Дәріс кешені Пән – Фармацевтік гигиена негіздері Мамандық

Таблеткалық цехтағы өндірістік зияндылықтан сақтандыру мақсатында негізгі және қосымша процестерді автоматтандыру және механизациялау, жұмыс орнында жергілікті механикалық тартып-сору вентияцасын орнату жүргізіледі.

Ампулалық

• 
  ампулаларды дайындау;
  
• 
  шаншуға арналған ертіндіні дайындау және ампулаларды толтыру (амулалау);
  
• 
  ампулаларды дәнекерлеу;
  
• 
  стерильдеу;
  
• 
  маркалау;
  
• 
  орамдау;
  

1. 
   Гигиена. /Кенесариев У.И., Тогузбаева К.К. и др., Учебник Алматы. 2009 г. - 668 с.
   
2. 
   Измеров Н. Ф., Кириллов В.Ф. Гигиена труда. Учебник. Москва, 2008.-592 с.
   
3. 
   Общая гигиена. Учебник. А.М.Большаков, И.М.Новикова. М:Медицина.–2005.– 383 с.
   
4. 
   ҚР Еңбек кодексінің (15.05.2007 ж.) “Еңбек қауісіздігі және еңбекті қорғау” бөлімі;
   
5. 
   ҚР ДСМ № 06214 24.06.1998 ж "Об утверждении правил по эксплуатации, техники безопасности производственной санитарии на фармацевтических фабриках" бұйрығы;
   
6. 
   ҚР ДСМ № 243 “Зиянды, қауіпті және қолайсыз өндірістік факторлардың әсеріне ұшырайтын жұмысшыларға алдын ала және кезеңдік медициналық тексерулер өткізу тәртібі туралы” бұйрығы;
   

1. 
   Дәрілік препараттарды өндірісте дайындау ерекшеліктері?
   
2. 
   Таблеткалық дәрілік препараттарды дайындау кезіндегі еңбекке қойылатын гигиеналық талаптар?
   
3. 
   Стерилді дәрілік түрлерді дайындау кезіндегі еңбекке қойылатын гигиеналық талаптар?
   
4. 
   Химия фармацевтік зауыттардың санитарлық гигиеналық жағдайларына қойылатын гигиеналық талаптар?
   

№4

Химиялық өндіріс дегеніміз, шикізатты дайын өнімге дейін өңдеуге қажетті, бір-бірімен байланысқан технологиялық процестер мен аппараттардың көптеген сандарының қосындысы болып табылады. Химия өнеркәсібі — ауыр өнеркәсіптің жетекші салаларының бірі, еңбек заттарын (шикізаттар мен материалдарды) өңдеуге, негізінен химиялық әдістерді баса қолданатын өндіріс салаларының кешені.

• 
  кен-химия өнеркәсібі (шикізат — фосфорит, ас және калий тұздарын, күкірт, т.б. өндіру, байыту және оларды бастапқы өңдеу)
  
• 
  негізгі химия өнеркәсібі (минералдық тыңайтқыштар, қышқылдар, сілтілер, т.б. өндіру)
  
• 
  полимерлік материалдар өнеркәсібі (синтетикалық шайырлар мен пластмассалар, химиялық талшықтар, синтетикалық каучук, синтетикалық бояғыштар өндіру);
  
• 
  тұтыну қажеттерін қанағаттандыруға арналған өнім (фармацевтикалық дәрі-дәрмек, жуғыш заттар, фотохимия, парфюмериялық-косметикалық тауарлар) өндіру. Химия өнеркәсібінің құрамында барлығы 200-ден астам кішігірім сала мен өндіріс бар, ал оның өнімдерінің түр-түрінің атауы 1 млн-ға жетіп отыр.
  

Қосылған құны жоғары жоғары технологиялық, экспортқа бағдарланған және инновациялық өнім шығаруға бағытталған химия өнеркәсібінің бәсекеге қабілетті басым өндірістерін дамыту.

Импорттың басым бөлігін: кальциленген сода; тыңайтқыштар; органикалық емес қосындылар (қышқыл, сілті, оксидь, тұз және т.б); тазалаушы құралдары құрайды. Сондықтан да химиялық өнімдерінің  импорттық құрылымы импортағы қосыған құны жоғары өнімдердің басымдылыққа ие екендігін көрсетеді.

Химиялық өндірістегі еңбек гигиенасы:

Химия өндірісінде әр түрлі химиялық заттармен, қоспалармен жұмыс жасау жүргізіледі. Олар адам ағзасына енуімен бірге тері қабатын зақымдап, кәсіптік улану туғызуы мүмкін. Кәсіптік улану - өндірістің қолайсыз жағдайы мен технологиялық процестің бұзылуы нәтижесінде химиялық заттардың адам денсаулығына және еңбек қабілеттілігіне зиянды әсері.

Өндіріс жағдайында химиялық заттар адам ағзасына тыныс алу жолдары, тері, ас қорыту жолдары арқылы түседі. Заттардың ағзаға түсу жолдары заттың арегаттық күйіне (аэрозольдер, булар, газдар, сұйықтықтар) және технологиялық процестің сипатына байланысты.

Химиялық заттардың теріні тітіркендіру әсерінен және ағзаны аллергиядан алдын алу мақатында қорғаныс жағар майлары (2%салицил қышқылының жағар майлары), жуғыш құралдар, "Легисток-5", "Легисток-40" типті шаңға қарсы рестраторлар, қорғаныс көзілдіріктер, қолғаптар, арнайы жұмысшы киімдерімен сақтандыру жүргізіледі.

Микробиологиялық өнеркәсіптің негізгі технологиялық сатысы микроорганизмдерді дақылдау болып табылатын өндіріс.

1. 
   Негізгі активті компоненті ретінде тіршілік етуге қабілетті, тірі микроорганизмдерден тұратын биологиялық препараттар (өсімдіктерді қорғайтын заттар, бактериялық тыңайтқыштар, ұйытқылар т.б.).
   
2. 
   Инактивирленген клеткалар және олардың өңделген өнімдерінен құрылған биологиялық препараттар (азықтық ашытқылар, саңырауқұлақтың мицелиялары).
   
3. 
   3.Микроорганизмдер метаболизмінің тазаланған өнімдері негізіндегі биологиялық препараттар (витаминдер, аминқышқылдар, ферменттер, антибиотиктер т.б.).
   

• 
  молекулалық массасы 10000-нан бірнеше миллионға дейін үлкен молекулалы заттар (ферменттер, полисахаридтер және т.б.).
  
• 
  бірінші реттік метаболиттер, яғни микроорганизмдер өсуі үшін қажетті қосылыстар (аминқышқылдар, витаминдер, пуринді және пиримидинді нуклеотидтер және т.б.).
  
• 
  екінші реттік метаболиттер, яғни микроорганизмдердің өсуіне қажетсіз қосылыстар (антибиотиктер, токсиндер, алкалоидтар).
  

• 
  егінді материалды дайындау,
  
• 
  қоректік орталарды дайындау және залалсыздандыру,
  
• 
  микроорганизмдерді дақылдау (микроб синтезі),
  
• 
  қажетті (соңғы, құнды) өнімді бөліп алу,
  
• 
  препараттардың тауарлы өнімдерін алу (кептіру, ұнтақтау, стандарттау және қаптау).
  

Микробиологиялық өнеркәсібіндегі еңбек гигиенасы ауаға жоғары дисперсті антибиотикті шаңның, химиялық заттардың технологиялық процесінде қолданылатын бу мен газдың және артық жылу бөлінуімен сипатталады. Жұмысшылар микроорганизмдерді ферментациялау сатысында бөлмені және қондырғыны стерильдеу үшін қолданылатын фенол мен формальдигид буының және түзілетін шаңның әсеріне ұшырауы мүмкін. Осы зиянды факторлардың әсерінен мамандыққа байланысты аурулар туындайды, оларға аллергия, дерматит, экзема, бронхиалды астма, дисбактериоз, анемия, лейкопения және т.б. жатады.

Микробиологиялық өнеркәсібіндегі жұмыс істейтіндердің денсаулығын зерттегенде әр түрлі улану әсерлері анықталады, олар терінің дуылдап қышуы, бастың жиі ауруы, көздің шаншып ауруы, тамақтың ауруы және кебуі, тәбеттің болмауы, жүректің айнуы, метеоризм, іштің ауруы деген көрсеткіштермен сипатталады.

4. Иллюстрациялық материалдар: Презентация, слайдтар

5. Әдебиеттер:

1. 
   Муравьев И.А.- Технология лекарств. – В 2-х томах. - М. - 1980.
   
2. 
   Технология лекарственных форм. - (Под ред. Ивановой Л.А.) – Том 2. - 1991.
   
3. 
   Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм. - (Под ред. А.И. Тенцовой).- М.- 1986. - 272 с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР, ХI издание 1,2 т. - М. - 1990 г.
   
5. 
   ҚР ДСМ № 243 “Зиянды, қауіпті және қолайсыз өндірістік факторлардың әсеріне ұшырайтын жұмысшыларға алдын ала және кезеңдік медициналық тексерулер өткізу тәртібі туралы” бұйрығы;
   
6. 
   Журналы «Фармацевтический бюллетень», «Фармация Казахстана», «Фармация», «Химико-фармацевтический журнал» и др.
   
7. 
   В.И. Чуешов. Промышленная технология лекарств, в 2-х томах, г. Харьков, 2002 г.
   

1. 
   Химиялық және микробиологиялық өндірістердің фармацевтік өнеркәсіптермен байланысын атаңыз?
   
2. 
   Химиялық және микробиологиялық өндірістердің қандай өнімдері фармацияда қолданылады?
   
3. 
   Химиялық және микробиологиялық өндірістердегі еңбек гигиенасы?
   

№5

Санитарлық бақылауды алдын алу (сақтық) мақсатындағы және ағымдағы (күнделікті) бақылау деп екіге бөледі.

Санитарлық қадағалау елді мекенді, ғимараттарды салуды, су құбырын, канализацияны және басқа да объектілерді жоспарлау жобасы бойынша қорытынды жазумен аяқталатын болса, ал күнделікті қадағалау олардың санитарлық жағдайын тексеруден тұрады.

Санитарлық қадағалаудың құқылық негізіне санитарлық заңдылық жатады, оған кіретіндер: мемлекеттік стандарттар (МЕСТ), санитарлық ережелермен нормалар, әдістемелік нұсқаулар, құрылыс нормалары мен ережелері, техникалық жағдайлар, ДСМ бұйрықтары мен қаулылары, салалық стандарттармен және т.б.

Санитарлық қадағалауды ұйымдастыратын негізгі мекемеге санитарлық-эпидемиологиялық станса (республикалық, облыстық, қалалық, аудандық СЭС) жатады.

Жоспарлы санитарлық қадағалау жыл бойына құрастырылған және жергілікті басшылармен бекітілген жоспар бойынша бақылау шараларынан тұрады. Бір бақылаудың өту мерзімі 1айдан аспауы қажет.