323
5-топ:
Қолданылуын оқып
түсініп дәптерге анықтама
жазады.
3-топ: Химиялық қасиеттерін орындайды.
Si+O
2
=SiO
2
Si+2Mg=Mg
2
Si
Si+2H
2
=SiH
4
SiH
4
+2O
2
=SiO
2
+2H
2
O
SiO
2
+Na
2
O=Na
2
SiO
3
K
2
SiO
3
+2HCI=H
2
SiO
3
+2KCI SiO
2
+2C
t SiC+2CO
4-топ: Кремний (ІV) оксиді, кремний
қышқылы
және
силикаттар
туралы
талдайды.
5-топ: Қолданылуы бойынша ойларын
айтады.
Олар оқып, түсініп, дәптерлеріне түртіп
жазады.
Қолдану
7 мин
№3.
Топтар
өздерінің
берілген
тапсырманы постерге салады.
№4
Si Mg
2
Si SiH
4
SiO
2
Реакцияны жүзеге асыр.
Кремний және олардың қосылыстарын
сызба-нұсқа бойынша кластерге, сурет
бойынша постерді түсіріп, қолданады.
Тізбекті реакцияны жүзеге асырады.
Талдау
5 мин
№5.
1-нұсқа
1.Жер қыртысының негізі А)
көміртек В) азот С) кремний
2.Құмның формуласы А) Si
В)SiO
2
С) SiO
3.Кремний
деген
атауды
ұсынған
ғалым.
А)Д.И.Менделеев
В)И.П
.Павлов С) Г.И.Гесс
4.
Кремнийдің
жер
қыртысындағы массалық үлесі
А)24 % В)25 % С) 27%
5.Периодтық жүйеде кремний
қай топта ?А)ІҮ В)І С) ІІ
2-нұсқа
6.Кремнийдің реттік нөмірі А)
12 В)13 С) 14
7. Кремнийдің салыстырмалы
атомдық массасы А) 24 В)25
С) 28
8. Кремнийдің аллотропиялық
түрөзгерісі А)аморфты және
Сұрақтар бойынша орындайды.
Кристалды
металдық
жылтыры бар,
қою сұр түсті
қатты зат
Аморфты
Қоңыр
ұнтақ
324
кристалды В) иілімді және
кристалды С) алмаз және
графит
9.Кремний
оттегімен
қосылысында неше валентті?
А)2 В)4 С) 3
10.Кремнийдің латынша атауы
А)силициум В) аргентум С)
гидрогениум
ЖАУАПТАРЫ :1-С 2-В 3-С 4-
В 5-А 6-С 7-С 8-А 9-В 10-А
Бағалау кри -
терийлері
2 мин
Белсенді қатысып отыруы;
Өткен тақырып бойынша
өз ойын еркін жеткізуі;
тапсырманы орындауы;
Тақырыптың маңызын
түсінуі;
бірін-бірі бағалауын;
постермен жұмыс жасай
алуын;
Бірін-бірі бағалауда шешім қабылдайды.
Жинақтау
3мин
6-тапсырма
Постермен
жұмыс
Берілген
тақырыпты
тұжырымдайды.
Берілген тақырыпты бекітеді;
Стикерге рефлексия жазады.
Келесі
тапсырма
1 мин
8.7 Кремний және оның
қосылыстары.
Өз ойымды тәжірибем бойынша қорытатын болсам, тиімді жақтары мыналар: әр
оқушы өздігінен жұмыс істеп, ұжым құруға дағдыланады; оқушының жеке қабілеті
айқындалады; іштей бір – бірінен қалмауға тырысады; ойлау қабілеттері артады; екеуі ара
пікірлесіп, бір шешімге келе алады; пәнге деген қызығушылығы артады; шығармашылықпен
жұмыс істеуге тәрбиелейді; қосымша мәліметтер береді; өз білімін шыңдауға
көмектеседі.уақытын үнемдейді; көрнекілікті өзі жасай алады; компьютерлік сауаттылығы
ашылады; Қиындық жағы не? Оқушыға көп қиындық жоқ болғанымен мұғалім үшін туғызар
қиыншылықтар бар. Әсіресе, химия пәні кезінде жұптардың құрамы ауысып отырғанда
«мұғалім» болған оқушы көмектесетін оқушыға өз білімін толық жеткізе алмаса, өзіндік кері
пікір пайда болып, тоқтамға, яғни белгілі бір түйінге келе алмауы. Бұл әдісті мен өзім
рольдік ойын түрі десем де болады.
325
ӘОЖ541.124
БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕРДЕ ОҚУШЫЛАРДЫ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАР АРҚЫЛЫ
ТӘРБИЕЛЕУ
Урисбаева А., Әліпбекова М., Қожаханова Ж., 1курс магистранттары
Ғылыми жетекшісі: Таубалдиева Ж.Ш., профессор., п.ғ.к.
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қ.,
z.taubaldieva @mail.ru
Ұлттық ойындарының да өзіндік тарихы, даму жолдары, қалыптасу кезендері бар.
Қазіргі кейбір тарихи деректерге қарағанда, бізге жеткен ұлт ойындарының біразы сонау
көне заманнан бері келе жатқаны белгілі болып отыр. Демек, Қазақстан жерінде қалыптасқан
алғашқы қауымдық құрылыс кезеңі халқымыздың ұлттық ойындарын да тұғызған. «Бес тас»,
«Асық», «Садақ ату» сияқты ұлт ойындары шамамен алғанда осыдан бес мың жылдай бұрын
ойналғаны жайында айта келіп, ағылшын ғалымы Э.Маккей «... бұл ойындардың барлығы
дерлік Азия елдерінде тайпалы одақтардың арасында таралғанға ұқсайды» - дейді[1,20 б]..
Қазақстан жеріндегі алғашқы қауымдық құрылыс кезеңінде қалыптасқан, «аң аулау» -
«таяқ жүгірту», «садақ ату» - «жамбы ату», «қақпа тас» - «бес тас», «қарагие» - «найза
лақтыру» болып аттары өзгеріп, мазмұндары сақталып қалған. Басқасын қойғанда, күні бүгін
бәрімізге әйгілі «ақ сүйек» ойынының бірнеше аттары бар екені анықталады. Мысалы, әйгілі
ғалым-этнограф Ә.Диваевтың еңбегінде «орда:, орыс дәрігері Е.Покровскийде – «тоқтышақ»
делінсе А.Алектровта – «ақ сүйек». Ұлт ойындарының жалпы қалыптасу кезеңі біздің
заманымызға дейінгі VII-IV ғасырлардағы қазақ жеріндегі көшпелі тайпалардың құралу
дәуіріне тура келеді. Мәселен, күні бүгінге дейін мәнін жоймаған «асық» ойнына кез келген
сүйек емес, малдың асықтарын алған, «бес тас» ойынына тек қолға ұстағанға ыңғайлы
домалақ тастар «қарагие» ойнына қолға түскен ағаш емес, қайын немесе ырғай, тіпті
табылмаған жағдайда талды пайдаланған.
Демек, бұл табиғи заттар өндірісітік қатынастардың дамуына қандай әсерін тигізсе,
ұлт ойындарының қалыптасуына да сондай маңызы ықпал етті.
Бізге белгілі малмен жүрген көшпелі руларда киіз үйден басқа баспаның
болмағандығынан, тек ашық алаңдарда ғана ойналатын «ақ сүйек», «алтыбақаен», «айгөлек»,
«арқан тартыс», «соқыр теке», «түие-түие», «белбеу тастау», «монданақ», «түйілген шыт»,
«ақ серек, көк серек», «көрші», «шалма», «шертпек», «шымбике», «инемді тап»,
«қарамырза», «сиқырлы таяқ» т.б. ойындар шыққан [3,12б.].
Келе – келе алғашқы қауымдық құрылыс кезінде қалыптасқан ұлт ойындарына өзгеріс
еніп, топқа бөлініп ойнайтын ойындар туа бастады. Олардың алғашқыларының бірі – «ақ
сүйек».
Бұл жүгіріп, күш көрсетіп ойнайтын ойын болғандықтан, өкпенің жұмыс қабілетін
арттырып, денені шынықтырып, жүйріктікке, шапшаңдыққа, батылдыққа тәрбиелейді,
сондай-ақ қараңғыда жол табуға көзді жаттықтырады, қоршаған ортаны дұрыс бағдарлай
білуге үйретеді.
Сонымен қатар «асық» ойыны да көне ойындардың бірі. Кейін келе Қазақстан
территориясының барлық жерінде дерлік «асық» ойынының белгілі бір жүйеге келтірілген
түрлерін таратты. Асықты қынаға қайнатып, бояп, ал қына болмаған жағдайда қарағай
қабығына бояп отырған. Содан кейін сақаның табанын қайрап, алшы түсу үшін қарсыласына
білдірмей алшысын тесіп, қорғасын құйып, тесіктің бетіне сүйек қағып, қайрап қоятын
болды. Бұл әдістер біздің ойымызша ойыншының қарсыласынан қулығын асыру немесе
әділетсіз іс деп ойламаймыз, керісінше, жеңіске жету жолындағы адал күрес, ізденіс деп
білеміз [4, 12б.].
Көптеген этнографиялық деректер алғашқы қауымдық қоғамның өзінде – ақ дене
тәрбиесінің дами бастағанын дәлелдейді. Мәселен, «аламан бәйгенің» пайда болуын алғашқы
Достарыңызбен бөлісу: |
