Дәрістер тезистері

Термодинамикадафазадепөздерініңқасиеттеріжағынанбірдейболыпкелетінжүйеніңбіртектібөліктерініңжинағынатайды. Мысалы, жабықыдыстасужәнеоныңүстіндеауаменсубуыныңқоспасыболсын, бұлжағдайдабізекіфазадантұратынжүйеніқарастырамыз: атапайтқанда, бірфазанысу, алекіншісінауаменсу

буыныңқоспасықұрайды. Егерсуғабірнешекесекмұзсалсақ, ондаолүшіншіфазанықұрайтынболады. Фазалардызаттардыңтекагрегаттықкүйлерінеғанақарапажыратуғаболмайды. Заттарбірагрегаттықкүйдеболып-ақбірнешефазадантұруымүмкін.

Термодинамиканыңбіріншібастамасын пайдаланып, буланужылуынмынандайөрнектенанықтауғаболады:

мұндағы қаныққанбуқысымы; пайдаболғанбукөлемі; буғаайналғансұйықкөлемі; немесе Егерүстіндебоскеңістікбаржабықыдыстағысұйықтыөзбетіменқалдырсақ, белгіліуақыттанкейінсұйықпеноныңбуыныңарасындатепе-теңдікпайдаболады, яғниқысым (берілгентемпературада) белгілібірнақтылымәнгежеткенненкейін, сұйықтаншығыпжатқанмолекулалардыңсаныменкеріқайтыпжатқанмолекулалардыңсаныбірдейболады. Мұндайтепе-теңдік, әдетте, қаттыдене - газжүйесіүшіндеорындалады.

Кристалдықдененіңсұйықкүйгекөшуіәрзатүшінбелгілібіртемпературадаөтедіде, балқужылуыдепаталатынбелгілібіржылумөлшерінжұмсаудықажететеді. Егердененіқыздырубарысындаоғанбірлікуақытішінде бірдейжылумөлшеріжұмсалса, ондаденетемпературасыныңөзгеруіуақытпенсызықтықтәуелділіктеболады, яғнидененіңқызужылдамдығытұрақтыболады (8.1-сурет). Балқутемпературасына жеткенненкейін (8.1-суреттегі, 1 нүкте) денегежылудыңбұрынғышаберілгенінеқарамастан, оныңтемпературасыныңөзгерісітоқталады.

Осыкездеқаттыдененіңбалқупроцесіжүреді (олжылудыжұтады). Бұл процес аяқталғаннан кейін (8.1-сурет, 2 нүкте), температура тағы да жоғарылай бастайды.

Аморфты дененің қыздыру қисықтарының түрі бұдан өзгеше (8.1-суреттегі ------ сызық) болады. Аморф денелердің нақтылы сұйық күйге көшу температурасы болмайды. Бұл көшу секірмелі емес, үздіксіз жүзеге асады. Мұндай дененің жұмсаруы қандай температуралар шегінде жүзеге асатынын көрсетуге болады. Бұл сұйықтар мен аморф денелер тек молекулаларының қозғалғыштық дәрежесімен ғана ажыралатындығы-мен, яғни аморфты денелердің, бұрын айтқанымыздай, әсіре қатты суытқан сұйықтарға жататындығымен түсіндіріледі.

Балқу температурасында тұрған заттың бір өлшем массасын түгелімен сұйыққа айналдыру үшін жұмсалатын жылу меншікті балқу жылуы деп аталады. Булану жылуы сияқты балқу жылуы да термодинамиканың бірінші бастамасынан анықталады:

мұндағы жүйе көлемінің балқу кезіндегі өзгерісі; сұйық көлемі; қатты дене көлемі; ішкі энергияның өзгеруі.

Егер сұйықтың буға айналуы кезінде жылу көп жұтылып, сұйықтағы молекулалар байланысын жеңуге әрі будың көлемін ұлғайтуға жұмсалған жұмысқа шығындалса, балқу кезіндегі көлемдік өзгеру көп болмағандықтан сыртқы қысымға қарсы жасалған жұмысты ішкі энергия өзгеруімен салыстырғанда ескермеуге болады, яғни , сонда

(8.3)

немесе .