Дипломдық жобаға (жұмысқа) ТҮсіндірме жазба

Фирма аты: «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ЖШС.

Мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Атырау облысы, Атырау қаласы, Говоров көшесі, №1. Байланыс телефондары: 8 (312 2) 25-90-32, 25-90-33.

Жобаны жасағандар: Алтаев Р., НГ-02-1к1 тобының студенті.

Жетекшісі: т.ғ.к., доцент м.а. Дәуренбек Н.М.

Бизнес сферасы: Мұнай өнімдерін өндіру және сату.

Қызметтің негізгі түрлері: Отынды нұсқасы бойынша мұнайды өңдеп, экологиялық таза түрлі жоғары сапалы өнімдерді өндіру.

Басталу мерзімі: Атырау мұнай өңдеу зауытының негізі 1943 жылы қаланды, ал 1945 жылы дизель отынының алғашқы өнімі алынды. Зауыт Жапония технологиясы бойынша қазіргі заманға сай толық жетілдіріліп, 2006 жылдың 1 шілдесінен бастап пайдалануға берілді.

Бизнес-жоспар бір жылға есептеліп жасалынған.
Түйін
«Атырау мұнай өңдеу зауыты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (ЖШС) – Қазақстан Республикасының батыс аймағындағы жоғары октанды әрі сапалы бензин, экологиялық таза жазғы және қысқы дизель отынын, мазут, уайт-спирит, кокс, мұнай битумы, сұйылтылған және құрғақ газ, алкилбензин, синтетикалық жуу заттарын өндіретін мамандандырылған кәсіпорын. «Атырау МӨЗ» ЖШС Жапония технологиясы бойынша жетілдіруден кейін ТМД аумағындағы мұнай өңдеу зауыттарының арасындағы технологиялық процестер мен құрал-жабдықтардың техникалық деңгейіне қатысты қазіргі заманға сай озық технологиялы мұнай өңдеу зауытына жатады. Зауытта, соның ішінде дизель отынын сутегімен тазалау қондырғысында АҚШ (UOP), Жапония (JGC Corporation) және батыстың басқа да белгілі фирмаларының құрал-жабдықтары орнатылған.

Ұсынылып отырған жобада жазғы дизель отынын өткізудің бизнес-жоспары қарастырылады. Дизель отынын сутегімен тазалау қондырғысында Eвро-2005 стандартына жауап беретін құрамындағы күкірт 0,005%-ға дейін азайтылған экологиялық таза жазғы дизель отыны өндіріледі. Жазғы дизель отыны Атырау, Ақтөбе, Ақтау және Орал қалаларындағы жанармай құю бекеттері арқылы тұтынушыларға жеткізіледі.

Қазіргі кезеңде Қазақстандағы автомобиль көлігінің паркі дизель отынына жаппай өтуіне байланысты дизель отынына деген сұраныс өте көп, яғни оның сапасы өте жақсы болуы керек. Дизель отынының сапасының негізгі көрсеткіштері құрамындағы күкірт, парафинді көмірсутектер мөлшері, сондықтан мұнайды тікелей айдаудың дизель фракциясы гидротазалауға ұшыратылады. Гидротазалау нәтижесінде талапқа сай дизель отынымен қатар, көмірсутекті газ, бензин-қума және күкіртсутек алынады.

Бизнес-жоспардың бүкіл мерзімінде, яғни 01.08.2007 жылдан 01.08.2008 жылға дейінгі мерзім ішінде 2144250 т жазғы дизель отынын өндіріп, 20477587,5 теңге таза пайда түсіру бизнес-жоспардың басты мақсаты болып табылады.

Осы жобадағы экологиялық таза жазғы дизель отынын өндіру үшін Жапония технологиясы бойынша жетілдірілген дизель отынын сутекпен тазалау қондырғысын орнату қажет. Бұл қондырғыны орнатуға техника-экономикалық есептеулер бойынша 58329022,52 теңге қаражат қажет болады. Бұл қаражат қондырғыға қажетті құрал-жабдықтарды сатып алуға, әкелуге және монтаждап орналастыруға қажет. Жобаның мақсатына жету үшін осы қаражатты халықаралық ынтымақтастықтың Жапония банкі қаржыландырады.

Алдағы міндет несиені пайызымен бірге уақытында төлеу.

Желдің бағыты солтүстік-шығыс, яғни санитарлық нормаларды, ауа кеңістігінің тазалығын сақтауға мүмкіндік береді. Зауыт пен тұрғындар қалашығы 250 га жерді алып жатыр. Атырау МӨЗ-ы Қазақстанның ұлттық энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Бұл жағдайда зауыттың басқалардан артықшылығы оның географиялық орналасуы болып табылады.

«Атырау МӨЗ» ЖШС Атырау қаласында орналасқан жалғыз мамандандырылған кәсіпорын, яғни оның еншілес кәсіпорындары немесе басқа филиалдары жоқ. Қызметтің негізгі түрлері отынды нұсқасы бойынша мұнайды өңдеп, экологиялық таза түрлі жоғары сапалы өнімдерді өндіру болып табылады.

Ұсынылып отырған бизнестің тенденциялары өте жоғары болады. Өйткені түскен пайданың есебінен технологиялар үнемі жаңартылып отырса, сапалы өнім алуға болады. Ал сапалы өнімнің өтуі әрқашанда жоғары.

Осы бизнес-жоспарда қарастырылып отырған құрамындағы күкірт 0,005%-ға дейін азайтылған экологиялық таза жазғы дизель отыны Eвро-2005 стандартына жауап береді. Бұл дизель отынын сутегімен тазалау қондырғысының Жапония технологиясы бойынша жетілдіруімен байланысты. Қазақстанда Eвро-2005 стандартына жауап беретін экологиялық таза жазғы дизель отыны «Атырау МӨЗ» ЖШС-де ғана өндіріледі, яғни Қазақстан нарығындағы «Павлодар мұнай-химия зауыты» ЖАҚ және «ПКОП» ЖШС бәсекелестерімен еркін түрде бәсекеге түсе алады. Дизель отынын сутегімен тазалау қондырғысы қазіргі заманға сай озық технологиялармен жетілдіріліп, АҚШ (UOP), Жапония (JGC Corporation) және батыстың басқа да белгілі фирмаларының құрал-жабдықтары орнатылуына байланысты, осындай экологиялық таза дизель отынының бағасы бәсекелестердің дизель отыны бағасынан жоғары болуы мүмкін. Дегенмен, экологиялық таза өнім экологиялық тұрғыдан қарағанда тұтынушылар үшін де, мемлекет үшін де өте тиімді.

Бизнестің күшті және әлсіз жақтарын, мүмкін қауіп-қатер мен даму болашағын талдау бизнес-жобалаушыға бизнесті жан-жақты қарауға мүмкіндік береді.

Өнім отандық өнімдерімен салыстырғанда Eвро-2005 стандартына толық жауап беретіндігімен ерекшеленеді, ал Еуропа елдерінің өнімдерімен салыстырғанда тең дәрежеде.

Ұсынылып отырған өнімнің экологиялық талаптарға толық жауап беруі, құрал-жабдықтар мен көліктердің қозғалтқыш бөлшектерін коррозиядан қорғау және қоршаған ортаны қорғау тұрғысынан қарағанда тұтынушылар үшін де, мемлекет үшін де өте маңызды.

Дизель отыны қойылатын талапқа сай, жыл мезгілдеріне байланысты жаздық, қыстық және арктикалық болып дайындалады. «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ЖШС шығаратын жазғы дизель отыны негізінен өз еліміздің тұтынушыларына бағытталған. Осы өнімді тұтынушыларға жеткізу зауыттың «маркетинг және сату» бөлімі арқылы, менеджерлер мен жарнама арқылы іске асырылады. Өнім тұтынушыларға жанармай құю бекеті арқылы жеткізіледі.

14.2 кестеде тауарлы жазғы дизель отынының сипаттамасы келтірілген. Осы сипаттамадан тауарлы дизель отынының сапа көрсеткіштері Евро-2005 стандартының талаптарына толық жауап беретіндігі байқалады.
Кесте 14.2 – Тазаланған дизель отынының сипаттамасы

14.2 кестеде бизнес-жоспарға сәйкес «Атырау МӨЗ» ЖШС алынатын негізгі өнім – жазғы дизель отынының сапа көрсеткіштерінің артуы қарастырылған, яғни дизель отынын гидротазалау Евро-2005 стандартының талаптарының деңгейіне сәйкес келетін мұнай өнімдерін тазалау дәрежесіне жетуге мүмкіндік жасайды. Бұл мұнай өнімдерін өткізудің жаңа нарығына шығуға кепілдік береді [43].

Бұл зауытта нарықта бәсекеге қабілетті жазғы дизель отыны тек Жапония технологиясы бойынша жетілдірілген дизель отынын сутекпен тазалау қондырғысын орнатқаннан кейін қол жетті. Сонымен, дизель отынының қайта жаңартуға дейінгі және одан кейінгі салыстырмалы көрсеткіштері 14.3 кестеде келтірілген [44].
Кесте 14.3 – Дизель отыны

Қазақстан нарығында «Павлодар мұнай-химия зауыты» ЖАҚ және «ПКОП» ЖШС бар. Олардан шығатын жазғы дизель отыны Eвро-2005 стандартына жауап бермейді. Сондықтан да олардың потенциалы «Атырау МӨЗ» ЖШС-нен төмен.

Болашақ клиенттер Атырау, Ақтау, Орал және Ақтөбе қалаларында орналасқан. Себебі бұл қалалардағы тұтынушыларға экологиялық таза өнім қажет.

Атырау, Ақтау, Орал және Ақтөбе қалаларынан бес ірі тұтынушы таңдап алынды және өнімді үлестіріп беру келесідей, атап айтқанда Атырауда «ҚазМұнайГаз» жанармай құю бекеті (ЖҚБ) – 40% және «Меркурий» жанармай құю бекеті – 10%, Ақтауда «ҚазМұнайГаз» жанармай құю бекеті – 17%, Оралда «ЛукОйл» жанармай құю бекеті – 17%, Ақтөбеде «Гелиос» жанармай құю бекеті – 16%.

ЖҚБ ЖҚБ ЖҚБ ЖҚБ ЖҚБ

Тұтынушылар Тұтынушылар Тұтынушылар Тұтынушылар Тұтынушылар

Сурет 14.1 – «Атырау МӨЗ» ЖШС мұнай өнімдерін тұтынушылар

Келесі жылға сату жоспары, яғни 01.08.2008 жылдан 01.08.2009 жылға дейінгі мерзім ішінде 2144250 т жазғы дизель отынын өндіріп, 20477587,5 теңге таза пайда түсіру қарастырылған.

«Атырау МӨЗ» ЖШС-ң Қазақстан бойынша негізгі бәсекелестері «Павлодар мұнай-химия зауыты» ЖАҚ және «ПКОП» ЖШС. Олардың өнімдері Қазақстанның оңтүстік, солтүстік және шығыс аймақтарында қолданыс табады, дегенмен бұл мұнай өңдеу зауыттарының жазғы дизель отыны Eвро-2005 стандартына жауап бермейді.

Жобаны іске асыру үшін дизель отынын сутекпен тазалау қондырғысын орнату қажет. Бұл қондырғыны салуға кеткен күрделі шығын ғимараттарды және құрылыстарды соғуға, аппараттарды, қондырғыларды сатып алуға, алып келуге және орналастыруға кеткен шығындардың қабылданған негізгі қорларды сыныптауға сәйкес қосындысымен есептелді. Ғимараттар, құрылыстар және қондырғылардың сметалы бағасы негізінде капиталды шығынның жиынтық сметасы, яғни құрылыстың толық бағасы шығарылды. Басшылар штабы мен жұмысшылардың еңбек ақысы есептелді. Шикізат, материал, отын, энергияның жылдық қажетті мөлшерінің бағасы анықталып, өнімнің өзіндік құны шығарылды. Амортизациялық шығындар және толық өндірістік шығындар сметасы есептелді. Өнімнің өзіндік құнының калькуляциялық жобасы жасалды. Калькуляциялық өнімге кеткен шығындар, пайда мен рентабельділік есебі есептелді. Осылайша зауыттан шығатын 1 т өнімнің өзіндік құны 27855,45 теңгені құрады. Осы өнім ары қарай Атырау қаласындағы жанармай құю бекеттеріне мұнай өнімін таситын көлікпен, ал шет қалалардағы жанармай құю бекеттеріне темір жолдар арқылы жеткізіледі. Жанармай құю бекетіне дейінгі жол шығындары, осы өнімді мұнай өнімі қоймасында сақтауға төленетін салық және басқа да төленетін салықтың түрлері, электр энергиясы, ЖҚБ-де жұмыс істеушілердің тізімдері, олардың жалақысы ескеріліп, тұтынушыларға сатылатын жазғы дизель отынының бағасы 50 теңге деп қойылды.

Отандық бәсекелестердің өнімдері Евро-2005 стандартына жауап бермейді, ал жобадағы қарастырылып отырған өнімнің құрамындағы күкірт 0,005%-ға дейін барынша азайтылған және экологиялық талаптарға толық жауап береді.

Өнім агенттер және жарнама арқылы сатылады.

Дизель отынын гидротазалау қондырғысының технологиялық схемасы 14.3 суретте келтірілген.

Теңіз мұнайы Маңғыстау мұнайы

Жазғы дизель отыны Бензин-қума Көмірсутекті газ Күкіртсутек

• 
  шикізаттың сыйымдылық шығын блогы;
  
• 
  реакторлар блогы;
  
• 
  буландыру колонна блогы;
  
• 
  өнімді фракциялау колонна блогы;
  
• 
  қолданатын газды алу компрессорлар блогы;
  
• 
  кететін газды аминдік абсорбциялау блогы;
  
• 
  сұйылтылған мұнай газдарының (СМГ) скруббер блогы.
  

• 
  дизель отынын гидротазалау секциясынан;
  
• 
  зауыттың ЛГ қондырғысының нафтаны гидротазалау желісінен кейін;
  
• 
  осы қондырғының 20-D-004 бір рет буландыру сыйымдылығынан және 20-
  D-008 буландыру колоннасынан.
  

14.4 кестеде өндірісте қолданылатын бу, сығылған ауа, азот, су, электр энергиясының жылдық шығындары келтірілген. Өндірісте осы энергетикалық шығындар 734984253 теңгені құрады [43,44].

Кесте 14.5 – Өндірістік шығындар

14.5 кестеде өндірістік шығындар сатылары келтірілген, яғни жоғалым мен қалдықтарды алып тастағандағы шикізат, негізгі материалдар және жартылай фабрикаттар, көмекші материалдар, технологиялық отын, энергетикалық шығындар, өндірістік персоналдың еңбек ақысы (негізгі және қосымша), әлеуметтік сақтандыруға, өндірісті игеруге және дайындауға кеткен шығындар, қондырғыны пайдалануға кеткен шығындар, зауыт ішілік шығындар, цехтық шығындар, жалпы зауыттық шығындар есептеліп, өндірілген өнімнің өндірістік өзіндік құны 59729049870,134 теңгені құрады.

Кесте 14.7 – Бизнесте жұмыс істейтін қызметкерлер туралы мәлімет

Атырау МӨЗ-ның технологиялық кешендерінің тиімді жұмыс істеуі үшін технологиялық процестер мен өндірісті автоматты басқару жүйелері (ТП АБЖ, ӨАБЖ) немесе біріккен АБЖ-і құрылған. Басқару жүйесі ақпараттық, басқару, есептік және көмекші функциялар кешенін орындайды. Бұл жүйенің бақылау және басқару қызметтерін дамыту, мәселен, өндірісті жүйелік үлгілеу негізінде оңтайландыру және шешім қабылдау есептерін шешу арқылы ұсынылады.

Ақпараттық қызметке:

• 
  технологиялық өлшемдерді өлшеу және бақылау;
  
• 
  өлшемдердің қойылған шектеулерден ауытқуын байқау, белгі беру және тіркеу;
  
• 
  автоматты қорғау және сақтау жүйесінің жұмысын талдау;
  
• 
  дерекқор құру және біркелкі ақпараттық желіге беру жатады.
  

Басқару қызметіне:

• 
  автоматты, оның ішінде жергілікті, каскадтық, көп байланысты, бағдарламалық реттеу;
  
• 
  қадамдық, циклдік, сызықтық немесе шарт бойынша бөліну түрлерін қоса алғанда логикалық-бағдарламалық басқару;
  
• 
  оңтайлы басқару;
  
• 
  орындаушы тетіктерді, сорғыштарды, желдеткіштерді және тағы басқаны ара қашықтықта қолмен басқару жатады.
  

• 
  шикізаттың, қуат қорларының, реагенттердің шығынын және дайын өнімнің шығымын есептеу;
  
• 
  материалдық және энергетикалық тепе-теңдікті есептеу;
  
• 
  технологиялық өзіндік құнды есептеу;
  
• 
  жанама көрсеткіштер арқылы өлшенбейтін өлшемдерді есептеу;
  
• 
  объектінің техникалық-экономикалық көрсеткіштерін есептеу жатады.
  

Ақпараттық, басқару, есептік және көмекші функциялар кешені, яғни басқару жүйесі өндірісте дұрыс ұйымдастырылса, онда өндірістің қуаттылығы артады.

14.8 кестеде бизнес-жоспардың 01.08.2007 жылдан бастап 01.08.2008 жылға дейін жылына 2144250 т жазғы дизель отыны сатылып, 20477587,5 теңге пайда түсетіні қарастырылған.

Кесте 14.8 – Қаржылық көрсеткіштер