Диплома в республиканском конкурсе «Наследие наших предков сохраним и приумножим»

2

^ й е х н о л о ги я

Оқушыларды  кәсіпке баулу -  заман талабы

Құралбай  К Ө М Е К¥Л Ы ,

Қазақстан  Р есп уб л и кас ы н ы ң  

білім  беру  ісінің  үздігі,

№  2  М ектеп ар ал ы қ  о қу -ө н д ір іс тік 

ко м б и н аты ны ң   д и р екто р ы  

Ш ы м кент қаласы

Е л ім ізд ің  білім  беру  мен  ғы лы м ды   д ам ы ту 

ж о спарл ары н  Е лбасы   Н ур сул та н  Н азарбаев 

әрдайым  өзінің  басты  назарында  ұстап  келеді. 

Білім  саласында  еліміз  тәуелсіздік  алғалы  бері 

көптеген  ауқымды  ж ум ы стар  атқарылды.  2007 

жылы  қабы лданған  «Білім  туралы »  заң  білім 

берудің  қалыпты  жумыс  істеуіне  оң  ықпал  етті. 

Д е ге н м е н , 

бул  

с а л а д а  

осы  

р е ф о р м а  

ке зе ң д е р ін д е гі  м ін д е тте р   то л ы ққа н д ы   ж үзе ге  

асқан  жоқ,  шешімін  табуды  қажет  етіп  отырған 

бірталай  өзекті  мәселелер  әлі  де  жетерлік.

Қ а за қс та н   Р е с п у б л и ка с ы н д а   б іл ім   беруді 

д а м ы т у д ы ң   2 0 0 5 -2 0 1 0   ж ы л д а р ға   а р н а л ға н  

мемлекеттік  бағдарламасы  толық  іске  асқан  жоқ. 

Сондықтан  12  жы лдық  жалпы  орта  білім  беруге 

көшу  кейінге  шегерілді,  яғни  2020-жылға  қарай 

іс к е   а су  ж о с п а р л а н ы п   о ты р . 

М ә ж іл іс т ің  

әлеуметтік-мәдени  даму  комитетінің  төрайымы 

Д ин а р   Н өкета ева  12  ж ы л д ы қ  оқы туға   көш уді 

кейінге  қалды руға  себеп  болған  ж а ғд а й л а р ға  

муқият талдау жасап,  осы  мәселелердің оңтайлы 

шешімін  жасау  үшін  кешенді  шаралар  белгілеу 

қа ж е т  д е й д і. 

Қ а з ір д е н   б а с т а п   б а л а л а р д ы  

сыныптан кейін  қабілеттеріне қарай гуманитарлық 

жаратылыстану-математикалық  оқуға  бейімдеп, 

гимназия,  лицейлерге  оқытуды,  ал  техникалы қ 

к ә с іп т ік   б іл ім   а л у ға   б е й ім д е р ін   б е й ін д ік  

(п р о ф и л ь д і)  б іл ім   б е р у д і  б а с т а ға н   ж өн  д еп 

санайды,  ол  үшін 

мектепаралық  оқу-өндірістік 

орталықтарын  ашса  деген  ұсыныс  пікір  айтады. 

Сонда  балалар  11-сыныпты  бітіргенде  белгілі  бір 

мамандық  иесі  болады,  яғни  12  жылдық  оқытуға 

көшуді жоғары сыныптардан бастаған жөн дегенді 

білдірді.  Бұл  12  жылдық жалпы  орта білім  беруге 

көшудіңкөшпелі  кезеңініңбазасы н құрып,  аталған 

бағдарламаны  те зір е к  ж үзеге  асы руға  септігін 

тигізер  деген  оймен  тұж ы ры мдайды .  Осындай 

ойд ы   О ҚО   о б л ы с ты ң   б іл ім   д е п а р т а м е н т ін ің  

б а с ш ы с ы  

Б а л қи я  

К ө м е к б а й қ ы з ы  

да 

журналистерге  берген  сұхбатында  мектептердің 

м ате р иа л д ы қ  те х н и ка л ы қ  б а за сы н  ны ғайты п, 

оларды заманауи техникалармен қамтамасыз ету 

жоспарланғанын,  сала  мамандарының  пікірлерін

ескеріп,  м е кте п те р д ің   ж а ны нан  о қу-ө нд ір істік 

о р та л ы қта р ы н   аш ы п,  б а л а л а р д ы   б е л гіл і  бір 

кәсіпке  б ей ім д еу  ш аралары н  қазірден  бастап 

қолға  алу  ке р е ктігін ,  ал  бул  өз  орайы нда  12 

ж ы л д ы қ  ж алпы   б іл ім   беру  б а ғд а р л а м а сы н ы ң 

тезірек  жүзеге  асырылуына  септігін  тигізетінін 

алға тартты.

Кәсіптік  білім  берудің  бағдарламасы  да  2015- 

жылға  қарай  бекітіледі  деп  күтілуде.

12  ж ы л д ы қ   о қ ы т у   ж ү й е с і  қ о л д а н ы с қ а  

енгізілгенде  жастар  белгілі  бір  кәсіпті  мектеп 

табалдырығында  жүріп-ақ  меңгеретін  болады.

О сы  м ә с е л е л е р ге   б а й л а н ы с ты   Ш ы м ке н т 

қ а л а с ы н ы ң   о қу   б ө л ім ін е   қа р а с т ы  

№  2 

м е к т е п а р а л ы қ   о қ у -ө н д ір іс т ік   ко м б и н а ты н ы ң  

қ а з ір гі 

т а ң д а  

а т қ а р ы п  

о ты р ға н  

іс- 

тәжірибелерімізбен  таныстыруды  жөн  санадым. 

О қу-ө н д ір істік  ком бин аты м ы зда  1985-жылдан 

бері  жоғары  сынып  оқуш ы лары  мына  кәсіптер 

бойынша  білім  алады:

1.  «Көлік  ici»  м ам анды ғы   «В»,  «ВС»  білікті 

ж үр гізуш ісі;

2.  «А втоэлектрик»  м ам анды ғы   «В»  білікті 

ж үр гізуш ісім ен  бірге;

3.  «Киім  дизайны »  мамандығы;

4.  «Тігінш і-модельер»  мамандығы;

5.  «Кіші  медбике»  мамандығы;

6.  «Тәрбиеші  педагог»  мамандығы;

7.  « Қ о л д а н б а л ы  

қ о л ө н е р  

д и за й н ы »  

мамандығы;

8.  «Көлік  жөндеуш і»  мамандығы;

9.  «ЭЕМ  операторы»  мамандығы;

10. 

« М а р к е т и н г 

ж э н е  

м е н е д ж м е н т »  

мамандығы  шағын  бизнес  бойынша;

11. «Бухгалтерлік  есеп»  мамандығы;

12.  «Мал  ш аруаш ылығының  механизаторы» 

мамандығы;

1 3 .« К ө к ө н іс   ш а р у а ш ы л ы ғы н ы ң   м е х а н и ­

заторы»  мамандығы;

14.  «Тракторша-машинист»  мамандығы.

Кейінгі  үш  м а м а нд ы қ  ж е р гіл ікті  совхозд ы ң 

таралуына  байланысты  жабылып  қалды.

О қу ш ы л а р д ы   м а м а н д ы ққа   о қы та   оты ры п 

оларға  кәсіптік бағдар  беріледі.  Кәсіби  білім  беру 

соңы  біліктілік  сынақтарын  тапсырып  мамандық 

ту р а л ы   ку ә л ік   б е р у м е н   а я қт а л а д ы .  К ә с іп тік 

бағдардың  маңызы  туралы  мақалам  “Мектептегі 

технология”  журналдарының  2005-жылғы  №1 

санында  жарық  көрген,  сондағы  ұсыныс,  пікір,

% Й

е х н о л о г и я

3

кезқарас  қазіргі  таңда  өз  ем ірш еңдігін  көрсетіп 

отыр.  Алайда  айта  кететін  жайт,  Қазақстандағы 

кеңестер  ө кім е тін ің  түсы нда  өркендеп  тұрған 

м ектепаралық  оқу-ө н д ір істік  ком бинаттары ны ң 

б ір а зы   ж а б ы л ы п ,  б ір а з ы   б а с қа   м а қс а тт а р ға  

па йдалануда.  О ған  себеп  “А т а м у р а ”  баспасы  

қа б ы л д а ға н   пә н д е р д е   б ұр ы н ғы   е ң б е к  қа зір гі 

технология  пәніне берілген жүктеменің  төмендеп 

2  сағатпен  ш ектелуі,  ал  2  с а ға т  кә сіптік  білім 

беруге  жеткіліксіз.  Бұған  қоса,  қабылданған  білім 

за ң д а р ы н д а  

м е к т е п а р а л ы қ  

о қ у - е н д ір іс т ік  

к о м б и н а т т а р ы н ы ң  

а т қ а р ы п  

о т ы р ға н  

ж ұ м ы с т а р ы н ы ң  

к ә с іп т ік  

б іл ім  

б е р у д е  

маңыздылығынаайтарлықтай мән  бермей  мектеп 

к а т е го р и я с ы м е н  

б ір ге  

а т а л м а у ы . 

Ал 

жанымыздағы  Ресейде  осындай  мектепаралық 

о қ у -ө н д ір іс т ік   к о м б и н а т ы н а   аса  м ән  б е р іп , 

оларды ң  м атериалды қ  те хни ка л ы қ  базаларын 

заманауи  жаңа  технологиялық  оқу  қуралдармен 

тол ы қты ры л уд а.  Ал  Б аты с  Еуропа  елдерін де 

бұрынғы  еңбек  пәні  жаңа  оқу  пәні  технологиямен 

б ір іктір іл е   ж а са ға н   ж аңа  ә д істе м е м е н   ж ум ы с 

істеуде.  Кәсіптік  бағдар  жұмыстары  оқуш ының 

ж е ке   т ү л ға   р е т ін д е   ж а н -ж а қ т ы   д а м у ы н а  

бағытталған.  Аталған  кәсіптердің түрлерін  нарық 

сұраны сы на  қарай  б ейім д еп  басқа  кәсіптерді 

ашуға  мүмкіндік  бар.  Оған  мектептің  техникалық 

базасын  нығайта  отырып  жетуге  әбден  болады.

К о м б и н а т ы м ы з   қ а з ір г і  т а ң д а   Қ а з а қс т а н  

Р е с п у б л и к а с ы н ы ң  

Б іл ім  

ж ә н е  

Ғ ы л ы м  

министрлігінің  Қазақстан  Республикасының білім 

б е р у 

ү й ы м д а р ы н д а  

к ө л ік  

қ ұ р а л д а р ы н  

ж ү р гіз у ш іл е р д і  д а я р л а у   ту р а л ы  

м и н и с тр  

Ж .Т ү й м е б а е в т ы ң   б ү й ы р ы ғы н   н а қты л ы   іске  

а сы р ы п   о т ы р ға н   б ір д е н   б ір   о қу   о р н ы .  Бүл 

б ұй р ы қта   м е м л е ке т  б а с ш ы с ы н ы ң   Қ а за қс та н  

Республикасы  қауіпсіздік  кеңесінің  2006-жылғы 

1 3 -қ а р а ш а д а ғы  

о т ы р ы с ы н д а  

б е р ге н  

тапсырмасын  орындау  үшін  шыққан,  онда:

1.  Білім және Ғылым  министрінің 2002-жылғы 

2 4 -қы р күй е кте гі  № 693  б үй р ы ғы м е н  бе кітіл ге н 

Жалпы  орта  білім  берудің  мемлекеттік  жалпыға 

міндетті  стандартындағы  типтік  оқу  жоспарының 

10-11  сыныптарға арналған технология  пәні  және 

« Т а ң д а у 

ку р с т а р ы »  

в а р и а н т и в т і 

б ө л ігі 

сағаттарының  есебінен  2009-2010  оқу  жылынан 

бастап жалпы орта білім беру үйымдарында  көлік 

қүралдары н  ж үр гізуш іл е р д і  д а я р л а у  курстары  

енгізілсін.

2.  О б л ы с ты қ, 

А с т а н а  

ж э н е  

А л м а ты  

қал ал ары ны ң  б іл ім   б а сқа р м а л а р ы   Қ аза қстан

Р еспуб л икасы ны ң  Ішкі  істер  м инистрінің  2006 

жылғы  10-шілдедегі  № 341  бүйрығымен бекітілген 

к ө л ік   қ ү р а л д а р ы н   ж ү р гіз у ш іл е р д і  д а я р л а у  

е р е ж е сіне   сә й ке с  оқы туд ы   ж үзе ге   асы рсы н  -  

делінген.

Қазіргі  та ңда  ком б ин а ты м ы з  аудандағы   10 

м ектептің  оқуш ы лары на  көлік  қүралдарын  осы 

е р е ж е л е р ге   с ә й к е с   о қ ы т у д ы ң   м е м л е к е т т ік  

стандартын  жүзеге  асырып  отыр.

Қ о р ы т а   а й т қ а н д а , 

с а л а   м а м а н д а р ы н ы ң  

с а р а п т а у л а р ы н а   с ү й е н е   о т ы р ы п   м ы н а д а й  

ұсыныстарды  айтуды  жөн  көрдім:

1.  М ектепаралық оқу-өндірістік бірлестіктерін 

мектептер  кеп  шоғырланған  қалада  ,  ал  ауылдық 

ж ағдайда  м ектеп  ж а ны н а н  аш са  болады.  Бұл 

эко н о м и ка л ы қ  тү р ғы с ы н а   да  кә с іп т ік  б іл ім нің 

берілу  сапасына  да  оңтайлы;

2.  К ә с іп т ік   б іл ім д е р д ің   іс -т ә ж ір и б е л е р ін  

ж е р гіл ікті  түрлі  б а за л ы қ  ш а руаш ы л ы қтар  мен 

ө н д ір іс   о р ы нд а р ы н а ,  аудан,  қала  ә кім д е р ін ің  

ш е ш ім д е р ім е н   ө т к із у   т у р а л ы   ш а р а л а р ы н  

қа у л ы м е н   б е кіту .  Б ұл  іс   « б а л а   т ә р б и е с і  -  

баршамызға ортақ»  - деген аталы сөзіміздің іспен 

жалғасқан  өнегесі  болар  еді;

3.  Қ азір гі  ж о ға р ғы   оқу  ор ы н д а р ы на н  келіп 

жатқан  ең б е к  п ә н ін ің   м үға л ім д ер і  тә ж ірибесіз 

және мамандықтың егжей-тегжейін біле бермейді. 

Сондықтан  педагогикалық  қабілеті  бар инженер, 

т.б.  маман  иелерін  арнаулы  курстардан  өткізіп 

тәлімгер  ретінде  жүмысқа  тарту;

4.  Білім және Ғылым  м ин истрл ігініңтиптікоқу 

ж о с п а р ы н ы ң  

10-11  с ы н ы п т а р ға   а р н а л ға н  

т е х н о л о ги я   п ә н і  ж ә н е   « Т а ң д а у   ку р с та р ы »  

в а р и а н т и в т і 

б ө л іг і 

с а ға т т а р ы  

к ә с іп т ік  

мамандықтардың  ерекш еліктерін  ескере  отырып 

қайта  қаралса.

5.  М атериалды қ-техникалық  базаны  нығайта 

о т ы р ы п ,  ж а ң а   б а ғд а р л а м а   мен  о қ у л ы қ т а р  

әзірлеу,  на ры қ  ж а ғд а й ы н а   бейім д еліп  өзге  де 

сүранысқа  ие  кәсіптерді  ашуды  игеру.

Өз  басым  сөзден  іске  көш іп  жаңа  жүйемен 

қадам  басу  жас -   ш әкірттердің еліміздің ертеңіне 

д е ге н   с е н ім д е р ін   а р тты р а д ы   д еп  ойлайм ы н. 

М е кте п   қ а б ы р ға с ы н д а   б іл ім   ала  о ты р ы п , 

о қ у ш ы н ы ң   б ір   к ә с іп к е   ие  б о л у ы   д а м ы ға н  

е л д е р м е н  

т е ң  

б о л ы п , 

ж а һ а н д а н у  

б а сп а л д а қта р ы н д а   б ә с е ке ге   қа б іл е ттіл ігім ізд і 

қалыптастырады.  Аталған  үсыныс  пікірлер  тиісті 

м екем елерге  жетіп,  оң  ш еш ім ін  тауып  жатса, 

оқушыларға  берілген  білім  мазмүнының  сапасы 

артары  сөзсіз.

«Мектептегі технология.  Технология  в  школе»

№7/2010