Э. В. Фуфаев, Д. Э. Фуфаев

 
Табу командасын белсендіргеннен кейін қҧрал-саймандар панелінде 
Іздеу және ауыстыру сҧхбат терезесі ашылды.  
Сҧхбат терезесінің Үлгі-нұсқа аясында 25-ке тең № оп ӛрісінін мәні 
енгізілді.  Одан  әрі  табу  пернесіне  “басқаннан”  кейін  жүйе  жазбаны 
іздеді  және  25  операциясы  үшін  барлық  ӛрісінің  мәндерін  шығарды 
(7.15 - сур). 
Деректерді тҥзету. Іздеу және ауыстыру сҧхбат терезесінде аяның 
мəнін  жаңасына  өзгерту  қажет  болғанда  Ауыстыру  қосымша  бетін 
ашып,  №  оп  өрісіндегі  деректердің  мəнін  тҥзету  немесе  ауыстыру 
керек. 
Сонымен, осы бөлімшеде біз ДҚ кестелерді жазбаларды іздеудің бір 
тəсілімен - бір өрістің мəні бойынша іздеу тəсілімен таныстық.  
7.2. 
Деректерді ӛңдеу нәтижелерін есептер тҥрінде шығару  
Есептер, əдетте, ақпаратты өңдеу нəтижелерін басып шығару ҥшін 
жасап  шығарылады.  Есептер  нысандар  сияқты  кестелермен  жəне 
сҧратулармен  байланысты  болуы  мҥмкін.  Бірінші  жағдайда  есепте 
бҥкіл  кестенің  ақпараты  орналастырылады,  ал  екіншісінде  -  тиісті 
сҧраныс шарттарына сəйкес келетін жазбалар ғана орналастырылады. 
Ақпаратты  немесе  сҧраныс  нəтижесін  тікелей  кестеден  басып 
шығарумен салыстырғанда есептердің басымдылықтары мынадай:  
•  есептер  деректерді  жекелеген  өрістер  бойынша  топтастыру 
мҥмкіндігін  береді,  бҧл  ретте  деректерді  топтастырудың  иерархиялық 
сипаты (10 деңгейге дейін) болуы мҥмкін. 
•  есептер  деректерді  аралықты  қоса  алғанда  санды  өрістер 
бойынша,  жазба  топтары  бойынша  немесе  бҥкіл  санды  өріс  бойынша 
қорытынды  есептер  бойынша  есептей  отырып  шығару  мҥмкіндігін 
береді;  
•  есептер  кесте  тҥрінде  рəсімделуі  мҥмкін,  олардың  қҧрылымы 
нақты  кəсіпорында  қабылданған  (мысалы,  тауарды  қоймаға  тҥсіру 
немесе  қабылдау  жҥкқҧжаттары,  автоматтандырылған  жобалау 
жҥйелеріндегі 
технологиялық 
ҥрдістердің 
маршрутты 
немесе 
операциялық карталары);  
•  есептерге  нысандарға  сияқты  дерекқордың  кесте  аяларымен 
байланысқан  жəне  байланыспаған  суреттерді,  диаграммалар  мен  OLE 
басқа объекттерін қоюға болады; 
•  есептерге мəтіндік ескертпелерді қоюға болады; 
•  есептер  фирманың  қызметін  жарнамалайтын  тҧсаукесерлер  ҥшін 
пайдаланылуы мҥмкін; 
•  есептерге обағынышты есептер енуі мҥмкін. 
Есепті басып шығарудан бҧрын алдын ала экранда қарауға болады.  

 
Есепті  жасау  бойынша  жҧмыстың  басы  нысанды  жасау  бойынша 
жҧмыс технологиясына баламалы:  
•  дерекқорды ашу; 
•  дерекқор терезесінде Есептер объектісін ерекшелеп алу керек.  
Содан  кейін  ДҚ  объектілерінің  терезесі  Есептер  ашылады  (7.16 
сур),  ол  жаңа  есептер  қҧру  тəсілдерін  жəне  бҧдан  бҧрын  жасап 
шығарылған есептер тізбесін қҧрайды.  
ACCESS  2000  жҥйесінде  жаңа  есепті  жасау  ҥшін  екі  тəсіл 
ҧсынылады: 
•  есепті Құрастырушы режимінде жасау; 
•  есепті шебер арқылы жасау. 
Есепті  Құрастырушы  режимінде  жасау.  Есептерді  жасаудың  осы 
тəсілін  шебер  көмегімен  есептерді  жасау  дағдыларын  алғаннан  кейін 
жҥргізу ҧсынылады.  
Шебер  көмегімен  есеп  жасау.  Есептерді  жасаудың  осы  тəсілі 
ретімен  ашылатын  сҧхбат  нысандарында  сҧрақтарға  жауап  берудің 
белгілі бір реті болып табылады. 
Бірінші нысанда (7.17 - сур): 
•  негізінде есеп жасалатын, кестені немесе сҧранысты таңдау; 
•  мəндері есепке шығарылатын аяларды таңдау; 
 
7.16 – сурет. ДҚ есептетері терезесі 

 
 
/ Таңдалған сағ. аясын ―көшіру‖ пернесі. 
Кестенің немесе сҧраныстың барлық аясын ―көшіру‖ пернесі \ 
7.17 - сур. Кестенің немесе сҧраныстың Аяларды таңдау терезесі 
•  барлық  əрекетті  орындағаннан  кейін  Одан  әрі  пернесіне  басу 
керек. 
Келесі  ашылған  терезе  (7.18  -  сур),  жекелеген  аялар  бойынша 
топтастыру  деңгейлерін  қосу  керек.  Ҧсынылған  мысалда  есептегі 
деректерді  топтастырудың  екі  деңгейі  көзделген.  Бірінші  деңгейге 
сəйкес  барлық  деректер  оқытушылардың  тегі  -  Аты-жӛні  аясы 
бойынша  топтастырылады.  Топтастырудың  екінші  деңгейінде  барлық 
жазбалар  əрбір  оқытушы  ҥшін  семестрлер  бойынша  (көктемгі  жəне 
кҥзгі) - Семестр аясы бойынша топтастырылады. 
Келесі сҧхбат терезесінде (7.19 - сур): 
•  жазбаларды  — «өсуі» немесе «кемуі» бойынша сҧрыптау тəртібі; 
•  қорытынды  есеп  жасау  қажет  болатын  санды  аяларды  таңдау 
керек. 
Келтірілген  мысалда  деректерді  сҧрыптау  ҥшін  Мәні  аясы 
таңдалған.  Бҧл  оқытушы  лекция  оқитын,  зертханалық  жҧмыстар 
жасайтын  немесе  курстық  жҧмыстардың  орындалуын  басқаратын 
барлық  пəндердің  атауы  есепті  рəсімдеу  кезінде  əрбір  оқытушы  ҥшін 
əрбір секторда алфавит тəртібінде - ―өсуі‖ бойынша орналасады. 
 

 
 
7.18 - сур. Ерекшеленген аялар бойынша Топтастыру деңгейлерін анықтау терезесі 
 
7.19 – сурет. Сҧрыптау деңгейлерін анықтау 

 
 
7.20 - сур. Есеп жҥргізуге арналған Аяларды таңдау терезесі 
Қорытынды  жасау  аяларын  таңдау  ҥшін  сҧрыптау  тəртібін 
орнатқаннан  кейін  Қорытынды  пернесіне  басу  керек.  Нəтижесінде 
жаңа  сҧхбат  терезесі  ашылады  (7.20-сур.),  онда  қорытынды  есептер 
көзделетін,  санды  аяларды  ерекшелеу  керек.  Келтірілген  суретте 
барлық санды аялар бойынша сағат санын есептеу көзделген.  
Қорытынды  терезесінің  мына  нҧсқауына  назар  аударайық  - 
қорытынды 
есептеулердің 
сипатын 
таңдау: 
―деректер 
мен 
қорытындылар‖ жəне ―тек қорытындылар‖. 
Бірінші  жағдайда  есепке əрбір ая  бойынша  сағат  саны көрсетілген 
барлық  пəндер  бойынша  жазбалар  жəне  барлық  ерекшеленген  санды 
аялар бойынша есептеулер нəтижелері (сомалау) келтіріледі. Осындай 
ақпаратты шығару нысанын деректер топтастырылған есептер және 
қорытынды жасау деп атайды.  
Екінші жағдайда əрбір оқытушы ҥшін пəн атауы көрсетілмей əрбір 
семестр  бойынша  есептеулер  нəтижелері  ғана  келтіріледі  (əрбір  ая 
бойынша семестрдегі сағаттың жалпы саны). 
Барлық  орындалған  əрекеттен  кейін  деректерді  есепте  көрсететін 
макет тҥрлері ҧсынылған терезе шығады (7.21-сур). Деректерді көрсету 
макетін  таңдау  аясында  Есептерді  рәсімдеу  стильдері  терезесі 
ашылады (7.22-сур.).