Дәріс Дәрістің тақырыбы: Кіріспе

жүктеу 250,7 Kb.

бет	3/48
Дата	29.09.2022
өлшемі	250,7 Kb.
	#39454

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 48

ОФД,Лекция жинағы, 2022ж. (1)

Дәріс жоспары мен қысқаша мазмұны
Жүйке жүйесінің құрылысы, қызметі.
Орталық жүйке жүйесіне ми және жұлын жатады
Шеткі жүйке жүйесі (перифериялық)
Нейрон

Дәріс 2.
Дәріс тақырыбы: Жүйке жүйесінің физиологиясы, жасқа байланысты дамуы.
Дәріс мақсаты: Жүйке жүйесінің құрылыс, қызметі, жүйе жүйесінің бөлімдері, физиологиясы туралы теориялық білімдерін кеңейту, тереңдету.

Дәріс жоспары мен қысқаша мазмұны:

Жүйке жүйесінің құрылысы, қызметі.
Жүйке жүйесінің қозу өткізу заңдары.
Рефлекс, оның түрлері.
Орталық жүйке жүйесінің бөлімдерінің функционалдық маңызы.
Вегетативті жүйке жүйесі.
Жүйке жүйесінің дамуы және гигиенасы.

Жүйке жүйесінің құрылысы, қызметі. Жүйке жүйесі тұтас ағзаны байланыстырып, тіршілік қызметін реттеп отырады. Жүйке жүйесінің қызметі:

басқарушы,
координациялаушы,
реттеуші және бағыттаушы қызметтері,
организмнің ішкі және сыртқы ортамен байланыстырушы.

Бұл барлық күрделі қызметтер күрделі жүйке тізбектерге және орталықтарға біріктірілген жүйке клеткалары – нейрондар арқылы жүргізіледі.

Жүйке жүйесі орталық жүйке жүйесі және шеткі (перифериялық) жүйке жүйесі болып бөлінеді. Орталық жүйке жүйесі дегеніміз - нейрондардың жиынтығын айтады. Орталық жүйке жүйесі денедегі барлық мүшелермен, физиологиялық жүйелер қызметін, зат алмасуын реттеп отырады, әрекеттер мен процестерді сыртқы орта құбылыстарына бейімдеп, тіршіліктің белгілі бір бағытта өтуін қамтамасыз етеді.
Орталық жүйке жүйесіне ми және жұлын жатады. Ми мен жұлынды кескенде, оның ақ және сұр заттан тұратынын көруге болады. Сұр зат жүйке клеткаларынан, ал ақ зат миелин қабығымен қапталған жүйке талшықтарынан тұрады.
Шеткі жүйке жүйесі (перифериялық) дәнекер қабықпен қапталған жүйке талшықтарының шоғырынан түзілген. Оған жүйке түйіндері мен гангли жатады.
Жүйке – бұл жабын қабыұпен қапталан жүйке клеткаларының ұзын талшықтарының шоғыры.
Нейрон - ол жүйке жасушасы. Нейрон арасын нейороглия толтырады. нейрондар пішіні мен көлемі жағынан әр түрлі. Ол дене және денеден шығатын өсінділерден тұрады. Нейронның ұзын өсіндісін аксон деп, ал қысқа тармақталған талшығын дендрит дейді. Аксонның нейрон денесінен басталатын жерін аксон төмпешігі дейді. Сезімтал нейронның шеткей орналасқан аксонның ұшында рецептор (қабылдауыш) болады. Ал орталық жүйке жүйесіндегі жүйке талшығының ұшы жуандап бүршікке ұқсайды. Нейрондардың осындай ұштары бір-бірімен түйісіп синапс құрайды.
Қозу серпінісін рецептордан жүйке орталығына бағыттап өткізетін жүйке талшығы сезімтал (афференттік), ал орталықтан қозуды шеткі мүшелерге жеткізуші талшықты қозғалтқыш (эфференттік), сезімтал жүйке мен қозғалтқыш жүйке жалғастыратын жүйкені аралық жүйке деп атайды.
Жүйке талшықтарының майлы жұмсақ қабықтарының болу-болмауына байланысты миелинді және миелинсіз деп ажыратады. Нейроглия нейрон аралығын толтырып жататын жасушалар, нейрондарға қаннан қорек заттарын алып, зат алмасу өнімдерін нейрондардан қанға өткізеді, сұйықтықтың иондық құрамын, медиаторлар мен судың деңгейін бір қалыпта сақтап нерон тіршілігіне қажетті жағдай жасайды. Тармақтарының санына қарай нейронның бірнеше түрлерге бөледі: көп тармақты нейрон - мультиполярлы, қос тармақты нейрон- биполярлы, бір тармақты нейрон- униполярлы.
Атқаратын қызметтеріне қарай нейронды бірнешеге бөледі:
- сезімтал,
- қозғалтқыш,
- аралық,
- тежеуші нейрондар.
Нейрондар барлық клеткалар сияқты ішкі және сыртқы орта факторларының әсеріне тітіркенгіш келеді, яғни тыныштық күйден әрекет күйіне көшеді. Нейронның тітіркендіргіші басқа нейрондардан немесе рецепторлардан келетін жүйке импульстары болып келеді. Тітіркендіргіштердің табиғатына қарай бірнеше түрлері бар: механикалық, температуралық, электрлік, химиялық.

жүктеу 250,7 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 48