Шешуі: аз күш болғанда, заттың үйкеліс күші ағашта ұстап тұруға жеткілікті болады. С күштің өсуімен, үйкеліс күші жеткіліксіз болады, нәтижесінде зат ұстап тұру үшін көлденең түрде тілімше жылжи бастайды. Заттың шетіне жеткенде, үлкен жылдамдықта көлденең орналасқан жерін сақтайды, ал аз болғанда айналып кетуі мүмкін.
Үлкен үйкеліс коэффициенті бар затқа кейбір күш көлемінде заттың ауысуына дейін жететін күш мөлшері болады. Мөлшер арақатынасы мен ағаштың тілімшеге құлауына байланысты жылжу әрекеті же жүзеге асады.
Тапсырма 16. Сұйықтықтың құлау көрсеткішін табыңыз.
Құралдар: жалғаушы сымдары мен тоқтың шығар нүктесі бар қалта фонарінің лампасы, цилиндр пішіні бар суы бар ыдыс, жинақтаушы линза, ақ экран, оқушы сызғышы, суы бар сосуд
Ұйымдастырушылар үшін ескерту. 0,7 л көлемі бар ыдысты алып, линза мен экранды стандартты құрал ретінде мектептің физика кабинетінде де қолдануға болады.
Шешуі:
Шешуі бола алады: жарық беруші орталықты үстелде тұрған ыдысқа тығыз орналастырамыз. Ыдысқа су құямыз. Қарама-қарсы жағына жинақтаушы линза мен экранды орналастырамыз.
Экранда жарық беруші лампаның көрінісін көлденең жолақ түрінде көре аламыз. Орналастырушы жақтың бөлігіне сурет саламыз. Ыдысты алып тастап, линза мен экранның орындарын ауыстырмай, лампаны экранда нақты көрініс шығатындай етіп орналастырамыз. Лампаның жаңа орналасу аймағын бірінші тәжірибеге ұқсас жағын суретпен жабамыз. Линза формуласымен есептейміз. Ыдыстың жуандығын өлшейміз. Тік жазықтықта ыдыс жазық паралельді тілімше сияқты көрінуі керек.
Тапсырма 17.
1 жаттығу.
1.1 №2 күш салмағын статистикалық тәсілмен анықтаңыз (динамикалық тәсілмен өлшегендегі нәтижемен салыстырыңыз) 2 тапсырманы қараңыз.
1.2 Әрбір күш амплитудасының ауадағы ауытқу графигін құрыңыз.
1.3 Әрбір күш амплитудасының еркін түрдегі өзгеру графигін құрыңыз
1.4 Бір уақытта әрбір күш энергиясының ауадағы, судағы өзгеруін анықтаңыз.
Құралдар: пружина, № 1 цилиндрлік күші, массасы белгілі болған № 2 күші,суы бар ыдыс, сызғыш,пластилин, жіптер, миллиметрлік қағаз.
2 жаттығу.
2.1 Динамикалық тәсілмен №2 күш салмағын анықтаңыз. 1) тапсырманы қараңыз.
2.2 Белгілі болғандай, күштің ауытқуы сұйықтықтың бөлігімен бірге ауытқиды. Тәжірибемен «салмақтың ауысуын» сумен ауағы ауытқуларды салыстыру арқылы анықтаңыз.
Шешуі:
1.1 m1 салмақ массасы ілініп, статистикалық ұзартылуы Δх1 серппенің m2 салмағының статистикалық ұзаруы өлшенеді, содан кейін серппе ілініп Δх2 ұзартылуы өлшенеді. Күш салмағы № 2 сына сәйкестікте болады: т2 = m1(Δх2/ Δх1)
1.2 1.3 Амплитуданың ауытқуы бірдей өзгеріс жағдайы болған кезде А ауытқуы, мысалы ΔА ~ 1 мм болады.
1.4 Амплитуда өзгеруінің кейбір сәттерінде күштің ауытқуы А тең болады. Осьтің коррдинаттары х басталып, (х=0) күштің статистикалық тепе-теңдігімен сәйкес болады. Осы сәттегі энергияның толықтай жүйесі
мұнда m – күш массасы, Δх – серппенің ұзаруы күштің ауырлығына байланысты. Потенциалды энергия х=0. Теңдігімен саналады. N уақыты арқылы амплитудалар АN ауытқулары арқылы көлем азаяды δ (А – АN= δ)
Энергияның азаюы N уақытында
Бірінші жақындағанда энергияның бір уақыттағы өзгеруін осылайша санаймыз:
Энергияның салыстырмалы өзгерісі
2.1 Массаны анықтаудың динамикалық тәсілі кезінде, серіппеге ілінген жүктердің тербеліс периодын анықтау жүзеге асады.
бұндағы Т1 – массасы m1 жүктің тербеліс периоды, ал Т2 – массасы m2 жүктің тербеліс периоды.
2.2 m массалы жүктің ауада тербелуі кезіндегі тербеліс периоды:
мұндағы k – серіппе қатаңдығы.
Осыдан
Осыған ұқсас бұл жүктің судағы тербелісі кезіндегі эффективті масса
Массаның салыстырмалы өсімі
Тексеру үшін: Δm шамасы қосалқы масса деп аталады. Осылай радиусы R шар үшін, қосалқы масса Δm=(2/3)ρπR3, бұндағы ρ – ортаның тығыздығы.
Тапсырма 18.
Қос маятниктің нормалы тербелісінің қанша түрі бар?
Модтардың әрқайсысын бөлек, тәжірибе жүзінде қалай қоздырады?
Модтың әрқайсысы үшін жүйенің әрекетін сипаттаңыз және модтарды олардың жиіліктерінің өсуі ретімен орналастырыңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |
