
    О.С. Зельдов Қылмыстық жауапкершіліктен амнистия бойынша босатудың кейбір аспектілері. // Қылмыстық жауапкершіліктің тиімділігін жоғарылату мәселесі және қылмысты ескерту. Халықарлық ЖОО тақ. Жинақ.- Махачкала., 1985.
    
11. 
    В.В. Чернявский Амнистияның қүқықтық мәселесі. // Соттық экспертиза және қылмыскерлік мәселесі.- Ташкент., 1984
    
12. 
    З.С. Полетаева жазалаудың мерзімінен ерте босату кезіндегі соттау мерзімінің арылуын есептеу. //ХХУI съезд КСРО және мемлекет және құқық мәселесі. ММУ.- М., 1982.
    
13. 
    Т.Ю. Орешкина Соттаудан арылу мен босау туралы заң шығарудың ары қарай дамуы. //Қылмыстық заң шығару жетістігінің және оны қолдану тәжірибесінің мәселелесі. Ғылыми еңбектер жинағы ВИП.- М., 1981.
    
14. 
    А.Л. Ременсон Соттау институты және рецидивті ескерту мәселесі. //Қазіргі кезеңдегі мемлекет пен құқықтың өзекті мәселелері. Мақалалар жинағы.- Томск., 1981
    
15. 
    В. Тютюгин Соттаудан арылудың кейбір мәселесі. //Кеңестік юстиция., 1984 ж. № 9.
    

20 тақырып Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауапкершілігі
18 жасқа дейін қылмыс жасаған тұлғалардың қылмыстық жауапкершілігі туралы жалпы мәселелері. Кәмелетке толмағандардың әлеуметтік сипаттамасы.

Жауапкершіліктің негізі мен шарты. Кәмелетке толмағандардың тағайындалатын жаза түрлері.

Кәмелетке толмағандарға жаза тағыйындау ерекшелігі.

18 жасқа дейін тұлғаларды жазалау және қылмыстық жауапкершіліктен босату.

Тәрбиелік әсер етудің мәжбүрлеуші шаралары, олардың мазмұны. Құқықтық табиғат, көрсетілген шараларды қолдану тәртібі.

Тапсырмаларды шешу.
1 тапсырма

Веселов 1979 ж. 19 тамызда туған және Алтаев 1978 ж. 21 сәуірде туған 1993 жылы 21 желтоқсанда туған Иванов азаматтың пәтерінің мүлкіне 1120 теңге көлемінде ұрлық жасады. 1994 ж. 21 сәуірінде Веселов пен Алтаев кеш уақытында Авилов азматтың автомашиеасын айдап әкетіп, МАИ қызметкерлерімен ұсталды. Веселов соттың ҚР ҚК 175 бабының 2 б. бойынша 2 жылға бас бостандығынан шартты түрде айырылды, ал Алтаев қылмыс жиынтығы бойынша 175 баптың 2 б. және 185 баптың 2 б. бойынша 3 жылға бас бостандығынан айырылып сотталды.

Сот үкімі негізделген бе?

14. 
    жастан бастап жауапкершілікке тартыла алатын қылмыс түрлерін атаңдар.
    

2 тапсырма

1980 ж. 3 шілдеде туған Закишев 1998 ж. 17 наурызында қылмыс жасады, ҚР ҚК 259 бабының 1 б. қарастырылғанда 1 жыл бас бостандығынан шартты түрде айырылды. 1994 ж. 30 мамырда Закишев сату мақсатынсыз анаша заттарын сақтағаны үшін қайта қылмыстық жауапкершілікке тартылды (259 бабының 1 б.). Алдын ала тергеу органы Закишевке 259 бабының 1 б. бойынша кінә айыптады. Сот Закишевке 259 бабының 1 б. бойынша 2 түзету жұмыстарын орындау түрінде жаза тағайындады.

Закишевке тағайындалған жаза дұрыс па?

Кәмелетке толмағандарға қолданылатын жаза түрлерін атаңдар.
Ұсынылатын әдебиеттер

1. 
   Балалар құқығы туралы ООН конвенциясы. 1989
   
2. 
   З.А. Астемиров Кәмелетке толмағандарды жазалау және қылмыстық жауапкершілік. - М., 1970
   
3. 
   В.И. Арьков Кәмелетке толмағандарға қолданылатын тәрбие сипатындағы мәжбүрлеу шаралары. – Иркутск., 1978
   
4. 
   М.М. Бабаев Кәмелетке толмағандардың жазасын индивидуализациялау. - М., 1968
   
5. 
   М.Н. Нарикбаев Қазақстан Республикасындағы балаларды құқықтық қорғау. – Алматы., 1996
   
6. 
   М.А. Скрябин Жазаны тағайындаудың жалпы бастамасы және оның кәмелетке толмағандарға қолданылуы. – Қазан., 1988
   
7. 
   С.А. Шалимова Жасөсіпірімдер: қоғам және заң. – Алматы., 1989; Кәмелетке толмаған құқық бұзушыларға үкімді орындау жеңілдігін қолдану мәселесі // Құқық бұзушылармен күрес. Заң ғылымы және тәжірибе.- Алматы., 1984; Кәмелетке толмаған қылмыскерлермен.- Алматы., 1968
   
8. 
   Г.И. Забрянский Кәмелетке толмаған қылмыскелерді ескертуді меңгеру.- Краснодар., 1979
   
9. 
   С.К. Жадбаев Кәмелетке толмағандарыдың тәртібі мен құқық тәртібі. - Алматы., 1982
   
10. 
    К.А. Бегалиев Кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылығын бақылаусыздығын ескеру.- Алматы., 1980; Жасөсіпірімдердің әркелкі әрекеттері және олардың салдары.- Алматы., 1984
    
11. 
    С.В. Бородин, Н.А. Носкова Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауапкершілігі туралы заң шығаруды жетілдіру мәселесі. //
    Қылмыстық саясаттың және заң шығарудың қазіргі даму тенденциялары.- М., 1994.
    

21 тақырып Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары; қолдану түсінігі мен мақсаты, олардың құқықтық табиғаты. Бұл шаралардың жазалаудан айырмашылығы. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары негізі.
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының түрлері. Амбулаторлы мәжбүрлік бақылаудың және психиатрда емделуі. Психиатриялық стационарда мәжбүрлеп емдеу; психикалық стационар түрлері.
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын ұзарту, өзгерту және тоқтату. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудан кейінгі жаза. Жазаны орындаумен байланысқан медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары.

Тапсырмаларды шешу.
1 тапсырма

Халимов ҚР ҚК 96 бабының 2 б. «г» п. қарастырылған қылмыс жасады. Соттық-психиатриялық экспертиза қорытындысымен Халимов қоғамдық қауіпті істі есі жоқ (жан ауруымен ауырады) кезінде жасағаны белгіленді. Облыстық сот үкімімен Халимов қылмыстық жауапкершіліктен босап, арнайы қарқынды бақылаудағы психиатриялық стационарға бағытталды. Адвокат жеке шағым кезінде Халимовты соттық-психиатриялық экспертиза қорытындысымен емдеудің осы түрі көрсетілгендіктен ұстау тәртібін өзгертіп, қаталырақ тәртіпте ұстауды сұрады.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары жан ауруларын ҚР ҚК 90 бабына сәйкес қолдану тәртібі мен негізі қандай?

Психиатриялық стационар мазмұнының қандай тәртібінде Халимов болу керек еді?
2 тапсырма

Бушуев ҚР ҚК 177 бабының 2 б. және 250 бабының 2 б. бойынша қылмыстық жауапкершілікке тартылды. Қылмыс жасалғаннан кейін Бушуевта уақытша психикалық құбылудың реактивті психоз формасындағы түрі анықталды. Облыстық сот үкімі бойынша ол жазадан босатылып, арнайы түрдегі психиатриялық стационарға мәжбүрлеп амдеуге жіберілді. Жәбірленушілер Бушуевтің жазадан босатылуын дұрыс емес деп, жеке шағымда үкімді алып тастауды сұрады.

Жәбірленушілердің шағымы қанағаттандыруға жата ма?
Ұсынылатын әдебиеттер

1. 
   В.В. Николюк, В.В. Кальшицкий Медициналық сипаттағы мәжбүрлік шаралары қолданудағы қылмыстық іс қызметі. Омск, 1990.
   
2. 
   Т.А Михайлова Медициналық сипаттағы мәжбүрлік шараларын қолдану өндірісі. М., 1987.
   
3. 
   А. П. Рыжаков Медициналық сипаттағы мәжбүрлік шараларын қолдану өндірісі., М,. 1997.
   

Я	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1
Ю	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21
Э	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8
Щ	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7
Ш	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15
Ч	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	144
Ц	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1
Х	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21
Ф	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8
У	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7
Т	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15
С	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
Р	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1
П	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21
О	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8
Н	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7
М	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15
Л	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
К	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1
И	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21
З	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8
Ж	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7
Е29	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15
Д	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
Г	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1
В	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21
Б	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	21	20	19	18	17	16	15	14	13	12	11	10	9	8
А	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	1	2	3	4	5	6	7
	А	Б	В	Г	Д	Е	Ж	З	И	К	Л	М	Н	О	П	Р	С	Т	У	Ф	Х	Ц	Ч	Ш	Щ	Э	Ю	Я
АТЫЯ	Т Е Г І

Бақылау жұмысын безендіруге

әдістемелік нұсқаулық
Бақылау жұмысы А4 (210x297 мм) форматты қығаздың бір жақ бетінде орындалады МЕМСТ 2,301-68. Мәтіндік құжаттардың түпнұсқасынкелесі әдістердің бірімен оырндайды:

- қолжазба - әріп және сандар биіктігі 2,5 мм. Кем емес. Сандар мен әріптерді барлық құжат бойында анық жазу керек (бір түсті – көк, қара, күлгін тушпен, сиямен және шарикті қаламсаппен);

- бір мәтіндік құжатта түсті сияларды, астын сызу рұқсат етілмейді;

- ЭЕМ шығатын графикалық құралдармен басуды қолдану. с Шрифт - Times New Roman, қалыпты, кегль 14 пункт, аралық интервал - бір. Экономдық басу тәртібін қолдану рұқвсат етілмейді.

Жиектер беттің барлық төрт жағында болу қажет. Сол жиек мөлшері - 25 мм, оң жағы 10 мм кем емес, жоғарғы және төменгі жиектер мөлшері - 15 мм кем емес.

Мәтіндегі абзацтар шегіністен басталады, 15-17- мм тең қолжазбалық мәтін немесе ЭЕМ (1,25 мм) шығарудағы мәтіннің бесінші белгісі. Мәтін жолдарының негізгі ара қашықтығы, 10 мм кем болмау қажет.

Бақылау жұмысын орындау үрдісі кезінде анықталған жаңылыс жазу, графикалық нақты еместіктер, тазалаумен немесе ақ краскамен бояумен, өзгертілген мәтіннің (графиканың) тап сол жеріне машиналық басу әдісімен немесе қара сиямен, тушпен қолжазба әдісімен енгізіп түзетуге рұқсат етіледі. Бір бетте бес өзгертулер рұқсат етіледі.

Бетті бұзу, шимайлар және бұрынғы мәтіннің толық кетпеген іздері рұқсат етілмейді.

Бақылау жұмысының мәтінін қажет болған жағдайда бөлімдер мен тарауларға бөлу.

Бөлімдер барлық құжат бойында реттік нөмірлері нүктесіз арап сандарымен абзац шегінісінен жазылған болу керек. Тараулар әрбір бөлімге байланысты нөмірленуі керек. Тарау нөмірі нүктемен ажыратылған бөлім мен тарау нөмірінен тұрады. Тарау нөмірінің аяғында нүкте қойылмайды. Бөлімдер тараулар сияқты бір немесе бірнеше пунктілерден тұруы мүмкін.

Егер тараулар жоқ болса, нүктемен ажыратылатын пункт нөмірі әрбір бөлімге байланысты болады. Пункт нөмірінің аяғында нүкте қойылмайды.

Егер құжатта тараулар болмаса, тарау нөмірі әрбір бөлімге байланысты болады, және нүктемен ажыратылатын пункт нөмірі бөлім, тарау және пункт нөмірінен тұру керек.

Егер құжат мәтіні тек пунктілермен бөлінсе, құжат шегінде реттік нөмірлермен нөмірленеді.

Тақырыптама нақты және қысқаша бөлім мен тараулардың мазмұнын көрсету қажет.

Тақырыптаманы аяғында нүктесіз жазбаша әріптермен, асты сзылмай, абзацтық шегіністен басылу қажет. Тақырыптамады сөздерді тасымалдай рұқсат етілмейді. Егер тақырыптама екі сөйлемнен тұрса, оларды нүктемен бөлу керек. Бөлім мен тараулардың тақырыптамаларын жартылай майлы шрифтпен орындау рұқсат етіледі.

Бөлім тақырыптамасы мен мәтін аралығы 3-4 интервалға тең болып, қолжазба түрінде орындағанда - 15 мм, ЭЕМ шығарғанда - 2 болу керек. Бөлім мен тарау тақырыптамасының, сонымен қатар тарау тақырыптамасымен мәтіннің аралығы қолжазба әдісімен орындағанда - 8 мм, ЭЕМ шығару әдісімен - 1 болу керек.

Тақырыптама мен одан кейінгі мәтін бір бетте болу керек. Тақырыптаманың бір беттен екінші бетке тасымалдануы рұқсат етілмейді.

Мәтіндік құжаттың әрбір бөлімін жаңа беттен (парақтан) бастау керек.

Құжат беттерінде бос кеңістіктің болуы рұқсат етілмейді. Құжаттың барлық беттері толтырылуы қажет (бөлімнің соңғы бетінен басқасы).

Мазмұн осы құжаттың жалпы бет санына кіреді.

«Мазмұны» сөзін тақырыптама ретінде бірінші жолдың ортасына (мәтінге симметриялы) жазбаша әріппен жазады. «Мазмұны» сөзін жартылай майлы шрифтпен белгілеу рұқсат етіледі. Мазмұнға кірген атауларды жазбаша әріппен бастап тармақша әріптермен жазады.

Үлгі:
Мазмұны

Кіріспе... ………………………………………………………….…... 3

1 Хххххххххххххххххххххххх …………………………………….……6

1.1 Хххххххххххххххххххххххх …………………………………….……6

1.2 Ххххххххххх хххххххххххх хххххххх ххххххххххх ххххх хххххххххххххххх ……………………………………………….…..20

2 Ххххххххххххххххх ххххххххххх …………………………….…....36

2.1 Ххххххххххххххххххх ххххххххххххххххххххх хххххххх

хххххххххххххххххххх ххххххххх………………………….……...49

3 Ххххххххххххххххх хххххххххххххххх……………………...….…63

Қорытынды ……………………………………………………….…....73

Пайдаланған әдебиеттер тізімі...........…………………………….…...78

Құжаттағы беттер саны өтпелі болу қажет, титулдық беттің нөмірін жалпы нөмірлеуге қосады. Титулдық бетке нөмір қойылмайды, келесі беттерде арап сандарымен жоғары оң бұрышына «Кіріспе» бөлімінен бастап қойылады.

Мәтіндік құжаттың соңында жазу кезінде пайдаланылған әдебиеттер тізімі келтіріледі, әдебиеттер тізімін құжат мазмұнына кіргізеді.

Тізім мазмұнында құжатты орындау кезінде келесі тізбекте пайдаланылған көздердің тізбегі: ҚР заңдары, заң асты актілері (ҚР Призидентінің жарлығы, ҚР Призидиумының Үкімі, министрествалардың актілері мен ведомтвалары), оқулықтар, оқу құралдары, анықтамалық құралдар, монографиялар, мерзімді басылымдар.

Кітап туралы мәліметтерге

(монографиялар, оқулықтар, анықтамалар және т.б.) кіру керек: автор туралы мәліметтер (автордың тегі мен инициалы); кітап тақырыбы; басылымның қайта шығуы туралы мәліметтер; басылу орны; шыққан жылы; томның, баспаның немесе бөлімнің реттік нөмірі; беттер саны.

Автор тегін атау септігінде көрсеткен дұрыс. Егер кітап екі немесе одан да көп авторлармен жазылса, онда олардың тегі мен инициалдарын кітапта басылған тізбекте көрсетіледі, келесі автордың алдынан үтір қойылады. Баспа орнының аталуын толық атау септігінде жазу тиіс.

Мақаланың мерзімді «жалғаспалы) баспасы туралы мәліметтері мынадый: автордың тегі мен инициалы, мақаланың тақырыбы, баспаның аталуы (журнал, егер болса серия атауы,), шыққан жылы, томы (қажет болған кезде), (журналдың) баспа нөмірі, мақала орналасқан беттер. мақаланың атауын мерзімді баспада қалай берілсе, солай келтіріледі.

Мақала орналасқан бетті көрсеткен кезде, тире арқылы бірінші және соңғы беттерін жазса болды.

Құжаттың мәтіндік баяндалуы

Құжат мәтіні қысқа, нақты әр түрлі талқылауларсыз болу қажет.

Егер құжатта арнайы термин қолданылса, «Анықтамалар» бөлімінде («Нормативтік сілтемелер» бөлімінен кейін) сәйкес түсіндірулерімен терминдер болу қажет. Тізімді құжат мазмұнына кіргізіледі.

Құжат мәтінінде рұқсат етілмейді:

- ауызекі сөйлеу оралымдарын, техницизмаларды, кәсіби сөздерді қолдану;

• 
  бір түсінік үшін әр түрлі мағынасы жақын (синонимдерді) ғылыми-техникалық терминдерді, сонымен қатар орыс тіліндегі терминдер мен түрлі мағынадағы сөздер болғанда, шетел сөздері мен терминдерін қолдану;
  
• 
  Туынды сөздерді қолдану;
  
• 
  мемлекеттік стандарттарға сәйкес орыс орфографиясының ережелерімен белгіленген сөздерден басқа қысқарған сөздерді;
  

Егер құжатта сөздерді немесе атауларды ерекше қысқарту жүйесі қолданылса, онда қолданылған қысқартулар «Кіріспе» бөлімінің алдындағы «Белгілеулер мен қысқартулар» бөлімінде жазылады.

Шартты әріп белгілеулері немесе белгілер мемлекеттік стандарттар мен қызмет ететін заң шығаруда қабылданған белгілңрге сәйкес болу қажет.

Қызмет ететін стандарттармен белгіленбеген шартты белгілеулерді, суреттер мен белгілерді қажет болған жағдайда қолданғанда, оларды мәтінде немесе белгілеулер тізімінде түсіндіру қажет.

Сілтемелер

Пайдаланылған көздерге сілтемелерді тік жақшада келтіреді. Мысалы: "все поколения и разновидности манипуляторов всегда сохраняют свои позиции в определённой области применения [26]"

Мәтінде сілтемелер олар белгіленген бет соңындағы абзацтық шегіністе орналасады, және мәтіннен қысқа, жіңішке сол жағынан көлбеу сызықпен бөледі, ал берілген кестеде, кестенің біткенін білдіретін, кестенің соңында сызықшаның үстінде орналақан.

Сілтеме белгісін түсіндірілу берілетін тікелей сөзден, саннан, символдан, сөйлемнен кейін және түсіндіру мәтінінің алдынан қойылады.

Сілтеме белгісін жақшадағы арап сандарымен және жоғарғы абзац деңгейінде орналастырады.

Үлгі: «... басатын қондырғы¹⁾...».

___________________________

¹⁾ ххххххххххххххххххххх
Сілтемелер нөмірі әрбір бетке жеке.

Сан орнына сілтемелерді жұлдызшамен алмастаруға рұқсат етіледі. Төрт жұлдызшадан артық қолдану ұсынылмайды.