20
1 ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ-САУЫҚТЫРУ ҚЫЗМЕТІ САЛАСЫНДАҒЫ
МАРКЕТИНГ БОЙЫНША БОЛАШАҚ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ЖӘНЕ
СПОРТ
МАМАНДАРЫН
ДАЯРЛАУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ-
ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1
Дене шынықтыру және спорт саласындағы маркетинг
идеясының зерттелу деңгейі
Заманауи
қоғамның
нарық
жағдайындағы
тіршілік
әрекеті
ерекшеліктерінің бірі – маркетинг. Маркетинг мәселесі шектеулі және
пәнаралық: экономика, педагогика, әлеуметтану, психология пәндері оның
теориясы мен практикасының дамуына өз үлестерін қосады. Сондықтан
маркетинг түсінігі заманауи ғылымда жиі қолданысқа ие болып отыр.
Жалпылама алғанда, маркетинг – адамның өз қажеттігі мен сұраныстарын
алмасу арқылы қанағаттандыруға арналған іс-әрекетінің түрі. Маркетингтің
мақсаты - клиенттердің құралды немесе рәміздік сұраныстарына жауап беретін
бұйымдармен немесе қызметтермен қамтамасыз ету, әрі бұны оларға ыңғайлы
жерде және қолжетімді бағада жүзеге асыру қажет [121].
Маркетинг кең мағынада-басқару пәлсапасы, осыған сай сұраныстарын
тиімді қанағаттандыру арқылы тұтынушылардың проблемасын шешу, ұйымды
табысқа жетелеп, қоғамға үлкен пайда әкеледі [122].
Маркетинг
заманауи
қоғамның
тіршілік
әрекетінің
объективті
шынайылығына, құрамдас бөліміне айналып отыр. Экономикасы дамыған
елдерде материалдық тауарларды өндіру саласындағы маркетинг XX ғасырдың
бас жағында, қызмет көрсету саласында 1950-1960 жылдары, саясатта 1980,
әлеуметтік салада – 1990 жылдары қалыптаса бастады [114,с. 18-20].
Маркетингтің негізін қалаған американдық ғалым Филипп Котллер
маркетингке «Маркетинг – адамның өз қажеттігі мен сұраныстарын алмасу
арқылы қанағаттандыруға арналған іс-әрекетінің түрі» деп анықтама берген.
Маркетинг мәселесін зерттеген ресей ғалымдарының бірі - Е.П. Голубков
болды. Маркетинг, оның түсінігі бойынша, әлеуметтік-басқару үдерісі, ол
арқылы адамдар жекелей немесе топпен өздеріне қажетті өнімдерді немесе
олармен алмасуды алады. (Е.П. Голубков, 1999) [123].
Ғылыми әдебиетті талдау барысында маркетингтің пайда болу тарихын
қарастыра отырып, оның бастапқыда клиенттердің тауарларды қарапайым
жарнамалауды біршама сәтті жүргізуі үшін тек қана саудада қолданылғанын
байқадық.
Питер Друкер (1909-2005жж.) маркетингтің отаны болып Жапония болып
есептелінеді деді. Токио қаласында 1690 жылы Мацуи деген мырза алғаш рет
әмбебап дүкенін ашты. Дүкен қожайыны сауда тарихында алғаш рет сатып
алушыларының сұраныстары бойынша ғана тауарлар сатып, тауар сапасына
кепілдік бере отырып, олардың түрлілік ауқымын кеңейтіп отырды [124].
Маркетинг дамуының бірінші кезеңі маркетингтің заманауи түсінігіндегі
негізі болды. Бірінші кезеңнің ерекшелігі оның үш ретті кезеңінен
21
тұратындығында:
- 1860-1920 жж сұраныстың ұсыныстан басымдылығы жағдайында
өндірілетін өнім көлемінің артуымен сипатталады, оның басты мақсаты –
өндірілетін өнім көлемінің артуында;
- 1920-1930 жж. өндіріс көлемінің өсуі саласындағы жеткен жетістіктерді
ескере отырып, өндірушілер өз назарын шығарылатын тауарларды олардың
сапасын арттыру есебінен жетілдіруге және сәйкес тауарлық ассортименттің
өзгертілуіне аударуға мәжбүр болады;
- 1930-1960 жж. өндірісті коммерциялық күшейтілулердің қарқынын
арттыру есебінен ұйымдастыру басым келеді, өйткені бұл кезеңге ұсыныстың
сұраныстан артық болуы тән, сондықтан маркетингтегі негізгі көңіл
тұтынушының нарықтағы іс-әрекетін зерттеуге және белсенді түрде
модельдеуге бөлінеді.
Маркетингтің екінші кезеңі - XX ғасырдың 50-60 жж. болған сапалы
өзгеріс, бұл кезде экономикалық дамыған елдер барлық қиындықтарды жеңе
отырып, дамудың жаңа кезеңіне аяқ басқан кездері. Енді маркетинг
фирмаішілік жоспарлауға қарағанда біршама кең ауқымды үдеріс деп
қарастырылып отыр. Ол клиентке бағдарланған маркетинг деген атау алады.
Бұл іс-шаралардың барлығы тұтынушы нарығын қалыптастыруға әкеп соқты,
оның басты қасиеті ұсынысты сұраныстан арттыру болып табылады.
Маркетинг эволюциясының үшінші кезеңі оны заманауи бизнес
доктринасына; философиясына; фирма мен қоршаған орта арасындағы негізгі
байланыс құралына, кешенді жүйелі қызметке айналдырды.
Келесі кезекте маркетинг мәселесінің Ресей ғылымында зерттелінуін
қарастырсақ. Ресейде маркетинг дамуының бірінші кезеңі 1880 жылы басталып,
1917 жылдың қазан айына дейін созылды. Бұл өндірісті ірі кәсіпкерлік негізінде
белсенді дамыту уақыты болды. Сол кездің өзінде түрлі маркетингтік құралдар
қолданылды, нақты айтқанда: басылымды және қабырғаға ілінетін жарнама
шығару жолы арқылы қоғамдық пікірді қалыптастыру; халықаралық көрмелер
мен жәрмеңкелерге қатысу; меценаттық. Дегенмен, революция Ресейдегі
маркетингтің дамуын үзіп тастады. Жаңа экономикалық саясаттың (ЖЭС) алға
шығуымен маркетинг дамуының жаңа жолы басталады, бірақ 1929 жылдың
келуімен және тауарларды қатаң бөлу жүйесімен маркетинг дамуы тағы да
хрущевтік «жылыну» кезеңіне дейін алға баспай, «қарысып» қалады.
Арнайы әдебиеттерде маркетинг туралы алғашқы мәліметтер 60-шы
жылдардың бас жағында пайда болды, бұл негізінен маркетингті буржуазиялық
экономикалық ойдың капиталистік қоғамда «шешілмейтін» мәселелердің
жүзеге асырылуын шешетін талпыныс ретінде қарастырылып сынға алынды.
Бірақ Еуропадағы халықаралық экономикалық байланыстарды дамыту туралы
келісімі қабылданған (1975 ж.) қауіпсіздік пен серіктестік бойынша Хелсинкі
жиылысынан кейін маркетинг қағидатына елде СССР сауда-өндіріс
палатасында 1976 жылдың ақпан айынан бастап маркетинг мәселесі бойынша
секция жұмыс жасай бастады.
Достарыңызбен бөлісу: |
