Сабақтың білімділік мақсаты: Ньютонның үшінші заңын тәжірибе жасап отырып, түсіндіру

2. Оқушыларды түгендеу.

3. Сыныптың сабаққа дайындығын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. 
   Кинематика қандай тарау?
   
2. 
   Динамика қандай тарау?
   
3. 
   Қозғалыстың қандай түрлері бар?
   
4. 
   Үдеу қандай шама? Түрлерін ата.
   
5. 
   Ньютонның бірінші заңы.
   
6. 
   Ньютонның екінші заңы.
   
7. 
   Күш қандай шама?
   
8. 
   Күштің түрлерін ата.
   
9. 
   Есеп: №141
   

Шешуі: m₁/m₂=а₂/а₁ а₂=(m₁а₁)/m₂=(4кг*2м/с²)/10кг=0,8м/с²

10. 
    Есеп: № 144
    

Шешуі: а=F/m=90000Н/60000кг=1,5м/с²

11. 
    Есеп: № 143
    

    а	4м/с2	?	0,4 м/с2	?	0,1 м/с2	5 м/с2
    m	5 кг	3 кг	200 кг	10 т	?	?
    F	?	6 Н	?	20 кН	20 Н	кН

12. 
    Есеп: № 146
    

Шешуі: F= mа=mʋ/t=(0,5кг*10м/с)/0,02с=250Н

Ньютонның үшінші заңы былайша тұжырымдалады: Әрекет етуші күшке әрқашан тең қарсы әрекет етуші күш бар болады. Басқаша айтқанда, денелердің бір-біріне әрекет етуші күштері модулі бойынша өзара тең және бағыттары қарама-қарсы:

F₁=-F₂

Әрекет және қарсы әрекет күштері әртүрлі денелерге түсіріледі. Сондықтан олар ешқашан теңеспейді және оларды теңәрекетті күшпен алмастыруға немесе қосуға болмайды. Бұл екі күштің тағы бір ерекшелігі — олардың табиғаты қашан да бір. Егер F₁ серпімділік күші болса, онда F₂ де серпімділік күші болады.

Күштер бір денеге түсірілген жағдайда ғана олар теңеседі деп айтуға болады, мысалы, тіректе жатқан денеге F_а ауырлық күші және үстел тарапынан ол күшке қарама-қарсы бағытталған серпімділік күші (тіректің реакция күші) әрекет етеді.

Бұл күштер тең және қарастырылып отырған денеге түсірілген. Бұл күштердің тендігі Ньютонның екінші заңының салдары болып табылады және олар үшін N+F_а теңдігін жазуға болады. Бұл жағдайдағы дененің үдеуі нөлге тең, ал бұдан F=-N болады да, дене тыныштық қалпын сақтайды.

Бұл күштердің табиғаты әртүрлі болғандықтан, "әрекет" және "қарсы әрекет" күштері бола алмайды. Ал әрекет және қарсы әрекет бір ғана өзара әрекеттесуді, мысалы, дененің тірекпен әрекеттесуін сипаттайды: тіректің N реакция күші модулі бойынша дененің тіректі кысып басатын күшіне, яғни P салмағына тең. Әрине, бұл күштер әртүрлі денелерге түсірілген және қарама- қарсы бағытталған.

Сонымен, біз Исаак Ньютон тұжырымдаған қозғалыстың негізгі үш заңымен таныстық. Олар айналамызда болып жатқан алуан түрлі механикалық қозғалыстар үшін бірдей. Алайда Ньютонның екінші және үшінші заңдары тек инерциялық санақ жүйелерінде және материялық нүктелер ретінде алынуы мүмкін баяу қозғалыстағы денелер үшін ғана орындалады. Ал жарық жылдамдығына жуық жылдамдықпен қозғалатын денелер үшін релятивтік механика заңдары орындалады.

1. 
   Мысалдар келтір.
   
2. 
   Тәжірибе жаса.
   

1. Есеп: № 139

60. 
    Н күш денеге 0,8 м/с² үдеу береді. Осы денеге қандай күш 2 м/с² үдеу
    

Ілмегіндегі тарту күші 15 кН болатын трактор тіркемеге 0,5 м/с² үдеу

береді. Тарту күшін 60 кН-ға жеткізетін трактор сол тіркемеге қандай

үдеу береді?

Шешуі: F₁/а₁=F₂/а₂ а₂=F₂а₁/F₁=(60000Н∙0,5м/с²)/15000Н=2 м/с²
VІ. Оқулықпен жұмыс.

VІІ. Өзбеттік жұмыс.

№ 9(Б). Массасы 2 т автомобиль орнынан қозғалып, 10 с ішінде 100 м жол жүрді. Тарту күшін тап.

Ньютонның үш заңын айту.