46
қарым-қатынас қауымдастықтар қалыптастыру үшін пайдаланылуы мүмкін,
ER мәліметтер моделдерін біріктіруді негіз ретінде алады.
6.1
сурет- Инфологиялық модель
Концептуальдық сұлба немесе концептуылдық мәліметтер моделі -
мәліметтер қоры үшін пайдаланылатын ұғымдар мен қарым-қатынас
картасы. Ол ұйымдардың семантикасын сипаттайды және оның сипаты
бекітілген серие ретінде ұсынылады. Әрине, ол ұйымдастыру үшін
(кластары) маңызы бар заттар туралы сипаттайды ондағ ақпарат жинау
ерекшеліктері (белгілері), қауымдастық арасындағы болуымен қатынастар
кіреді.
Концептуальдық
сұлба
ұйымға
семантиканы
сипаттайтын
болғандықтан оның мәліметтер базасын жобалануы абстракцияның әр түрлі
деңгейлерінде жүзеге аса алады. ANSI төрт сұлбалы бірегейлі сәулеті
сыртқы сұлбалар динағынан басталды, олардың әр қайсысы бір адамның
қоршаған ортаға деген көз қарасын көрсетеді. Олар жалғыз концептуальдық
сұлбаға біріктірілген, бұл сұлба барлық сыртқы көз қарастардың кеңеюі
болып табылады. Мәліметтер моделі бір адамның дамуы сияқты келешекті
болуы мүмкін, бірақ ол оны иілімсіз емес ететін тенденциясы бар. Егер сол
адамның өмірі өзгерсе модельде өзгеруі керек. Мәліметтердің
47
концептуальдық моделі абстрактыға жақын келешекті алады, ол іргетасты
негізгі заттарды анықтайды.
6.2 сурет- сауда-саттыққа
тіркеу блок-схемасы
Ақпараттық жүйенің бірінші кезеңі бұл моделдерді талап ету талдауы
кезінде мәліметтер базасында сақталған ақпараттық қажеттіліктерді немесе
оның типін қолданылады. Мәліметтерді моделдеу тәсілі қызығушылықтың
анық ауданының кез келген онтологиясын (яғни, қолданылған
терминдердің классификациясы және олардық қатынасы) қолдануы мүмкін.
Ақпараттық жүйелердің дизайны кезіндегі концептуальдық мәліметтер
моделі кейінгі кезеңде (әдетте логикалық дизайн деп аталады) логикалық
мәліметтер моделдер картасына енгізілген, сондай-ақ қатысты моделдерде;
физикалық дизайн кезінде бірінші кезекте ол физикалық моделдер
картасына енгізілген.
48
6.1 SQL тілі деректер қорының стандартты тілі ретінде
SQL танымалдығының қарқынды өсуі қазіргі заманғы компьютерлік
өнеркәсіпте өте маңызды үрдіс болып табылады. Соңғы бірнеше жылда
SQL деректер қорының жалғыз тілі болып келді. Қазіргі кезде SQL-ді
жоғарыдан үлкен ЭЕМ-дерде сияқты персоналды компьютерлерде жұмыс
жасайтын жүздеген ДҚБЖ қолдап отыр. Қабылданды, содан соң SQL-ға
ресми халықаралық стандарт толтырылды. SQL тілі барлық жетекші
бағдарламалық өніммен қамтамасыз етушілер шығаратын деректер қорын
басқару жүйесінің архитектурасындағы маңызды бөлімше болып табылады
және Microsoft компаниясының өнімінің деректер қоры саласындағы
стратегиялық бағыты қызметін атқарады. Жоғарыда аталған барлық
факторлар SQL-дің персоналды компьютерда, мини- компьютерда және
үлкен ЭЕМ-дердегі мәліметтерді басқаруға арналған стандартты құрал
болуының себебі болды. Төменде бұл факторлар толығырақ қарастырылған
[2].
Нақты ДҚБЖ-дан тәуелсіздігі. ДҚБЖ-нің барлық жетекші
жеткізушілері SQL-ді қолданады, және SQL қолдамаған бірде-бір жаңа
ДҚБЖ жетістікке жете алмайды. Реляциялық деректер қорын, онымен
жұмыс жасайтын бағдарламаны бір ДҚБЖ-дан екіншісіне минималды
жетілдіру арқылы және қызметкердің қайта дайындауы арқылы ауыстыруға
болады. Сұраныстарды, есептеу генераторларын және қосымшаның
генераторларынқұруға арналған бағдарламалар сияқты персоналды
компьютерлерге арналған ДҚБЖ-ның құрамына кіретін бағдарламалық
құралдар көптеген типтердің реляциялық деректер қорымен жұмыс
жасайды. Сондықтан, SQL оның танымалдығының маңызды себебі болып
табылатын нақты ДҚБЖ-нен тәуелсіздігін қамтамасыз етеді.
6.3 сурет- Ақпараттық жүйелердің бөлінуі
49
Бір есептеу жүйесінен екіншісіне өту қабілеті. ДҚБЖ-сін
жеткізушілер әр түрлі есептеу жүйелеріне арналған бағдарламалық
өнімдерді ұсынады: персоналды компьютерлерден және жұмыс
станцияларынан локалды желілерге, мини-компьютерлерге және үлкен
ЭЕМ-дерге дейін. SQL көмегімен құрылған және бір тұтынушылық жүйеге
есептелген қосымшалар өзінің өсу көлемі бойынша үлкенірек жүйеге
ауысуы мүмкін. Корпоративті реляциялық деректер қорынан алынған
ақпарат деректер қорында жеке бөлімшелерге немесе жеке деректер қорына
жүктелуі мүмкін. Соңында, реляциялық деректер қорына арналған
қосымшалардың алдымен үнемді персоналды компьютерлерде үлгісін
жасап алып, сосын қымбат көппайдаланылатын жүйеге ауыстыруға болады.
SQL-дің IBM компаниясымен мақұлдануы (СУБД DB2). SQL-ді IBM
компаниясының ғылыми қызметкерлері ойлап тапты және бағдарламалық
қамтамасыз етудің дестелерінің жиынтығындакеңінен пайдаланылады. Оны
растаушы ретінде IBM компаниясының флагмандық СУБД DB2 қызмет
етеді. IBM компаниясының компьютерлерінің барлық негізгі жиынтығы
SQL-ді қолдайды: персоналды компьтерлерге арналған PS/2 жүйесі, AS/400
орталық деігей жүйесі, UNIX негізіндегі RS/6000 жүйесі, сонымен қатар
MVS операциялық жүйелері және үлкен ЭЕМ-нің VM. М компаниясының
SQL-ді қолдауы оның мойындалуын жеңілдетті. ODBC хаттамасы және
Microsoft компаниясы. Microsoft компаниясы өзінің Windows операциялық
жүйесінің мағызды бөлігі ретінде деректер қорына рұқсат етуді
қарастырады.
Реляционды негіз. SQL реляционды деректер қорының тілі болып
табылады, сондықтан ол мәліметтер көрінісінің реляционды моделінің
танымал болған кезінде танымал болды. Реляциялық деректер қорының
кестелік құрылымы пайдаланушыға түсінікт, сондықтан SQL тілі
қарапайым және оқып білу үшін жеңіл болып табылады. Реляционды
модельде реляционды деректер қорының эволюциясы мен іске асырылуы
негізделген көрнекті теориялық іргетас бар. Реляциялық модельдің
табыстылығы бойынша танымалдық толқынында SQL реляциялық деректер
қорына арналған жалғыз тіл болды [4, 7].
Интерактивті сұраныстар. SQL пайдаланушылардың мәліметтерге
жылдам рұқсат алуын қамтамасыз ететін интерактивті сұраныстар тілі
болып табылады. SQL-дің көмегімен пайдаланушы өте күрделі
сұраныстарға санаулы минуттарда немесе секундтарда интерактивті
режимде жауап ала алады, ал бағдарламашыға пайдаланушы үшін сәйкес
бағдарламаны жазу үшін күндер немесе апталар қажет болуы мүмкін. SQL
жылдам сұраныстар жіберетіндіктен, мәліметтер қолжетімді бола бастады
және оларды дәйекті ете отырып шешім қабылдауға жәрдемдесуі мүмкін
[7]. Деректер қорына бағдарламалық рұқсат. Бағдарламашылар деректер
қорының сұранысынан тұратын қосымшаларды жазу үшін SQL тілін
пайдаланады. Сол бұрынғы SQL операторлары интерактивті сияқты
бағдарламалық рұқсат ету ретінде қолданылады, сондықтан мәліметтер
