Дәріс коспектісі «Климаттың өзгеруі және жасыл энергетика»

Парниктік газдар шығарындыларын реттеу

жүктеу 2,94 Mb.

бет	10/17
Дата	08.09.2023
өлшемі	2,94 Mb.
	#43300

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 17

конспект лекция каз

Халықаралық шарттардың ұлттық заңнамада көрініс табуы.

3 Парниктік газдар шығарындыларын реттеу

3.1 Климаттың өзгеруіне бейімделу саласындағы климаттың өзгеруі жөніндегі үкіметаралық сарапшылар тобы қызметін талдау

Климатты және Жердің озон қабатын қорғау саласындағы мемлекеттік басқару. ПГ шығарындыларына жол беретін шаруашылық және өзге де қызметке қойылатын жалпы талаптар. ПГ шығарындылары мен сіңірулерін түгендеудің мемлекеттік жүйесі.

Парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі ішкі жобаларды әзірлеу қағидалары. Қоршаған ортаға эмиссияларды қысқартуға арналған квоталар мен міндеттемелерді сату ережелері. Халықаралық келіссөздер үдерісіндегі ҚР ұстанымы.
Халықаралық шарттардың ұлттық заңнамада көрініс табуы.
2000 жылы Климаттың өзгеруі жөніндегі үкіметаралық сарапшылар тобы шығарындылар сценарийлері туралы арнайы баяндама дайындау үшін климаттың өзгеруі туралы ғылыми болжамдарды пайдалану негізінде саясат пен іс-қимыл жоспарын әзірлеу мақсатында 40 сценарий әзірледі.
Барлық сценарийлер A1, A2, B1 және B2-нің төрт нұсқасы бойынша ұйымдастырылды және экономикалық дамуға, технологиялық және демографиялық өзгерістерге қатысты ұқсас болашақ сипаттамалармен бірге жүз жылдық перспективалық кезеңдегі өзгерістерге баға берді.
Жүз жылдық кезеңдегі климаттың бақылауларына сәйкес, шөлді аймақтарда ауа температурасының тез өсуі байқалады, ал таулы жерлерде өсу баяу, ал кейбір кезеңдерде температураның төмендеуі де байқалды. Климаттың өзгеруі туралы тарихи деректер әр елде әр түрлі болады. Қазақстанда 1936-2005 жылдар аралығында да елеулі өзгерістер орын алды. Орташа жылдық температура әрбір 10 жыл ішінде 0,310 C-қа жоғарылады (Қазақстанның ЕҰХ, 2009). Жауын-шашынға келетін болсақ, Орталық Азияның көптеген бөліктерінде жыларалық және жыл ішіндегі өзгергіштік жоғарылайды.
Мысалы, Қазақстанда қысылтаяң жылы және ыстық күндердің саны, нөсер жаңбырларының жиілігі және жауын-шашынның түсу қарқындылығына қатысты ұлғаю тіркелген. Шөлдердегі қуаңшылық елдің солтүстік аудандарындағы ылғалдылықпен қатар жүрді (Қазақстанның ЕҰХ, 2009). Қорытындылай келе, айтарлықтай жылыну, тіпті жауын-шашынның шамалы өсуімен бірге, Орталық Азияның шөлді және шөлейт аймақтарында құрғақшылық аймағының кеңеюіне әкелетінін атап өткен жөн. Бұл баяндаманы әлемнің он сегіз елінен елу сарапшы дайындады, олардың құрамына ғалымдар, саясаткерлер және үкіметтік емес ұйымдардың мүшелері кірді. Бұл шолуда бұл профильдер негізгі профиль ретінде пайдаланылады, оған сәйкес климаттық өзгерістердің табиғи-ресурстық әлеуетке әсері бағаланады. Таңдалған сценарийлерге сәйкес осалдықты бағалау нәтижелері Біріккен Ұлттар Ұйымының Климаттың өзгеруі жөніндегі негіздемелік конвенциясы (БҰҰ КӨНК) шеңберінде Орталық Азиядағы Екінші ұлттық хабарламаларды (ЕҰХ) дайындау процесінде алынды.
Бұл сценарийлер 1961-1990 жж.базалық кезеңімен салыстырғанда 2030, 2050 және 2085 жылдарға дейінгі кезеңдерге Орталық Азия климатының өзгеруінің ықтимал көрінісін береді. Баяндаманың бұл бөлігі толығымен бес елдің ұлттық хабарламаларында келтірілген нәтижелерге негізделеді. үрдістер Қазақстандағы мониторинг станцияларының 60% - ының деректерімен расталды. Сонымен қатар, климаттың өзгеру тенденциялары мұздық жамылғысының төмендеуіне әкеледі. Сондай-ақ, Орталық Азияның барлық өңірі үшін температура мен жауын-шашынның өзгеру деректерін салыстыру және қорыту аса қиын екенін атап өту маңызды, себебі өзгерістерді бағалау түрлі әдістемелер бойынша жүргізілген.
Р-50 сценарийіне сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында орташа жылдық температураның өсуі тиісінше 2030ж., 2050ж. және 2085 жылға дейінгі кезеңдерде +1,40 с; +2,70 С және +4,0 с құрайды деп күтілуде. Осы кезеңдерде түсетін жауын-шашынның орташа жылдық мөлшерінің тиісінше 2%, 4% және 5% - ға ұлғаюы күтіледі. Жауын-шашынның жылдық таралуы практикалық маңызды. Р-50 сценарийіне сәйкес, қыс мезгілінде барлық қарастырылған модельдерде жауын-шашын мөлшерінің өсуі сәйкесінше 8, 13 және 24, 2030, 2050 және 2085 жылдарға дейін 8%, 2050% және 2085% құрайды деп күтілуде. Жаз мезгілінде Р-50 сценарийіне сәйкес, 2030 жылға дейінгі кезеңде жауын-шашынның 5% - ға өсуі күтіледі; және осы ғасырдың ортасына дейінгі кезеңде жауын-шашынның көбеюін болжайтын екі модель ғана; орташа алғанда, 2050 жылға дейінгі кезеңде жауын-шашын мөлшері қазіргі деңгейде қалады. Кейбір бағалаулар бойынша жауын-шашынның орташа азаюы 11% болатын 2085 жылға дейінгі кезеңге қарама-қарсы үрдістің күтулері де бар.
Экономикалық, сондай-ақ, әкімшілік тетіктерді қоса алғанда, Қазақстан Республикасында парниктік газдар шығарындыларын құқықтық реттеу қазақстандық құқықтың жаңа институты болып табылады. Қоғамдық қатынастардың осы ерекше түрін реттеудегі объективті қажеттілік Қазақстан Республикасының 1992 жылы Рио-де-Жанейрода қабылданған БҰҰ климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясына (БҰҰ КӨНК) "Конвенцияның тиісті ережелерін орындау үшін атмосферадағы парниктік газдардың шоғырлануын климаттық жүйеге қауіпті антропогендік әсер етуге жол бермейтін деңгейде тұрақтандыруға қол жеткізу үшін" қосылуына байланысты туындады.
БҰҰ климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясының ережелері ұлттық заңнаманың бір бөлігі ретінде Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесіне кіреді. Сонымен бір мезгілде бұл ережелердің жұмыс істеуі ұлттық заңнама шеңберінде іске асырылатын тиісті құқықтық және әкімшілік тетіктер болған кезде ғана мүмкін болады. БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясына Киото хаттамасы қатысушы елдердің 2008-2012 жылдар кезеңінде атмосфераға парниктік газдар шығарындыларын шектеу және азайту жөніндегі сандық міндеттемелерін бекітетін халықаралық-құқықтық құжат болып табылады. Қазақстан Республикасы Киото хаттамасына 1999 жылы қол қойды, бірақ бүгінгі күні оны әлі ратификацияламады.
Қазақстан Республикасы 1992 жылы БҰҰ КӨНК қол қойды, оны 1995 жылы I, II қосымшаларға кірмейтін тарап ретінде ратификациялады; в қосымшасына кірмейтін тарап ретінде Киото хаттамасына қол қойды, осылайша парниктік газдар шығарындыларын азайту жөнінде ешқандай міндеттемелер алмастан және дамушы ел ретінде тек таза даму тетіктері мен климаттың өзгеруі жөніндегі халықаралық қаржы тетіктерінен пайда алу құқығына ие бола отырып. Дегенмен, 2000 жылы Қазақстан Республикасы Оны Конвенцияның 1-қосымшасына енгізу өтінішімен ұсыныс-түзетуді қарауға ұсынды және 2000 жылғы 20 маусымдағы вербалды нота арқылы Конвенцияның сақтаушысына (депозитарийіне) өзінің сандық міндеттемелермен байланыстырғысы келетінін хабарлады. Осындай хабарламаға байланысты Қазақстан Республикасы қазір Киото хаттамасы бойынша 1-қосымшаға кіретін тарап болып саналады. Бірақ тараптың барлық қолданылатын құқықтары мен міндеттері Қазақстан Республикасы Киото хаттамасын ратификациялағаннан кейін және Қазақстан үшін бірінші есепті кезеңде базалық жыл мен сандық міндеттемелерді белгілеуге Конвенцияға қатысушы елдердің кемінде үштен екісінің келісімін алғаннан кейін ғана туындайды.
Киото хаттамасын ратификациялау Қазақстан Республикасын қоса алғанда, тараптарды қандай да бір ішкі заңнамалық нормаларды қабылдауға міндеттемейді. Дегенмен, оны ратификациялағаннан кейін Қазақстан Республикасында қолданыстағы заңнаманы жаңа нормалармен толықтырусыз орындау мүмкін болмайтын халықаралық міндеттемелер туындайды. Ішкі заңнамалық актілер Киото хаттамасын жүзеге асыру жөніндегі халықаралық ұсыныстармен сәйкес келуі керек, оны оны орындау ережелері мен нұсқаларын түсіндіретін органдар бекітеді.
Халықаралық деңгейдегі нормативтік актілердің болуы заң шығару міндетін жеңілдетеді, өйткені оларға сәйкес ұлттық заңнаманы келтіру үшін құқықтық бағдарлар жасалады. Осы уақытқа дейін Қазақстан Республикасында жалпы негіздемелік конвенцияны және атап айтқанда, Киото хаттамасын іске асыру жөніндегі кешенді құқықтық база жоқ.
Парниктік газдар шығарындыларын сандық шектеуге бақылау жасау жөніндегі міндеттемелерді орындау үшін Қазақстан Республикасы:
· 1. Антропогендік шығарындыларды бағалау және барлық парниктік газдарды (ПГ) сіңіргіштермен абсорбциялау үшін ұлттық жүйені құру (шығарындылар мен ағындарды түгендеу және мониторингілеу ұлттық жүйесі - шығарындылар кадастры);
· 2. Парниктік газдардың өндірілген антропогендік шығарындыларын және олардың қысқартылуын есепке алу үшін Ұлттық тіркелімді құру;
· 3. Парниктік газдар шығарындылары мен қысқартуларының жыл сайынғы кадастрын қоса алғанда, міндеттемелерді орындауға қатысты толық ақпаратты қамтитын Ұлттық Хабарламаны тұрақты түрде ұсыну.
Мониторинг пен түгендеудің ұлттық жүйесін құру нәтижесінде Қазақстан Республикасы халықаралық кооперация тетіктерін пайдалану мүмкіндігіне ие болады. Киото хаттамасында оны іске асырудың мынадай тетіктері көзделген (6, 12 және 17-баптар):

міндеттемелерді бірлесіп орындау- I қосымшаға енгізілген, өз міндеттемелерін бірлесіп орындау туралы келісімге қол жеткізген кез келген Тараптар парниктік газдардың жалпы жиынтық жиынтық антропогендік шығарындылары олардың белгіленген мөлшерінен аспаған жағдайда осы міндеттемелерді орындаған ретінде қаралады. Іс жүзінде Киото хаттамасының 4-бабының ережелерін Киотодан кейін мүше елдер арасында міндеттемелерді қайта бөлген Еуропалық Одақ қолданады;
жобаларды бірлесіп жүзеге асыру- I қосымшаға енгізілген кез келген Тарап парниктік газдардың антропогендік шығарындыларын қысқартуға немесе экономиканың кез келген секторында олардың сіңірілуін арттыруға бағытталған жобаларды жүзеге асыру нәтижесінде алынған шығарындыларды азайту бірліктерін бере алады немесе сатып ала алады;
таза даму тетігі - I қосымшаның тараптары I қосымшаға кірмейтін елдердің аумағында-дамушы елдерде жобаларды жүзеге асыру нәтижесінде алынған шығарындылардың сертификатталған қысқартуларын өз міндеттемелерін орындау мақсаттары үшін пайдалана алады;
парниктік газдар шығарындыларына квоталар саудасы-Киото хаттамасының қосымшасына енгізілген тараптар өз міндеттемелерін орындау мақсатында шығарындылар саудасына қатыса алады.

Парниктік газдар шығарындыларын азайту және Киото хаттамасының ережелерін іске асыру саласындағы құқықтық реттеу екі негізгі бағытта дамитын болады:
- жаңа заңнаманы қабылдау арқылы,
- тиісті өзгерістер мен толықтырулар енгізу арқылы қолданыстағы заңнаманы бейімдеу арқылы.
Парниктік газдардың антропогендік шығарындыларының деңгейін төмендету саласындағы құқықтық реттеу Киото хаттамасында айқындалған парниктік газдар шығарындыларын реттеудің негізгі ұғымдарын, тетіктерін, әдістерін және өзге де мәселелерін Қазақстан Республикасының құқықтық алаңы шеңберінде бекітетін негіз қалаушы заңнамалық актілерді қабылдауды болжайды.
Сонымен, осындай құжат ретінде "Қазақстан Республикасында парниктік газдардың эмиссиясы мен сіңірілуі саласындағы мемлекеттік реттеу туралы"Қазақстан Республикасы Заңының жобасы ұсынылды.
Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің қарауына ұсынылған осы Заң жобасы Министрліктің табиғатты қорғау заңнамасын әлемдік стандарттарға сәйкес үйлестіру бойынша жүргізіп жатқан жұмысы аясында 2006 жылғы 1 наурыздағы "қоршаған ортаны қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің (Экологиялық кодекс) жобасына енгізілді.
"Парниктік газдар эмиссиясы және оларды сіңіру саласындағы қызметті мемлекеттік реттеу" Экологиялық кодексі жобасының 35-тарауы мынадай элементтерді қамтиды:

парниктік газдар эмиссиясы және сіңірілуі саласындағы мемлекеттік реттеу бағыттарын белгілеу;
мемлекеттік бақылау әдістері мен нысандарын анықтау;
шығарылатын шығарындыларды талдау және шектеу жүйесінің жұмыс істеуі үшін қажетті ақпаратты жинау және алмасу қағидаттары;
нарыққа шығудың жалғыз тәсілі ретінде верификацияны орнату;
сандық шектеулердің негізгі принципін бекіту;
меншіктің пайда болу принциптерін және меншік иелерінің өзара әрекеттесу нұсқаларын анықтау және бекіту.

Нормативтік құқықтық құжаттарды біріктіру салдарынан ұсынылатын кейбір элементтер (халықаралық қабылданған терминологияға сәйкес келетін ұғымдар, мемлекеттік реттеудің мақсаттары мен қағидаттары, эмиссияны реттеу және парниктік газдарды сіңіру саласындағы уәкілетті органдар арасында өкілеттіктерді бөлу) парниктік газдар шығарындыларын мемлекеттік реттеу туралы Заңның бастапқы жобасынан алып тасталды.
Халықаралық стандарттарға сәйкес келетін парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерінің көлемін түгендеу, есепке алу және бақылаудың ұлттық жүйесін құру әлемдік экономикаға интеграция дәрежесін арттырып қана қоймай, сонымен бірге Климаттық жобалардың көбеюіне әкеледі.
Бұдан басқа, "Парниктік газдар эмиссиясы мен сіңірілуі саласындағы қызметті мемлекеттік реттеу" 35-тарауынан және "Қоршаған ортаны ластауға арналған квоталар саудасы" 26-тарауынан туындайтын көміртегі нарығын дамыту парниктік газдар шығарындыларына квоталардың болашақ айналымының барлық аспектілерін зерттеуді көздейді, атап айтқанда, негізгі ұғымдарға базалық анықтамалар беру, көміртегі нарығын дамыту қағидаттарын белгілеу, көміртегі нарығын мемлекеттік реттеу бағыттарын (шығарындылардың құқықтық мәртебесі, шығарындыларды түгендеу және мониторинг, шығарындылар кадастры, бірлесіп жүзеге асыру жобаларын тіркеу, лицензиялау және сертификаттау, бухгалтерлік есеп және салық салу, парниктік газдар шығарындыларына құқықтарды қайта беру (сауда), парниктік газдар шығарындыларын реттеу саласындағы мемлекеттік органдардың өкілеттіктері).
БҰҰ климаттың өзгеруі туралы Конвенциясының және Киото хаттамасының тарабы ретінде Қазақстан Республикасының өзінің ұлттық міндеттемелерін орындауы экономиканың барлық дерлік секторларында - өнеркәсіптің көптеген салаларында, көлікте және ауылшаруашылығында жұмыс істейтін компаниялар қызметінің әртүрлі тараптарына сөзсіз тікелей әсер етеді. Оларда жаңа міндеттемелер мен шектеулер, сондай-ақ, жаңа мүмкіндіктер пайда болады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық есептілік жүйесін құру және парниктік газдардың антропогендік шығарындылары мен сарқынды суларына тұрақты түгендеу жүргізу жөніндегі міндеттемелеріне байланысты қызметі олардың шығарылуына немесе абсорбциясына тікелей немесе жанама түрде әкелетін кәсіпорындар отын, энергия, шикізат пен материалдардың кейбір түрлерін өндіру және тұтыну, технологиялық процестер, өндіріс қалдықтары, жер пайдалану және т.б. бойынша есепке алу мен есептілікті өзгертуге және жетілдіруге, ұсынылатын деректердің айқындылығы мен верификациялануын қамтамасыз етуге, сондай-ақ, олардың сыртқы сараптамасына
Мұнда 1992 жылдан 2004 жылға дейінгі парниктік газдар шығарындылары бойынша есептік деректер көрнекі түрде айтылады. 2004 жылы Қазақстанда парниктік газдарды түгендеу жүргізу нәтижесінде тікелей парниктік әсері бар газдардың жалпы эмиссиялары энергетикалық қызметтен 172.2 млн.т CO₂ экв эмиссияларды, өнеркәсіптік процестерден 16.6 млн. т CO₂ экв, ауыл шаруашылығынан 19.7 млн. т CO₂ экв және қалдықтардан 4,8 млн. т CO₂ экв қоса алғанда, 213.3 млн. т СО₂ экв құрады.
Барлық санаттағы көздерден парниктік газдардың жалпы эмиссиялары 1999 жылға дейін төмендеу үрдісіне ие болды, бірақ 2000 жылдан бастап олардың өсуі байқалады және 2004 жылы жалпы эмиссиялар 1992 жылғы деңгейден 65% - ды құрады. Слайдта көріп отырғанымыздай, бүкіл кезең бойы Қазақстанда парниктік газдар эмиссияларының негізгі көзі энергетикалық қызмет болып табылады, оның үлесі шамамен 80% - ды құрайды. 2004 жылы парниктік эффектісі бар ең маңызды үш газдың әрқайсысының пайыздық үлесі келесідей: CO₂ - 80 %, CH₄ - 13,7 %, N₂O - 5,8 %.
Киото хаттамасының икемді тетіктері шеңберіндегі халықаралық ынтымақтастық компанияларға парниктік газдар шығарындыларын азайтуға немесе олардың сіңірілуін арттыруға алып келетін өндірістік процестерді жетілдіру және жаңа технологияларды енгізу жөніндегі жобалардың кең спектріне Инвестициялар алуға қосымша мүмкіндіктер ашады. Бірінші кезекте энергия тиімділігін арттыру, отынның кейбір түрлерін басқаларымен алмастыру, эмиссия факторы неғұрлым төмен (мысалы, қазбалы отынды нөлдік шығарындылары бар биомассамен ауыстыру), жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды кеңейту және т.б. бойынша бірлесіп жүзеге асыру жобаларына инвестициялар туралы айтуға болады.
Бұдан басқа, қазақстандық кәсіпорындар шығарындыларға квоталар саудасынан қаражат ала алады. Бұл мемлекет пайдаланылмаған ұлттық квотаны сатудан түскен кірістерді қайта инвестициялау режимінде немесе егер компанияларға халықаралық квоталар саудасына қатысуға рұқсат етілсе, тікелей кірістер түрінде болуы мүмкін. Тұтастай ел жағдайындағыдай, халықаралық талаптар мен қағидаларға жауап беретін парниктік газдардың антропогендік шығарындылары мен сарқынды суларын түгендеудің болуы компаниялардың шығарындыларға квоталар беру тетіктеріне қол жеткізуінің қажетті шарты болады.
Климаттың өзгеруі туралы БҰҰ климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясы (БҰҰ КӨНК) 1992 жылғы 9 мамырда қабылданды және 1994 жылғы 21 наурызда күшіне енді. Қазіргі уақытта Конвенцияның тараптары барлық дамыған елдер мен ТМД елдерін қоса алғанда, 186 ел болып табылады. Конвенция климаттың қауіпті өзгеруінің алдын алу бойынша күш-жігерді біріктіруге және атмосферадағы парниктік газдардың шоғырлануын салыстырмалы түрде қауіпсіз деңгейде тұрақтандыруға қол жеткізуге арналған. 1995 жылы Берлинде өткен БҰҰ КӨНК тараптарының бірінші конференциясында (КС - 1) халықаралық қоғамдастық парниктік газдардың атмосфераға түсуінің өсуін шектеу бойынша кезең-кезеңмен іс-қимылдар бастауға және экологиялық-экономикалық қатынастардың тиісті жүйесін құруға шешім қабылдады.
БҰҰ КӨНК елдері шығарындыларды шектеу және азайту саласындағы ұлттық саясат пен шараларды жүзеге асыруы тиіс. Конвенция осы қызметті қатаң халықаралық регламенттеуді көздемейді. Конвенцияда бекітілген "жалпы, бірақ сараланған жауапкершілік" қағидатына сәйкес әрбір Тарап өз қызметінің басымдықтары мен ауқымын дербес айқындауға құқылы.
Киото хаттамасына сәйкес Хаттаманың Тараптары болып табылатын дамыған елдер мен өтпелі экономикасы бар елдер 2008-2012 жылдарға қарай өздерінің парниктік газдар шығарындыларын тұтастай алғанда 1990 жылғы деңгейден кемінде 5% - ға қысқартуы тиіс. Қысқарту деңгейі бірдей емес, мысалы, АҚШ, Жапония және Еуропалық Одақ елдері парниктік газдар шығарындылары деңгейін 2008 - 2012 жылдары орташа алғанда ол 1990 жылғы деңгейден тиісінше 7%, 6% және 8% - ға төмен болатындай төмендетуге қол жеткізуі тиіс. Ресей салыстырмалы түрде "жұмсақ" міндеттемелерге қол жеткізді - оған 1990 жылғы деңгейде парниктік газдар шығарындыларына квота бөлінді (орта есеппен 5 жыл ішінде, 2008 жылдан 2012 жылға дейін). Украина өзіне ресейлік міндеттемелерге ұқсас міндеттемелерді алды (3-бап және Киото хаттамасындағы қосымша).
Норвегия, Австралия және Исландияға шығарындыларды көбейтуге рұқсат етілген. Еуропалық Одақ үшін міндеттемелерді ішкі қайта бөлу мүмкіндігі қарастырылған: Германия мен Дания шығарындыларды 21% төмендетеді, Франция мен Финляндияда ресейліктерге ұқсас міндеттемелер бар, ал Португалия, Греция және Ирландия шығарындыларды көбейтуге рұқсат етілген. Бұл қайта бөлу Еуропалық Одақ елдерінің үкіметтері деңгейіндегі ішкі "квоталық сауданың" бір түрі болып табылады.
Климаттың жаһандық өзгеру проблемасын шешу парниктік газдар шығарындыларын реттеудің экономикалық және экологиялық тиімді құралдарын жаһандық деңгейде де, жекелеген мемлекеттер деңгейінде де іздеуді талап етеді. Белгілі бір құралдардың тиімділігі белгілі бір елдің институционалды сипаттамаларына, экологиялық проблеманың сипатына және басқа да көптеген факторларға байланысты, сондықтан Киото хаттамасы парниктік газдар шығарындыларын реттеудегі әртүрлі елдердің саясатын шектемейді. Бұл ретте хаттамада қағидаттық маңызды болып, ол парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі міндеттемелерді (немесе "икемділік тетіктерін") орындау үшін халықаралық кооперацияның "икемді" тетіктерін көздейді, оларға мыналар жатады:
1) іске асырылуы нәтижесінде шетелдік инвесторларға бірлескен жобаларды іске асыру нәтижесінде парниктік газдар эмиссияларын төмендету есебінен босатылатын квоталардың бір бөлігі берілетін парниктік газдар шығарындыларын азайту бойынша бірлесіп жүзеге асыру жобалары.
2) өнеркәсіптік дамыған елдер үшін қосымша квота ретінде дамушы елдерде парниктік газдар шығарындыларын азайтуды есепке алуды көздейтін "Таза даму" тетігі.
3) елдердің тобы шығарындыларды жиынтық төмендету бойынша міндеттемелерді орындауды ескере отырып, парниктік газдар шығарындыларына квоталарды өзара қайта бөле алатын міндеттемелерді бірлесіп орындау.
4) парниктік газдар шығарындыларын азайту бойынша сандық міндеттемелерді өзіне алған елдер арасында квоталарды қайта беру мүмкіндігін көздейтін парниктік газдар шығарындыларына квоталар саудасы. Белгілі бір елдің 2008-2012 жылдардағы шығарындылардың белгілі бір деңгейін орта есеппен асырмау міндеттемесі елде шығарындыларға жалпыұлттық квотаның-міндеттемелерге тең шығарындыларға рұқсаттың болуы ретінде түсіндіріледі. Осылайша, Ресейдің квотасы оның 1990 жылы шығарылуына тең. Егер ел өз квотасын толығымен жұмсамаса (яғни, егер ол өз міндеттемелерін "асыра орындаса"), онда ол, негізінен, "бос" бөлігін басқа елге бере алады немесе сата алады.
Осылайша, Киото хаттамасы - жаһандық экологиялық проблемаларды шешу үшін нарықтық тетіктерді пайдаланатын алғашқы халықаралық келісім.
2012 жылғы 8 желтоқсанда Катар, Дохада 18кс / 8сс-та КП-ға түзету қабылданды, ол КП-ның қолданылуының екінші кезеңіне міндеттемелерді жүзеге асыруға белгілі бір өзгерістер енгізеді.
Қазақстан жағдайында 2014 жылы сандық міндеттеменің деңгейін арттыру (амбицияларды кеңейту) туралы мәселені қарау қажеттілігі Доха түзетуін ратификациялауға немесе ратификацияламауға қарамастан туындайды, өйткені ел Киото хаттамасы бойынша I Қосымшаға енгізілген Тарап мәртебесіне ие. Елдің сандық міндеттемелерін ұлғайту мүмкіндіктеріне қатысты позициясы БҰҰ КӨНК және Киото хаттамасы тараптарының жалпы, бірақ сараланған жауапкершілігінің базалық қағидатын, нарықтық экономикаға көшуді жүзеге асыратын елдің мәртебесін, шығарындыларды шектеу немесе азайту жөніндегі сандық міндеттемелерді тіркеместен Киото хаттамасының бірінші есепті 44 кезеңіне елдің қатысуын ескеруі тиіс. Дохиялық түзету Киото хаттамасының күші қолданылатын парниктік газдардың толықтырылған тізбесі бар жаңартылған а қосымшасын қамтиды. Бұрынғы редакциямен салыстырғанда оған көміртегі диоксидімен (СО2), метанмен (СН4), азот қышқылымен (N2O), гидрофтор көміртегімен (ГФУ), перфтор көміртегімен (ПФУ), күкірт гексафторидімен (SF6) қатар азот трифториді (NF3) де қосылған. Бұл жағдайда азот трифториді "міндеттемелердің екінші кезеңінің басынан бастап ғана қолданылады"деген ескертумен көрсетілген. Парниктік газдар тізбесіне азот трифторидін енгізу 2013 жылғы сәуірден бастап 2014 жылғы сәуірге дейінгі кезеңде жүзеге асырылатын 2012 жылғы парниктік газдарға ұлттық түгендеу жүргізуден бастап тиісті түзетулер енгізуді талап етеді. Шын мәнінде, мұндай түзетулер 2012 жылы парниктік газдарды ұлттық түгендеуді жүргізу кезінде және одан әрі елдің 13/CMP шешімінің 6-тармағына сәйкес Доха түзетуін қолданудың алдын ала тәртібі туралы БҰҰ КӨНК Хатшылығын хабардар етуі мүмкін екендігіне қарамастан енгізілуі қажет. 8 және Киото хаттамасына Доха түзетуін ратификациялау туралы шешім қабылданғанға дейін. Қазіргі уақытта шығарындылар саудасының еуропалық схемасы шеңберінде квоталаудың үшінші кезеңіндегі квоталар бірліктерінің белгілі бір көлемін айналымнан шығару және артық квоталар себебінен парниктік газдар шығарындыларын сату (2013-2020 жылдар) туралы мәселе қаралып жатқанын атап өткен жөн, 2008-2010 жылдардағы экономикалық дағдарыс нәтижесінде екінші кезеңде пайда болған. 21 алайда, бұл мәселе Еуропалық Одақ аясында әлі шешілген жоқ және бұл мәселені шешудің басқа нұсқалары да қарастырылуда. 22 егер Киото хаттамасына Доха түзетуінің 3-бабының 7 ter тармағына сәйкес Қазақстанға осындай тәсілдің ұқсастығы бойынша қолдануға жол берілсе, онда бұл оның абсурдтығын одан әрі көрсетеді. Бұл еуропалық шығарындылар саудасының схемасын квоталаудың және сауданың бірінші кезеңінде оның қатысушыларынан оларға берілген квоталар бірліктерінің едәуір бөлігін дереу айналымнан шығару талап етілгендей болар еді. Тұтастай алғанда, 3-баптың 7 ter тармағының талаптарын тұжырымдау Қазақстанға қатысты қолданылған жағдайда бірқатар құқықтық коллизиялар туғызады, өйткені елде Киото хаттамасының бірінші есепті кезеңінде парниктік газдар шығарындыларын шектеу немесе қысқарту бойынша тіркелген сандық міндеттемесі жоқ. Біріншіден, 21 http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/reform/index_en.htm. 22 Бұл мәселе бойынша Еуропалық комиссия 2013 жылғы 19 сәуірде жедел консультативтік кездесу өткізеді. 45 Киото хаттамасының 3-бабы 7 ter тармағының Қазақстанға қатысты кері күші бар сұрақ туындайды. Халықаралық шарттардың құқығы туралы Вена конвенциясының 28-бабында халықаралық шарттың ережелері кері күшке ие емес, тек "егер шарттан өзге ниет болмаса немесе өзгеше түрде белгіленбесе"деп көзделген. Екіншіден, бірінші есепті кезеңде тіркелген сандық міндеттемесі жоқ өтпелі экономикасы бар елдің екінші есепті кезеңінде парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі едәуір жоғары сандық міндеттеме дамыған елдермен салыстырғанда бұл жағдайда Конвенцияның базалық принципінен және Киото хаттамасынан – жалпы, бірақ сараланған жауапкершілік принципінен ауытқуға қатысты мәселені көтереді 23. Үшіншіден, бұл Де-факто базалық 1990 жылғы шығарындылар деңгейіне қатысты емес, өзге базалық кезеңге қатысты (2008-2010 жылдардағы орташа шығарындылар) парниктік газдар шығарындыларын шектеу немесе азайту жөніндегі сандық міндеттемені айқындауға алып келеді, бұл Киото хаттамасының 3-бабы ережелерінің, 1 және 1 bis тармақтарының ережелерін қоса алғанда, бірқатар ережелеріне сәйкес келмейді. Алайда, Доха түзетуінің 3-бабының 7 тармағын тура түсіндіру оны Қазақстанға қолдануға болатын түсіндіруге алып келеді, өйткені ол Киото хаттамасының бірінші сынақ кезеңі шеңберінде I Қосымшаға енгізілген тарап болған және 3-баптың 7 тармағында "I Қосымшаға енгізілген Тарапқа" сілтеме жасалған. Бұдан басқа, Қазақстан 2008 - 2010 жылдардағы парниктік газдарды ұлттық түгендеу деректерін БҰҰ КӨНК хатшылығына ұсынды және тиісінше оған Киото хаттамасының 3-бабы 7 тармағының талаптары қолданылуы мүмкін. Тұтастай алғанда, Қазақстанға Доха түзетуінің 3-бабының 7 тармағы бойынша талапты қолдану Киото хаттамасындағы қосымша кестесінің үшінші бағанында бекітілген оның сандық міндеттемесімен салыстырғанда парниктік газдар шығарындыларын шектеу немесе азайту бойынша елдің нақты сандық міндеттемесінің едәуір ұлғаюына әкеледі. Естеріңізге сала кетейік, онда ол базалық 1990 жылы елдің парниктік газдар шығарындыларының деңгейіне қатысты 95% деңгейінде тіркелген. Киото хаттамасының 3-бабы 7 ter тармағының талабын Қазақстанға бірінші сынақ кезеңі шеңберінде тіркелген сандық міндеттемесі жоқ I қосымшаның тарабы ретінде қолданудың ықтимал халықаралық құқықтық салдарларына қатысты алдын ала тұжырымдар ретінде мыналарды атап өтуге болады. Бұл бірқатар құқықтық қайшылықтарға, соның ішінде 3-баптың 7 ter тармағының кері күшіне, базалық жылдың (базалық кезеңнің) әдепкі базалық жылдан өзгеше өзгеруінің еріксіз сипатына (1990 жыл) байланысты. 23 климаттың өзгеруі туралы БҰҰ негіздемелік конвенциясының 3-бабының 1-тармағы. 46 бірінші есепті кезеңге тіркелген сандық міндеттемесі жоқ өтпелі экономикасы бар елдің екінші есепті кезеңіне парниктік газдар шығарындыларын қысқарту жөніндегі едәуір жоғары сандық міндеттеме дамыған елдермен салыстырғанда бұл жағдайда Конвенцияның базалық принципінен және Киото хаттамасынан – жалпы, бірақ сараланған жауапкершілік қағидатынан қалыс қалуға қатысты мәселе қояды. Бұл сондай-ақ, Қазақстан үшін Доха түзетуінің 3-бабының 1 және quater тармақтарына және 13/CMP шешімінің 7-9-тармақтарына сәйкес Киото хаттамасының екінші сынақ кезеңі шеңберінде осы міндеттемені одан әрі ұлғайту ретінде қараудың мүмкін еместігіне алып келеді. 8 тармағы және посткиотикалық келісім.

жүктеу 2,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 17