Дурмекбаева Шынар Нурлыбековна 6B01514 Биология 6В01507 Химия-биология мамандығының студенттері үшін Ботаника пәні бойынша зертханалық жұмыстарға арналған Әдістемелік нұсқаулар

жүктеу 0,79 Mb. бет 27/29 Дата 17.09.2022 өлшемі 0,79 Mb. #39289 түрі Нұсқаулар

botanika zerthanal k sabaktar (1)

Навигация по данной странице:

• Бақылау тапсырмалары
• Бақылау сұрақтары
• Зертханалық сабақ № 25 Сабақ тақырыбы.
• Тапсырма. 1. Раушангүлділер тұқымдасының (Rosaceae) түрлерін морфологиялық талдау. Қажетті құрал-жабдықтар.
• Раушангүлділер тұқымдасы - Rosacea e 1

Систематика

1	Плаундар класы - Lycopodiopsida
	Астероксилондар қатары	Asteroxylales
	Плаундар қатары	Lycopodiodiales
	Плаундар тұқымдасы	Lycopodioceae
	Плаундар туысы	Lycopodium
	Шоқпарбас плаун	Lycopodium clavatum
	Протолепидодендрондар қатары	Protolepidodendrales
2	Полушниктер класы - Isoetopsida
	Селагинеллалар қатары	Selaginellales
	Селагинелла туысы	Selaginella
	Селагоктес селагинелла	Selaginella selaginoides
	Лепидодендрондар қатары	Lepidodendrales
	Полушниктер қатары	Isoetales

Бақылау тапсырмалары:
1) Плаунтәрізділердің түрлерінің жинақтамасы арқылы морфологиялық сипаттама жүргізу. Морфологиялық сипаттаманы мына сызбанұсқа бойынша жүргізеді:
1. Сабақ:

а) көлденең кесіндісінің пішіні: дөңгелек, жалпайып қабысқан;

2. Жапырақ:
а) пішіні (суреті);
б) сабақтағы жағдайы: сабаққа жабысып тұрады, сабақтан қашықтау тұрады;
в) орналасуы: спиральды, төрт қатарлы, көп қатарлы және басқаша;
3. Спорофилдері:
а) пішіні (суреті);
б) орналасуы: масақ түзеді, масақ түзбейді;
4. Споралы масақ:
а) орналасуы: сағаққа орналасқан, отырмалы, біреуден, екеуден, көптен болады;
б) пішіні: ұзындау - цилиндр тәрізді, сопақ - цилиндр тәрізді және т.б.
Плаунның 2-3 түрін сипаттап жазып анықтайды.


Бақылау сұрақтары:
1) Плаунтәрізділердің қандай құрылыс ерекшеліктері бар?
2) Шоқпарбас плаунның дамуы қалай жүзеге асады?
3) Плаунтәрізділер қалай жіктеледі?
Зертханалық сабақ № 25


Сабақ тақырыбы. Раушангүлділер тұқымдасы - Rosaceae.
Сабақ мақсаты. Раушангүлділер тұқымдасының (Rosaceae) түрлерімен танысу.
Тапсырма.
1. Раушангүлділер тұқымдасының (Rosaceae) түрлерін морфологиялық талдау.
Қажетті құрал-жабдықтар.
Табиғи құралдар: раушангүлділер тұқымдасының түрлерінің жинақтамасы.
Қосымша құрал-жабдықтар: зертханалық жұмысқа арналған дәптер, сурет салатын альбом, жай қарындаш, қара және қызыл түсті қалам, түрлі түсті қарындаштар.

	Раушангүлділер тұқымдасы - Rosaceae
1	Тобылғылар тұқымдас тармағы - Spiraeoideae
	Тобылғы туысы	Spiraea
	Шайқурай жапырақты тобылғы	S.hypericifolia
	Дөңес жиекті жапырақты тобылғы	S.crenata
	Тал жапырақты тобылғы	S.salicifolia
	Жапон тобылғысы	S.japonica
2	Итмұрындар тұқымдас тармағы - Rosoideae
	Итмұрын туысы	Rosa
	Беггера итмұрыны	R.beggeriana
	Іле итмұрыны	R.iliensis
	Қоңыр итмұрын	R.cinnamomea
	Қатпарлы итмұрын	R.rigosa
	Ит итмұрыны	R.canina
	Киіз итмұрын	R.tomentosa
	Тікенекті итмұрын	R.spinosissima
	Сасық итмұрын	R.foetida
	Таңкурай туысы	Rubus
	Кәдімгі таңқурай	R.idaeus
	Қожақат таңқурайы	R.caesius
	Қойбүлдірген	R.saxatilis
	Аласа таңқурай	R.chamaemorus
	Арктика таңқурайы	R.arcticus
	Кұлпынай туысы	Fragaria
	Орман құлпынайы	F.vesca
	Жасыл бүлдірген	F.viridis
	Ананас құлпынайы	F.ananasa
	Виргин құлпынайы	F.virginiana
	Чили құлпынайы	F.chiloensis
	Шелна туысы	Sanquisorba
	Дәрілік шелна	S. officinalis
3	Алмалар тұқымдас тармағы - Pomoideae
	Алма туысы	Malus
	Орман алмасы	M.sylvestris
	Шығыс алмасы	M.orientalis
	Сиверси алмасы	M.siversi
	Недзвецкий алмасы	M.nedzwetzkyana
	Үй алмасы	M.domestica
	Алмұрт туысы	Pyrus
	Кәдімгі алмұрт	P.communis
	Уссурий алмұрты	P.ussuriensis
	Жиде жапырақты алмұрт	P.elaeagnifolia
	Шетен туысы	Sorbus
	Кәдімгі шетен	S.aucuparia
4	Қараөріктер тұқымдас тармағы - Prunoideae
	Шие туысы	Cerasus
	Бақ шиесі	C.vulgaris
	Құс шиесі	C.avium
	Қараөрік туысы	Prunus
	Кәдімгі қараөрік	P.domestica
	Алша	P.divaricata
	Тікенекті қараөрік	P.spinosa

1-тапсырма. Раушангүлділер тұқымдасының (Rosaceae) түрлерін морфологиялық талдау.
Раушангүлділер тұқымдасының түрлерін анықтауға кіріспес бұрын оған морфологиялық талдау жүргізу қажет, содан кейін тиісті сипаттамалар жасалынып, жекелеген мүшелері сурет салатын альбомға салынады.
Өсімдіктерді морфологиялық талдау мынадай жоспар бойынша жүргізіледі:
1) Бір-, екі- немесе көпжылдық өсімдік.
2) Дара- немесе қосжынысты өсімдік.
3) Тамыр жүйесі шашақ, кіндік немесе аралас.
4) Сабағы тік, жатаған, өрмелегіш, шырмалғыш. Домалақ, қырлы. Сабақ ортасы толық немесе қуыс. Түктері бар немесе жалаңаш. Өркеннің түр өзгерістері бар ма? Қандай?
5) Жапырағы сағақты, сағақсыз. Жапырақ серігі бар немесе жоқ. Жапырақ тақтасының пішіні және шеті қандай? Жүйкеленуі қандай? Түсі қандай, түктері бар немесе жоқ?
6) Жапырақтың түр өзгерісі бар ма? Егер жапырақ күрделі болса, қандай: қауырсынды күрделі немесе саусақты күрделі, жапырақшалары қандай?
7) Жапырақтарының орналасуы қарама-қарсы, кезектесіп немесе шоқтанып.
8) Гүлдері жеке немесе гүлшоғырына біріккен бе? Гүлшоғыры моноподиальды немесе симподиальды.
9) Моноподиальды гүлшоғыры жай (шашақ, масақ, собық, себет, шатыр, қалқанша) немесе күрделі (сыпыртқы, күрделі масақ және т.б.).
10) Гүлі актиноморфты немесе зигоморфты.
11) Гүлсерігі жай немесе қосарланған.
12) Тостағаншасы біріккен немесе бірікпеген.
13) Күлтесі біріккен немесе жеке, күлте жапырақшаларының саны.
14) Аталығы жеке немесе біріккен. Мөлшері бірдей немесе әр түрлі. Аталығы қанша?
15) Аналығы біреу немесе бірнешеу. Жатыны қандай (жоғарғы, ортаңғы, төменгі)?
16) Жемісі жай немесе күрделі. Құрғақ немесе шырынды. Жеміс типі.
17) Жемісте тұқым саны нешеу? Тұқымның сыртқы құрылысы қандай?
Раушангүлділер тұқымдасының түрлеріне морфологиялық талдау жасағаннан кейін гүлдің және оның жеке бөліктерінің, жапырақтың және басқа мүшелерінің суреттері сурет салатын альбомға салынады.
Содан соң раушангүлділер тұқымдасына жататын түрді анықтауға кіріседі. Өсімдіктердің түрлерін анықтауға арналған кітаптың (анықтағыш) екіге айрылатын, дихотомиялық белгілері бойынша құрастырылған, тұқымдасты, туысты және түрді анықтауға арналған кестесі болады. Бұл әрбір сатысы екі, кейде үш бөліктен - тезадан, антитезадан, синтезадан тұратын сандармен белгіленген (1, 2, 3 және т.б.) кесте. Анықтауды бірінші сатыдан бастайды: тезаны және антитезаны түгелімен оқып шығып, бір-бірімен салыстырады, содан соң оларды анықтап отырған өсімдікке белгілері сәйкес келетінін таңдап алады. Егер де таңдап алған тезаның немесе антитезаның соңында сан тұрса, онда анықтауды одан әрі жалғастыру қажет. Ол үшін сандармен көрсетілген келесі сатыға көшеді. Осылайша таңдап алынған тезаның немесе антитезаның соңында тұқымдастың аты берілгенше сатыдан сатыға көшіп отырады.
Тұқымдастың атының қасындағы тұрған сан туысты анықтауға арналған кестенің қай бетте тұрғандығын көрсетеді. Туысты анықтауда сол жоғарыда көрсетілген тәсілмен жүргізіледі.
Туыстың атының қасында тұрған сан түрді анықтауға арналған кестенің нөмірін көрсетеді. Түрдің атынан кейін қысқартылған немесе толық түрде, осы түрді ғылымға алғаш рет таныстырып, сипаттап жазған ғалымның тегі тұрады.
Анықтаудың нәтижесінде тұқымдастың, туыстың және түрдің ғылыми (латын тіліндегі) атын және олардың орысша (егер мүмкін болса қазақша) баламаларын табады.

жүктеу 0,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: