Диплом жұмысы оған қойылатын талапқа сай орындалды және бітті

Ойынның мақсаты: Оқушышрдың дыбыстардан сөз құрау, сөздерден сөйлем құрау дағдыларын жетілдіру. Өлең шумағында кездескен дауыссыз дыбыстардың тіркесу жолдарын үйрету.

Ойын ережесі: Окушылар тор көзде жасырылған өлең шумағын дыбыстарды дұрыс тіркеу аркылы өлеңді оқиды. Табылған өлең шумағының мағынасын өз сөзімен айтып береді. Дауыссыз дыбыстарға талдау жасайды.

Ойын ұзақтығы: 15 минут

Ойын кезеңдері: Ойын үш кезеңнен тұрады.

Бірінші кезеңде балалар жасырылған өлең шумағын дыбыстарды дү_рыс тіркестіре отырып табады. Бұл шәкірттердің сөздерді дұрыс құрау біліктерін қалыптастырады.

Екінші кезеңде өлең шумағын өз сөздерімен айтып, түсіндіреді. Бұл олардың өз сөздерін дәлелдеп айтуға дағдыландырады.

Үшінші кезеңде олар өлең шумағында кездескен дауыссыз дыбыстарға талдау жасайды. Оқушылар өтілген материалды игереді.

Ойынның қатысымдық қызметі: Балалар дыбыстардан сөз, сөздерден сөйлем құрап үйренеді. Өз ой-пікірлерін дәлелдеуге дағдыланады.

Ойынның тиімділігі: Оқушылардың ойлау қабілетін

жетілдіреді. Олардың сөздік қорын молайтып, дұрыс сөйлеу дағдыларын қалыптастырады.

А	т	І	К	с	л	л	0
П	н	Р	Р	а	0	м	б
Т	і	п	і	Ң	б	а	^3_
А	г	і	б	а	3	ә	а
Б	і	ш	е	Р	а	Р	п
А	т	д	д	қ	п	н	м
Р	е	У	н	а	Р	е	е
қ	к	н	е	л	е	г	с
А	е	и	с	а	н	е	ә
Л	д	е	.	н	ө		д
А	н	е	с	п	м	Ң	ө

Жауабы: Әсемпаз болма әрнеге,

Өнерпаз болсаң, арқалан. Сен де бір кірпіш дүниеге, Кетігін тап та бар, қалан.

Бұл ойын оқушылардың қазақ тілі дыбыстарын дұрыс игеру дағдыларын жетілдірумен қатар, олардың сөздің қорын дамытады,

логикалық ойлауға үйретеді. Оқушылар жасырылған өлең шумағының мағынасын, оның тәрбиелік мәнін жете түсінеді.

Келесі «Қадам бас» ойыны оқушылардың тапқырлығын дамытуға, У дыбысының өзіндік ерекшелігін терең түсінуге негізделеді. Бү_л ойын қазақ тілінің дауыссыз дыбыстарын меңгеріп болғаннан кейін, білімдерін бекіту мақсатында қолданылады.

Ойынның мақсаты: Оқушылар баспалдақ күйінде берілген тор көздегі сөздерді дұрыс табуы қажет. Тор көздің санына қарай табылған сөз толық мағыналы болуы шарт.

Ойын ұзақтығы: 10 минут

Ойынның кезеңдері: Ойынның алғашқы кезеңінде мұғалім оқушыларға ойын ережесін түсіндіріп, у дыбысының өзіндік белгілерін атауды тапсырады. Келесі кезеңде оқушылар тапсырманы орындайды.

Ойынның қатысымдық қызметі: Оқушылар сөздерді дұрыс құрауға үйренеді.

Ойынның тиімділігі: Оқушылардың фонетикалық дағдыларын жетілдіреді.

								У
								У
								У
								У
								У
								У
								У
								У
								У

Жауабы: у, ау, тау, ауру, жырау, атырау, қоңырау, көкшетау, маңғыстау.

Ойын барысында оқушылардың фонетикалық дағдылары жетіліп, сөздік қоры дамыды. 5-сыныпта оқушыларға дыбыс жүйесін меңгертуде бұл ойындардан басқа да көптеген ойындар ойнатылды. Осының әсерінен оқушылар дыбыстардың Тұрлерін, олардың негізгі ерекшеліктерін жете ұғынды.

Бұл жұмыстардың барлығы да сөз тіркесін тиімді меңгертуге көмектесті. Оқушының сөз тіркесі туралы түсінігі кеңейтті, терең білім алуға жәрдемдесті.

IV. Жаттығу жұмыстармен катар, оқудың тиімділігін аттырудың алғы шарттарының бірі — оқушы білімін жүйелі тексеру. Алған білімді жүйелі тексеріп отыру - оқушының оқу белсенділігін көтеру. Оның оқу матеиалын жетік меңгеруіне, оны тілде, іс-жүзінде қарым-қатынастық бағытта қолдануына мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда оқушының белсенділігін, білімін тексерудің тиімді жолдарының бірі — тест жолы арқылы бақылау. Тест, біріншіден уақытты үнемдейді, екіншіден, сынып оқушыларының білімін аз уақытта толық тексеруге жағдай жасайды. Әрине, тесттің тиімділігі оның оқу материалының мазмүмнын дәл, толық аша алуына және оны Тұрлендіріліп жүргізілуінде екені сөзсіз.ъ

Тестің әртүрлі жкітелі белгілері бар. Атап айтқанда, тест жүргізудің мақсаты, бақылау түрлері, тапсырманың құрылысы, тест тапсырмаларының мазмұны, орындалуы, жүргізілуі т,б.

Тестілер оқушылардың білімін тексереді және тілді игеру мүмкіншілігін бақылайды, анықтайды.

Проф. Қ.Қадашева: «Жаңаша жаңғыртып оқытудың ғылыми-әдістемелік негіздері деп аталатын өзге тілі дәрісхалардағы қазақ тіл такырыбына жазған докторлық дисертақиясында тест түрлерін жетіге бөледі.

Соңғы кезде әдіскер-ғалымдар тестердің мынадай түрлерін саралап көрсетіп жүр:

Бақылаушы тесті бағдарлама бойынша ауызша және жазбаша тапсырмалар арқылы белгілі бір деңгейін анықтайды.

Бүған кіретін тапсырмалар: сөздердің көп мағыналылығы, салықтыру, синонимдік, антонимдік қатарларды табу; артық сөзді тау (Масыла, уақыт, мезгіл, шақ, үнемі) Түрінде беріледі. Ал грамматикалық тестілер тапсырмаларды грамматикалық тұлғаларды тануға, өзгертуге, дұрыс қолдануға құрылады.

Анықтаушы тест - сынаушының дайындық деңгейін салықтыру және оны есінде сақтау мен қабылдау мүмкіншілігін анықтауға құрылады.

Аудиклоуз тесті - грамматикалық түрде беріледі. Таспа арқылы тындалған мәнінің ішінен түсіріліп, жазылмаған сөздерді, әріптерді, сөз тіркестерін тиісті орынға қойып, толтырып жазуға арналған.

Аудитест тестісі - естігенін қабылдауға арналған. 2-3 тыңдап түсінгенін жазбаша жазып береді.

Диагностикалық тест - бұрынғы алған білімінің сапасын анықтайды, қандай нәтижеге жеткенін тексереді.

Үйретуші тест - Оқу материалдарын тегіс қамтитын тапсырмалардан Тұрады.

1 .Мын сөздерден сөз тіркестерін табыңдар. а). Жүрек жұтқан; ә). әдепті бала б). хат пен дәптер

2. Сөз тіркесі мен тұрақты тіркестің айырмашылығы бар ма?

а). бар

ә). жоқ б). мүмкін

3. Мына сөз тіркестерінің бірінші сыңары қай септікте тұр?

Биіктен түсу, мұғалімнен сүрау, қиыннан қорықпау, жаманнан

жирену, жақсыдан үйрену, лекқиядан қалмау. а). барыс септік ә). шығыс септік б). жатыс септік

4. Сөз тіркесі құрамындағы сөздердің жалғаулар арқылы
байланысуын қандай байланыс деп атайды?

а). синтетикалық ә). фонетикалық б). лексикалық

5. Сөз тіркесін құрауда ерекше рөл атқаратын қай жалғаулар?

а). септік жалғаулары

ә). сөз табы б). сын есім д) қабысу

6. Мына сөз тіркестерінің бірінші сыңары қай септікте тұр?

Жолмен жүру, балтамен жару, көзбен көру, қолмен ұстау,
кезекпен сөйлеу, инемен тігу.

а). барыс септік ә). шығыс септік б). көмектес септік

7. Мына сөз тіркестерінің бірінші сыңары қай септікте тұр? Суда
жүзу, есте сақтау, жолда кездесу, далада жүру, үйде отыру, күзетте
отыру.

а). барыс септік ә). жатыс септік б). ілік септік

8.Мына сөз тіркестері қай сөз табынан жасалып Тұр? Қол сағат, көз әйнек, түлкі тымақ, қой қора, киіз үй, жез шәугім, қыш қүмыра. а). зат есім ә). сын есім б). үстеу

9. Есімді сөз тіркесін табыңыз?

а). сүрте сал

ә). жазып қой

б). болып Тұр

д). Жиырма екі бала

10. Етістікті сөз тіркесін табыңыз?
а). көктем шықты

ә). оның дәптері б). үйге келді д). әсем дала

Сөз тіркесін оқыту барысында оқушылардың сөз тіркесі синтаксисі туралы алған білім деңгейін анықтау, тексеру мақсатында алған тестілерді әлементтерін пайдалана отырып, тестілер үш Тұрлі нүсқада жүргізілді:

1. Жалпы сөз тіркесі туралы алған білімдерін қай деңгейде
игенгендерін білу;

Бұл тестің мақсаты - сөз тіркесі синтаксисі туралы алған білімдерін анықтау, тексеру.

2. Сөз тіркесін өзіне ұқсас тұлғалардан ажырата білуін анықтау;

Бұл тестің мақсаты — оқушылардың сөз тіркесін өзіне үқсас

тұлғалардан, сөйлемнен, күрделі сөздерден, атаулық тіркестерден, Тұрақты тіркестен, сөздердің салалас қатарларынан ажырата алатындыктарын тексеру.

3. сөйлемдерді сөзтіркесіне талдау мүмкіндіктерін тексеру;

Бұл тестің мақсаты - оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, сөз тіркесі туралы алған білімдерін іс жүзінде қолдана алтындықтарын байқау, анықтау (тест үлгілері қосымшада берілді).

Қорыта айтқанда, бастауыш мектепте сөз тіркесін осындай әдіс-тәсілдермен оқыту жұмыстары нәтижелі болады.

Қорытынды

Синтаксисті, соның ішінде сөз тіркесінің ерекшеліктерін анықтап, оны дұрыс тани біліп, сөз тіркесінің өзіне үқсас тілдік кұбылыстарын ажыратып, оның басты қасиеттерін нақтылай түсіу қазақ тілі оқыту процесінде жүргізілетін практикалық жү_мыстардың түрлеріне, мазмұнына, тиімділігіне байланысты. Аталған тілдік құбылысты игерту оқушының логикалық ойлау қабілетін, олардың ауызша және жазбаша тілін дамытуда маңызды роль атқарады. Қазақ тілі сабағында орындалатын практикалық жұмыстар негізінде оқушылар грамматикаын, оның ішінде синтаксистік құбылыстарды игере отырып, оны сөйлеуде, әр түрлі сөйлеу жағдаяттарында қолдана білуге дағдыланады. Оқушы алдымен тілдік жаттығулар орындау арқылы синтаксистік ұғымдар мен ережелерді, олардың тілде дұрыс қолдану ерекшеліктерін меңгереді.

Сөз тіркестері құрамындағы өзгерістер олардың құрылымдық ерекшеліктерінен, яғни, байланысу формасынан, байланысу амалдары мен құрылымдық түрлерінен көрінеді.Сөз тіркесінің байланысу формалары мен тәсілдеріндегі өзгерістер, шындап келгенде, морфологиялық, яғни әрбір сөз тобы құрамында кейін пайда болған құбылыстармен тығыз байланысты. Екінші сөзбен айтқанда, сөз тіркесіндегі өзгерістер, түптеп келгенде, әрбір сөз табының тарихи дамуымен тығыз байланысып жатады.

Қорыта келгенде, сөз тіркесін меңгертуде қолданылатын жұмыстардың барлығы оқушыға сөз тіркесі синтаксисінен жан-жақты, терең білім беруге септігін тигізді. Сөз тіркесі, сөйлем құрау дағдыларын жетілдірді. Сауатты сөйлем құрау дағдыларын жетілдіріп, шешендікке баулыды. Жаттығулар, көрнекіліктер, рөлдік ойындар, тест үлгілері арқылы сөз тіркесін етән қасиеттерді меңгертіп, оқушылардың ойлау жүйесін дамытты. Тұрақты тіркестер мен сөз тіркестерінің өзіндік белгілерін анықтап. Оларды ауызекі сөйлеу жән ежазба тілінде орынды кірістіріп, колдана алуға септігін тигізді. Тіл фактілері арқылы оқушының рухани дүниесін жетілдіруге, адамгершілікке, ұлтжандыққа тәрбиелеуге, таным белсенділігін күшейтуге көмектесті. Оқушының сауаттылығын арттырды. Әрбір тілдік бөлшектердіңжалпы тіл жүйесіндегі орнын, маңызы мен ерекшеліктерін ажырата білуіне қажетті іскерлік дағдыларын қал ыптастыр ды.

Сөз тіркесін оқытумен орай жүргізілген практикалық жұмыстардың негізінде оқушылар грамматиканы, оның ішінде синтаксистік құбылыстарды игере отырып, көптеген практикалық дағдыларды меңгерді.

Қолданылған әдіс-тәсілдер оқушылардың белсенділігін арттырып, сапалы, тиянақты білім алуларына негіз болды.

Атап айтқанда, жаттығулар жүйесін жаңаша құрастырудың үлекн маңызы болды. Грамматикалық жаттығулар жұмысын орындау сипатына қарай екі топқа бөліп жүргіздік: ауызша және жазбаша орындалатын жаттығулар. Ауызша жаттығу үш топқа бөлінді: аналитикалық, синтетикалық, шығармашылық сипаттағы жаттығулар.

Жазбаша жаттығуларды да осылай үш топқа бөлдік. Бү_л жаттығу жұмыстарының қай-қайсысы болса да өздерінің тиімділігін байқатты. Әр оқушы ізденуге , алдына қойған мақсаттарын орындауға тырысты. Сондай-ақ, теориялық материалдарды бсрік , саналы меңгерулеріне жол ашты.

2. Сөз тіркесін оқытуда ең тиімді әдіс — кескінделген көрнекі
құралдары пайдалану. Динамикалық, граммтикалық кестелер, сызбалар
(схемалар), сурет, үлестірмелі кесте қағазы, перфокартаны пайдалану да
жақсы нәтиже берді. Әсіресе, сөз тіркесі мен оған үқсас тұлғаларды бір-
бірінен ажыратуда динамикалық кестелердің ерекше рөлі болды.

3. Сөз тіркесіне арналған мәтіндерді магниттаспасы аркылы талдау

жасату да оқушы зейінін аударып, олардың белсенділігін артыруға
себепші болды.

4. Бір тақырыпты оқытуда грамматикалық ойын Тұрлерін де

қолдандық. Мысалы: сөзжұмбақ, ребус, сөздік лото, жұмбақтар шешу,
жанылтпаштар айту т.б.

5. Жоғарыдағы әдіс-тәсілдерді пайдалану арқылы сабақтың

тиімділігін арттыра отырып, оқушының алған білімін тексеру де
маңызды жұмыстардың бірі.

Соның бірі - оқушы білімін тест тапсырмалары арқылы тексеру. Бұл әдістің тиімділігі де орасан зор. Біріншіден, уақытты үнемдейді, сыныптағы әр оқушының теориялық білімін тольщ тексеруге мүмкіншілік жасайды. Ол арқылы оқушының ойлау қабілеті дамиды.

Жинақтай келгенде, сөз тіркесін меңгертуде үхынып отырған әдіс-тәсілдер сөз тіркесі синтаксисін жан-жақты, терең білім беруге септігін тигізеді.

жүктеу 4,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: