^ Й
е х н о л о г и я
37
Қаңылтыр бетіне
ою сызып,
оны шекіме әдісімен оюлау
Нұрқайдар Ә лпиұлы ҮМБЕТБЕКОВ,
№17 орта мектептің мұғалімі, Алматы облы сы
Ж а ста р д ы ң ә д е б и е тте н , м а те м а ти ка д а н ,
архитектурадан, музыкадан, бейнелеу, мүсіндеу,
кесте тігу мен ою-өрнек қиып үйрену өнерінен едәуір
хабардар болуы, келешекте қандай мамандықта
жүмыс істесе де рухани ерісі жоғары, кемел азамат
болып шығуына жол ашатыны анық. Өнердің басқа
да түрлері секілді, ою-өрнектің де жастардың ой
өрістері мен білімдерін жан-жақты дамытуға әсері
мол.
О ю -ернек қазақ даласы нда әр түрлі үлгіде
дамыған. Оның негізгі элементі мүйіз тектес болып,
қазақхалқыныңтұрмысында жиі қолданылатын өру,
тігу, тоқу, қүрау, еріту, балқыту, қию арқылы үй
жиһаздарын, қүрал-саймандарды, киіз үйлерді,
қүрылы старды , зе р ге р л іқ бұйы м дарды , кілем,
алаша, сырмақ, терме алаша, қоржын, ыдыс-
аяқта р д ы , ки ім -ке ш е кте р д і о ю -ө р н е кте р м е н
әшекейлеп безендіріп отырған, оны Ахмет Иассауи,
Қарахан, Айша бибі және т.б. мавзолейлерден
көруге болады. Қазақтың үлттық ою-өрнектері мен
оның атаулары көп. Қазақ халқының арасында кең
тарағаны - мүйіз тектес ою-ернектер. Мысалы:
Сабақтың мақсаты:
1. Еңбек сабағында қазақ өнеріне баулу;
2.
Қазақтың қолөнеріне қүштарлықтарын арттыру
Ойлау қабілетін дамыту;
3. ¥лттық қоленер бүйымдарын қадірлей білуге
тәрбиелеу.
С аб ақты ң ә д іс -тә с іл д е р і: түсіндіру, көрсету,
сүрақ-жауап, сарамандық жұмыс.
Сабақтыңтүрі: аралас сабақ.
Өтілетін орны: оқу шеберханасы.
Сабақтың көрнекілігі:
1. Шебер қолдар кермесі;
2.
Буклеттер;
3. Үлгілер, шаблондар (ою-ернек түрлері).
Сабақты жабдықтау:
1. Қаңылтыр 15Х15см;
2.
Ағаш, балға;
3. Шекіме құрал (шеге);
4. Оқушылардың арнайы киімі;
5. Сызғыш, қарындаш
П әнаралы қ байл аны с: бейнелеу өнері, сызу,
физика, геометрия.
Сабақ бары сы:
1. ¥йым дасты ру кезеңі.
2. Өткен сабақңа шолу.
- Техника қауіпсіздігі ережесін қайталау.
- Оюдың қандай түрлерін білесіңдер?
- Ою-өрнекті қандай бүйымға пайдаланған?
- Зергерлік туралы түсінік беру.
3. Сарамандық жұм ы с.
- Қурал-сайманмен жүмыс істегенде, техника
қауілсіздігі ережесін сақтауға дағдыландыру.
қошқар, арқар мүйіз, бұғы мүйіз, қос мүйіз, түйе
табан, қос алқа, қүс қанаты және т.б. ою-ернектердің
негізгі арқауы. Осы элементтерден ою-өрнектер
ко м по зи ц и ясы ж а с а л а д ы . Қ а за қ ою лары ны ң
мазмұны мал есіру мен аңшылықты, жер-су, кешіп-
қону ке р ін іс те р ін , ө м ірд е ке зд е се тін әр түрлі
за тта р д ы ң сы ртқы б е й н е с ін а ң ға р та д ы және
бәрінде де «мүйіз» ою үнемі араласып отырады.
Еңбек сабағы н оқу ш еберханала ры нда енімді
еңбекпен үштастыру, жастарды еңбекке баулу,
оларды түрлі өндіріс оры ндары мен таныстыру
теорияны практикамен бекіте отырып, жастарды
еңбекке тәрбиелеу педагогикалық
әдістемелік
шеберлікті қажет етеді.
Еңбекке баулу сабақтарында жастар түрлі құрал-
саймандар және м атериалдарм ен жұмыс істеу
ә д іс те р ін
ү й р е н е д і;
әр
м ате р иа л д ы ң
ерекш еліктерін бір -б ір ім е н салы сты ру арқылы
біледі Оған қажетті заттарды еңдеуге арналған
құрал-жабдықтар түрін білу керек. Бүрын шеберлер
жұмыс істеуге қажет ағаш, тас, сүйек, металл, жүн,
былғары секілді заттарды, қүрал-саймандарды
қолданып, түрлі үлттық бұйымдарды әдемілеп,
сәндеп жасаған. Шеберлер жаңа ою-ернектерін
тұрмыс тіршілігінде өз дәуіріндегі заман ағымына
қарай лайықтағап отырған. Мысалы, халқымыздың
көне бұйымдарындағы ою-ернектер сәнділігімен
қатар, сол дәуірдің бұйымдарының жеңіл, әрі берік
болу жағын да қарастырған. Қазақтың үлттық ою-
өрнектерін білу ж а стард ы ң өз еркім ен жүмыс
істеулеріне, ой-ерістерін, шығармашылық қабілет-
тілігін арттыруға бағыт береді.
- Шекіме технологиясын мүқият ойластырып
негізгі бөліктеріне баса көңіл белген жен.
- Қүрал-сайманды, қаңылтырды тексеріп алған
жен.
- Дайындалатын темір қаңылтырды тегістеу.
- Материалдың бетін тазалау.
- Өлшемнің артық жерлерін кесу.
- Түсті қағазға «түйе табан» салу және қиып алу.
- О ю -ернекті қаңылтыр бетіне үлгі (шаблон)
бойынша сызу.
- Қ аңы лты р б е тін е сы зы л ға н ою -өрнек
композицияны шеку әдісімен жүргізу.
- Қиналған оқушыға көмек беру, түсіндіру, керсету.
- Шекіме белігін өңдеу және әрлеу.
4. Ж асалған б үй ы м д ы талдау.
Оқушылардың жасаған бұйымдарын жинап, бір-
бірімен салыстыру. Кемшіліктерін түзету.
5. Сабақты бекіту: оқушылардың еңбек, өнер
туралы мақал-мәтелдерден қаншалықты хабардар
екенін тексеру.
6. Сабақты қорыту:
1. Бүгін сабақта қандай бүйым жасалды?
2. Қандай әдіс-тәсілдері үйрендіңдер?
3. Ж асалған ою -ернекті қандай бүйымдарға
қолданады?
7. Жасалған бұй ы м д а р д ы бағалау.
Жақсы жасалған бүйымды атап өту, оқушыны
марапаттау және алғыс жариялау.
8. Үйге тапсы рма: «Қошқар мүйіз» элементімен
ою-ернек жасап келу.
«Мект епт егі т ехнология. Технология в школе»
№ 7/2010
