БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН БЕЙНЕЛЕУ ӚНЕРІ САБАҚТАРЫ

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН БЕЙНЕЛЕУ ӚНЕРІ САБАҚТАРЫ 

АРҚЫЛЫ ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕГЕ БАУЛУ 

 

Қазіргі таңда бастауыш мектепте оқыту барысындағы мҽселелердің бірі-оқушылардың 

эстетикалық талғамын дамыту, сол арқылы олардың бойында адамгершілік, мейірбандық, 

имандылық қасиеттерін қалыптастыру. Ҽр баланың кҿркемдік ойлау қабілетін дамыта 

отырып, шығармашылық, қиял сезімін дамыту. Ал, осы мҽселелер мектеп қабырғасында 

ҽлі де болса ҿз мҽнінде шешілмей келеді. Соның салдарынан оқушылардың сабаққа 

ынтасының тҿмендеуі, енжарлық етек алуда. 

Мектеп мұғалімдері бастауыш сыныптарда эстетикалық тҽрбиені кітап оқу, ҽн тыңдау, 

бейнелеу ҿнері мен театр, кино т.б. ҿнер түрлері арқылы кҿркем ҿнерге тарту, тағы басқа 

да жолдармен жүргізуге болатынын біліп қана қоймай, оны қалай жүзеге асыру тҽсілдерін 

жан-жақты меңгеріп, жетілдіруі тиіс. Мұғалім эстетикалық тҽрбиені балаларға ҿнер 

түрлерін меңгерту арқылы жүзеге асырады.  

Оқушы ҿзін қоршаған ортадан ҽсемдікті сезінуі, оны бағалай білуге талпынуы  бүкіл жан 

дүниесіне, сезіміне ҽсер етеді. Дегенмен, баланың кҿркем ҿнерге деген қабілетінің дамуы, 

оның шығармашылықпен ұштасуы,  бала кезінен тҽрбиенің сол түрлерімен айналыстыруға 

жҽне жеке-дара ерекшеліктерін ескеріп, тҽрбиені белгілі мақсатқа бағыттап жүргізуге 

байланысты. 

Оқушылардың кҿркем білімге  талпынуын арттырып, қиялын шарықтатып, бойын 

сергітіп, ҽдемілік ҽлеміне ынтасын арттыруда бастауыш мектепте оқытылатын бейнелеу 

ҿнері пҽні зор роль атқарады. Ол дүниені түсініп, кҿрген-білгендерін, алған ұғымын 

кҿркем образ арқылы бейнелеуге үйретеді. Тҿменгі сынып оқушыларына эстетикалық 

тҽрбие берудің табысты болуы мұғалімдердің кҿркем талғам мен білімді игерту ҽдіс-

тҽсілдеріне байланысты. Қазіргі кезеңде бастауыш мектепте мұғалімдер эстетикалық 

тҽрбиені халқымыздың озық, дҽстүрлерін ескере отырып жүргізгендері жҿн. 

Ҿскелең ұрпаққа эстетикалық тҽрбие беруде бастауыш мектептегі бейнелеу ҿнері 

сабағының алатын орны зор екендігі белгілі. Себебі бастауыш мектеп кезеңінде баланың 

эстетикалық мҽдениетінің негіздері қолданылады.  

Балаларды ҽсемдікті сезініп, түсініп, қадірлей білуге баулу бейнелеу ҿнері сабағында 

эстетикалық тҽрбие беру арқылы іске асырылады.  

Ол үшін тӛмендегідей міндеттер  қарастырылады:  

•    бейнелеу ҿнер пҽні арқылы оқушыларды ҽдемілікке ҽсемдікке деген сезімдерін 

жетілдіріп, жаңа сапалық деңгейге кҿтеру, эстетикалық мҽдениетке  тҽрбиелеу; 

•    бейнелеу ҿнері пҽні арқылы эстетикалық тҽрбие берудің тиімді жолдарын анықтау; 

•    бастауыш мектеп кезеңінде эстетикалық тҽрбиені ұйымдастыру деңгейін анықтау; 

•    оқушылардың кҿркем ҿнерге деген қызығушылығының шығармашылықпен ұщтасуына 

кҿмектесу;   

•    бейнелеу ҿнері пҽні бойынша бастауыш мектеп оқытушылары эстетикалық тҽрбиелеу 

жолдарын анықтау; 

Бастауыш мектепте бейнелеу ҿнері сабағында эстетикалық тҽрбие беруде оқушылармен 

бірлесе отырып, олардың ҿнердегі ҽсемдік пен ҽдемілікті түсіну, байқай білу қабілетін 

дамыту үшін кҿптеген  ұжымдық жұмыстар жүргізілсе, сабақ барысында ойындар мен 

кҿрнекіліктер ( «Түстерді ажырат», «Кім алғыр», «Үйлестіре біл», т.б.ойындар)тиімді 

қолданылса,  оқушылардың табиғат сұлулығын, кҿркем ҿнер шығармаларын эстетикалық 

мҽнде қабылдаулары күшейіп, сабақ сапалық жаңа деңгейге кҿтеріледі. Сапалы 

сабақтарды жүргізу нҽтижесінде  бастауыш мектеп оқушыларының  эстетикалық танымы, 

білімі, талғамы артып қана қоймай, олардың ҽрбір жұмысы шығармашылықпен ұштасып 

отырады.  

Эстетикалық тҽрбие біздің байқауымызда дүние жүзілік жҽне ұлттық мҽдениет салалары 

негізінде кҿркемділікке, ҽсемділікке, сезімталдыққа баулу жүйелерін қамтиды. Ҽрине бұл 

ҿте ауқымды процесс. Ол жан-жақты зерттеуді, оны жүйелі түрде меңгеруді талап етеді.  

Эстетикалық тҽрбие мҽселелері кҿптеген ғалымдар еңбектерінде жан-жақты қамтылған. 

Оның жасҿспірімдерді тҽрбиелеудегі маңызы,  эстекикалық тҽрбие беру мҽселелері 

В.В.Алексеева, А.В.Бакушинский, Г.В.Лабунская, Н.П.Сакулина, Б.П.Юсов, еңбектерінде 

қарастырылған халқымыздың ұлттық мҽдени мұралары, қол ҿнері, сҽндік ҿнер түрлерінің 

маңызы туралы Республика ғалымдары Б.Қазыханов, А.Қасымова, Ҽ.Тҽжімұратов 

ғылыми еңбектерінде нақты кҿрсетілген. 

Эстетикалық имандылық, адамгершілік тҽрбиесін қалыптастыруда ұлттық тҽлім-тҽрбие 

дҽстүрлерін пайдалану Қ.Жарықбаев, С.Қалиев, Ж.Наурызбаев, С.Қасиманов еңбектерінде 

кҿрсетілген. 

Кейінгі кездері бейнелеу ҿнері пҽні құралдары арқылы эстетикалық тҽрбиеге тҽрбиелеу 

С.Аманжолов, Ш.Ҽлібеков, Б.Ҽлмуханбетов, Б.Байжігітов, Ж.Балкенов М.Жанаев 

еңбектерінде орын алып жүр. Кҿптеген еңбектерде эстетикалық тҽрбиенің мҽні  мен 

мазмұны қамтылып, оның тҽрбиелеу жолдары ҽдіс-тҽсілдері нақты кҿрсетілмейді. 

Сонымен бастауыш мектепте оқыту барысында кезек күттірмейтін мҽселенің бірі; кҿркем 

эстетикалық тҽрбие, яғни оқушылардың эстетикалық талғамын дамыту, сол арқылы 

мейірбандық, имандылық қасиеттерін қалыптастыру; екіншіден, ҽр баланың ойлау 

қабілетін дамыта отырып, қиял – сезімін шарықтату болып табылады. 

Балалардың эстетикалық тҽрбиесінің маңызды бҿлігі кҿркемдікке тҽрбиелеу ісінде 

кҿптеген аса күрделі мҽселелер туады. Бала ҿнер арқылы ҿзінің кҿңіл сезімін тереңірек 

түсіне білуі айқын ойлап, терең сезіне білуі тиіс. 

Оқушы эстетикалық жағынан дамып, жетілуі үшін тҽрбиені ҿте ерте, баланың жас кезінен 

бастау керек. Ҿйткені, балалық сезім – саналы ҿмірдің негізі. Бұдан саналы ҿмір 

негіздерін қалауда қандай да берік сенімді тірек қажет болатыны түсінікті. 

Қалай болмасын ҽрбір адам ҿнердің игілікті күшін бала кезден бастап сезінеді. Ол біздің 

рухани жағынан жетілмеуімізге ықпал етеді, жеке бастау жҽне қоғамдық ҿмірде кездесетін 

мҽселелердің шешімін табуға, тіпті кей жағдайда ҿмірден ҿз орныңды табуға кҿмектеседі. 

Эстетикалық тҽрбие дегеніміз – бұл-ҽсемдік, сұлулық, пҽктік қасиеттер музыка, сурет, 

кескіндеме, мүсін жҽне қолҿнері ҿнерлері арқылы оқушылардың кҿркемдік танымын, 

сезімін тҽрбиелеу. 

Бейнелеу ҿнерінің барлық түрлері графика, живопись, мүсін, сҽндік – қолданбалы ҿнері, 

сурет ҿнері, барлығы эстетикалық тҽрбие негізі. Кҿркем ҿнер туындыларын түсініп сезіну, 

оның образдық мазмұнын қабылдау, ҿнер тілін меңгеру барлығы оқушылардың 

эстетикалық талғамын дамытады. 

Қоршаған ортамен таныстыру арқылы оқушылардың эстетикалық талғамын қалыптастыру 

бейнелеу ҿнері сабақтары түрлерінде іске асырылады. 

Ҽсемдіктің таптырмас бұлағының бірі – табиғат. Ол эстетикалық сезімнің, 

байқампаздықтың, қиялдың дамуына үлкен ҽсерін тигізеді.  

Табиғат үйлесімділігінің, ҽсемдіктің, мҽңгілік жаңарудың, ҽлемдік заңдылықтары ҽртүрлі 

болу, түстер, жарық сҽулелер, кҿмегі арқылы балаларды ҽсемдік талғампаздық, 

ҽсерленушілік сезімге тҽрбиелейді.  

Табиғатқа топ серуен жасаған кезде балалардың оның сұлулығын эстетикалық тұрғыда 

қабылдауы күшейеді, ерекше рухани серпіліс, сүйсіну сезімі туады, ойы мен қиялы 

дамиды. Жаратылыстың сұлу заттары бала жанында сұлулық сезімдерін оятады.  

Үлбіреген түрлі түсті гүл,  кҿк –жасыл орман – тоғай, сылдыраған су, шексіз – түпсіз кҿк 

теңіз, түрлі шҿптермен,  толқынданған дала, бұлтпен бел алысқан асқар тау, сұлу ай, 

жұлдызды түн, міне, осылар секілді жаратылыстың сұлу кҿріністері, жанды билеп 

ҽкететін ҽн, күй, сиқырлы сҿз, сұлу суреттер  ҽсері баланың жанында бір сұлулық 

толқынын оятып тұрғызбай қоймайды.  

Егер оқушылар табиғатты қорғауға атсалысатын болса, табиғаттың эстетикалық ықпалы 

да айтарлықтай арта түседі.  

Міне, сондықтан да балалардың табиғатты қорғау ҽрекеттеріне (күнделік жүргізуде, 

табиғат бұрышында, мектептің оқу –тҽжірбие алаңында, табиғатта, үйде, жануарларды