Диплома в республиканском конкурсе «Наследие наших предков сохраним и приумножим»

^ Й

е х н о а о г и я

13

өлшемін  алуы  қажет.  Ол  үшін  мынадай  тәртіппен 

әрбір  жеке  өлшемдерді  білу  керек.

Сарамандық жұмыс.

Оқушылар  сантиметрлік  таспамен  елшемдерін 

өлшеп,  сызба  құрастырады.  Иықты  бұйымдарға 

қажетті  өлшемдерді  түсіру.

1)  Кеуде  айналымы  -   Ка.

Кеуденің  жоғарғы  нүктесі  арқылы  айналдыра 

өлшеу;

2)  Бел  айналымы  -   Ба.

Алдын  ала  б е л д і  баум ен  байлап 

алып, 

са н ти м е тр л ік  та спа н ы   б елге  ты ғы здау  етіп, 

айналдыра  өлшеу;

3)  Бөксе  айналымы  -   БКа.

Т аспам ен 

б ө кс е н ің  

ш ы ғы ңқы 

жерлерін 

айналдыра  өлшеу;

4)  Кеуде биіктігі  -   Кб.

Иықтыңжоғарғы нүктесінен кеудеге дейін өлшеу;

5)  Алдыңғы  бойдың  белге  дейінгі  ұзындығы 

-  

Ап.б.ү.

Иықтыңжоғарғы нүктесінен кеудеге дейін өлшеу;

6) Артқы бойдың белге дейінгі ұзындығы -  Ар.б.ұ.

7)  Иық ұзындығы  -   И.үз.

Иықтың  жоғарғы  нүктесінен  қолмен  жалғасқан 

жеріне  дейін  өлшеу;

8)  Қолдың ұзындығы -   Қ.үз.

Қолды  сәл  иіп,  оның  иықпен  жалғасқан  жерінен 

білезікке  дейін;

9)  Қолдың  жоғарғы  бөлшегінің  айналымы  -   Қа. 

Қолдың  ең  жалпақ бөлшегін  айналдыра  өлшеу;

10)  Мойын  айналымы  -   Ma.

Мойынды  айналдыра  өлшеу;

11)  Өлшемдерді  түсіріп,  дәптеріңе  жазып  ал

Пішім  парагы  қапай  алынады?

Алдыға  пішім  парағын  жаяды.  Оның екі  жақ беті 

де  пайдаланылып,  әрбір  беті  тиісінше  А,  В,  С,  Д 

деген 

ә р іп те р м е н  

та ңбаланады . 

П іш ім н ің 

бөліктерін  оңай  тауып  алу  үшін  парақ  әріптерімен 

белгіленген  ш арш ы ларға  бөлінеді.  Парақтағы 

пішімнің бөліктері  қара  немесе қызыл түсті,  әр түрлі 

пішіндегі  контурлы  сызықтармен  ажыратылады. 

Үлгі  суретінің  жанында  сол  берілген  үлгіге  сәйкес 

контурлы  сызықтардың  түрі  мен  түсі  беріледі.

Пішімді  қалай  көшіруге  болады?

Анық байқау үшін  пішім  парағындағы  бөліктерге 

қаламмен  контур  жүргізуге  болады,  бөліктерге 

ж ү р гізіл ге н  

б а р л ы қ 

шартты 

б е л гіл е р м е н 

сызықтарды  белгілеп  шығу  керек.  Кальканы  пішім 

парағына  жылжымайтындай  етіп  орналастырады 

да,  содан  кейін  барлық  керекті  бөліктер  контуры 

жүргізіледі.

Матаны  қалай  пішеді?

Пішу жоспары  берілген  матаға  қарап жасалады. 

Пішу жоспарында  қандай  маталар бір қабат,  қандай 

маталар  қос  қабат  күйінде  керсетілгеніне  назар 

аударған  жөн.  Бір  қабат  матаны  оның  бет  жағы 

бойы нш а 

піш ед і. 

П іш ім  

б ө л ік т е р ін ің  

үзік 

сызықтарымен  берілген  жағы  төмен  қаратылып 

салынады  Әдіп  секілді  бөліктер  пішу  жоспарында 

нөмірленбейді.  Егер,  үлгінің  жолдама  мәтінінде 

ерекше есептеулер  болмаса,  онда,  тігіске  мынадай 

ең  аз  мөлшердегі  қосымша  беріледі.

-  Сыртқы  киімдер  үшін  -   1  м;

- Жеңіл  көйлектер  үшін  - 1 , 5   см;

-  Төменгі  бүктем елер  үшін  -   3-5  см  (пішуге 

байланысты);

-  Ішкі тігістер үшін -  0,7  см;

Ш ақтап  өлшеу  кезін д е   д ә л д ік  қажет  ететін 

жерлерде  қосымшаны  2-3  см-ге  улғайтқан  жөн.

Матаны  қалай  есептеу  қажет?

Түнгі  көйлекті  пішу үшін,  егер  матаның ені -   140- 

ISO  см  болса,  бір  үзындықты  алып,  теменгі  және 

жоғарғы  шеттерін  тігуге  және  апшуға  10  см-ден 

қалдырса  ж е ткіл ікті.  Ал,  мата  енсіз  болса,  екі 

ұзындық  алынады.

Түнгі  кәйлектің  сызбасы.

Киім д і  д а й ы н д а у  ү р д іс і  м ы надай  не гізгі 

кезеңдерден  тұрады:  үлгі  дайындау,  материалды 

пішу,  бұйымды  тігу.  Бөліктерді  біріктірудің үш  тәсілі 

бар:  жіппен,  желіммен,  дәнекерлеу арқылы.  Тігіндік 

біріктіру  дегеніміз  -   материалдың  екі  немесе  одан 

да  көп  қабатын  бір,  болмаса  бірнеше  тігіс  арқылы 

қосу.  Тігіс  дегеніміз  -   бір  немесе  бірнеше  қабат 

м а те р иа л д а ғы   т іг ім н ің   ж үй е л і  қатары .  Тігін 

бұйымдары  бөліктерін  б іріктіруд ің  негізгі  тәсілі 

машиналық  жіптік  тәсіл.

Жаңа  материалды  бекіту.

С оны м ен,  б ү гін гі  са б а қта   түн гі  кө йл е ктің  

сы збасы н  құр а сты р ы п  және  сән  журналы нан 

калька  қағазына  үлгі  түсіріп  үйрендік.

Сабағымызды бекіту үшін  өлшем алу жолдарын 

атаңдар?

1)  Кеуде  айналымы;

2)  Бел  айналымы;

3)  Мойын  орамы;

4)Бөксе  айналымы;

5)  Кеуде  биіктігі;

6)  Алдыңғы  бойдың  белге  дейінгі  ұзындығы;

7)  Иық ұзындығы;

8)  Қолдың  ұзындығы;

9)

  Қолдың  жоғарғы  белшегінің  айналымы;

10)  Кеудеден  белге дейінгі  ұзындық;

11)  Белден  тізеге  дейінгі  ұзындық.

Үйге тапсырма:  тігіс түрлерін қайталау,  жасалған 

пішім  үлгісін  аяқтап  келу.

«Мектептегі  технология.  Технология

  в 

школе»

№7/2010

14

^ й в х н о л о ги я

Сән ұғымы.  Стиль

Н.Ж. АЛЖАПБАРОВА,

Ә. Марғұлан атындағы  №40 орта  мектептің 

технология пән мұғалімі 

Астана  қаласы

Сабақтың мақсаты:

1.  Білімділігі:  қазіргі  таңдағы  сән  ұғымдарын, 

оларды ң  түр л е р ін ің ,  с ти л ь д е р ін ің   мағы насы н 

түсіндіру;

2.  Дамытушылыгы:  сәннің  даму  сатысы  мен 

қоғамдағы  атқаратын  рөлі  туралы  ойларын дамыту, 

шығармашылығын  қалыптастыру;

3 .Т ә р б и е л іл іг і: 

эс те ти ка л ы қ 

та лғам ы н 

қалыптастыру,  алған  білімдерін  өмірде  қолдана 

білуге, жолдастық  көмек көрсете білуге  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:  түсіндіру, сарамандық жумыс.

Сабақтың көрнекілігі:  киімтүрлері,  компьютер.

Сабақтың барысы:

1.  Ұйымдастыру

О қуш ы л ард ы ң 

са б а ққа   қаты суы н,  құрал - 

жабдықтарын  түгендеу,  тексеру.  Зейіндерін  сабаққа 

аударту.

2.  Үй  тапсырмасы:

-  Техникалық  қауіпсіздік  ережелері.

-  Ж алпы  киім  тобы  (көйлектер,  блузкалар, 

белдемшелер  және  басқа  да  көйлектік  бұйымдар).

- Машинаның шығу тарихы  (XV ғасыр).

3.  Жаңа  сабақ.

Сән  қалай  пайда  болды?

Сән  -   адамзат  баласы  пайда  болғаннан  бастап 

пайда  болды.

Әлемдегі  әр  түрлі  елдердің  дәстүрлі  халықтық 

костюм  үлгілері  қазір  де  сән  жасаушылар  үшін 

шығармашылық  жаңалықтардың  негізгі  бастауы 

болып  отыр  және  де  қандай  жағдайда  болмасын, 

арналып  тігілген  киімдердің бәрінен де  өзінің  нақты 

көрінісін  табуда.

Сән  (мода)  -   латын  сөзі,  өлшем,  әдіс,  іс-әрекет 

түрі.  Мағынасы  уақытша  келісімді,  сәнді  киіне  білу 

деген  ұғым  береді.

-  Біздің  өмірімізде  сәннің  релі  қандай?

Сән  -   қоғамдық  өмірдің  бір  бөлшегі,  әлеуметтік 

құбылыс.

-  Сәнге  деген  көзқарасымыз  қандай?

-  Әр  адамның  өз  талғамына,  қажетіне  сай  сәнді 

киіну мүмкіндігі  бүгінде бар  құбылыс.  Іс тіге білетін, 

бүл  кәсіпті  сүйетін  адам,  өзіне  жарасымды да  сәнді 

киімді  қашан  да  тігіп  ала  алады.

Киім 

кию  м ә д е н и е ті  адам ньщ  

б іл ім ін ің , 

та л ғам ы ны ң , 

о р та ға  

қа р ы м -қа ты н а сы н ы ң  

көрсеткіші.

Талғам -  бәрінен  бұрын  адамның өзіне  шек қоя 

білуі  (нені,  қайда,  қашан  кию  керек,  өзінің  сырт 

келбетіне  көзқарасы,  өзін-езі  ұстай  білуі  т.б.).

Сәнді  -   арнайы  көркемдеуші  сәнгер  жасайды. 

Ол  сәнқой  адамның  талғамын  ескере  отырып, 

түтынушы  халықтың талабына  сай  келетіндей  етіп 

орындайды.  Оларды  көркемдеуші  деп  атаймыз.

Стиль  (грекше  балауызға  өрнек  түсіретін  үшкір 

таяқш а)  сөзі  -   әдебиет  пен  енерде  автордың, 

туы нд ы ны ң 

м ә н е р ін , 

м азм үны н, 

идеялы қ 

көркемдік  ерекшеліктерін  білдіреді.

Стиль  -

Классикалық

Фольклорлық

Романтикалық

Спорттық

Классикалық  стиль  (байсалды,  іскер,  әсем)  -  

тұр а қты ,  ға сы р л а р   с ү з гіс ін е н   өткен,  мүлдем 

өзге р м е й тін ,  е р л е р д ің   ж ұпты ,  үш тік  костюмі, 

«ағылшын»  пальтосы,  плащ,  ал  әйелдердің киіміне 

ұзы н  ж е ңді  кө й л е кте р ,  тік  нем есе  бүрмелі 

белдемшелер  «шинель»  костюмдері  жатады.

Фольклорлық  стиль  -   ұлттық  сипаттағы  осы 

заманғы  киімдер.  Бүл  стильде ұлттық ою-өрнектер, 

кестелер,  қол  жұмыстарын  кеңінен  қолданамыз.

Романтикалық стиль -  бұл ұшқыр,  қиял елестер, 

ізденісте р  тобы. 

Киімде  әйелдік  қасиеттерді 

бейнелейтін  бөлшектерді,  жиектерді  пайдалану.

Спорттық  стиль  -   демалыс,  спортпен  жаттығу, 

саяхат үшін  ыңғайлы  киімдер  үлгісі.

Жаңа  сабақты  бекіту:

1.  Сән  сезінің  мағынасы?

2.  Стиль.  Стильдің  түрлері?

3.  К л а с с и ка л ы қ  сти л ь  мен  ф ол ькл орл ы қ 

стильдің  айырмашлығы?

4.  Романтикалық  стиль  мен  спорттық  стильдің 

бір-бірінен  ерекшелігі  неде?

5.  Бүгінгі  сабақтың бағытын  талдау?

6.  Бүгінгі  сабақтан  алған  әсеріңіз?

Қорытынды.

Оқушылардың  білімін  бағалау.

Үйге  тапсырма:  Қазақстандағы  белгілі  сән 

үлгілерінің  түрлерімен  танысу.

«Мектептегі технология.  Технология  в  школе»

№7/2010