Дарибаев А. Б., Серікбай Қ. Д., Бекболат С. А. «Электр жабдықтары»

жүктеу 4,75 Mb.

бет	17/42
Дата	13.10.2023
өлшемі	4,75 Mb.
	#43808

1 ... 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 42

Электр-жабдықтары-1

14.Үзгіш-тартқыш

13.Тұтандыру орамы
Тұтандыру катушкалары (кейде бобина деп аталатын) мотор цилиндріндегі жанармай қоспасын тұтандыруға қажетті жоғарғы кернеулі электр тогын тудырады. Оталдыру катушкасы (2 дана) мотор үстінде орнатылған.

Оталдыру катушкасы трансформатор тәріздес (1-сурет). Төменгі кернеулі электр импульсі басқару блогынан жоғарғы кернеулі катушкасына беріледі. Оталдыру катушкасында төменгі кернеулі электр импульсі трансформатор арқылы жоғарғы кернеулі электр импульсіне айналып, тізбек арқылы білтеге беріледі. Электрлі разряды оны бір уақытта бірінші және төртінші немесе екінші және үшінші цилиндрдегі білтеге береді. Мысалы: бір электр разряды бірінші цилиндрдегі сығылу тактісінде білтеге беріледі, ал екінші разряд төртінші цилиндрдегі шығару тактісі кезінде білтеге беріледі. Төртінші цилиндрдегі шығару тактісіндегі электр разряды мотор жұмысына ешқандай әсер етпейді. Иінді біліктің келесі айналымында төртінші цилиндрде сығылу тактісі болады, сонда электр разряды білтеге беріледі; ал бірінші цилиндрде электр разряды шығару тактісінде білтеге беріледі. Катушканың жұмыс қабілетін ИСД-А14ДВР аспабымен тексереміз. Катушканы тексеру үшін жоғары вольтты тізбекті оталу катушкасынан ажыратып, оның орнына ИСД аспабын қосамыз. Мотордың иінді білігін стартермен айналдырғанда ИСДаспабында электр разряды пайда болуы керек. Осы әдіспен екінші катушканы тексереміз. +25⁰ С температурада оталдыру катушкасының орам кедергісі мына төмендегі шамада болуы керек:

бірінші 0,35+0,40 Ом
екінші 4 - 5 кОм

Ақауы бар оталдыру катушкасын ауыстыру қажет.

14.Үзгіш-тартқыш
Үзгіш –бөлгіш көп цилиндрлі двигательде катушкадан жоғары кернеулі тоқ алу үшін, төмен кернеулі тізбекті дүркін-дүркін үзіп отыруға және жоғары кернеулі тоқты свечаларға двигательдің жұмыс реті бойынша бөліп отыруға арналған.Үзгіштің үстіне бөлгіш орнатылып бірге жұмыс атқарады.
Үзгіштің құрылысы: 1-корпустан,2-жылжымалы дискіден,3-жылжымайтын дискіден,4-жұдырықшадан,5-біліктен,6-контактілерден,7-ортадан тепкіш реттегіштен,8-вакуумды реттегіштен,9- таратқыштан,10-май сауытынан тұрады.
Үзгіштің білігі, бөлгіш білік арқылы айналысқа келеді. Білікке жалғасқан жұдырықша жылжымалы контактыны ашып-жауып тұрады.Үзгіштің контактілері жылжымалы дискіге бекітіледі.Жылжымалы дискіге вакуумды реттегіштің рычагы бекітіледі. Білік пен жұдырықша өз ара ортадан тепкіш реттегіш арқылы жалғанады.Үзгіштің жылжымайтын контактысы дискіге қатаң бекітіліп тоқ көзінің «минус» зарядымен жалғанады, ал жылжымалы контакты коммутатор арқылы катушканың бірінші тізбегімен жалғанады. Двигательдің иінді білігі айналған кезде үзгіш катушканың бірінші тізбегін үзіп, цилиндрлер -дің жұмыс тактілеріне сәйкес қайта жалғап отырады.Иінді біліктің айналу жылдамдығына сәйкес ұшқын беру моментін ортадан тепкіш және вакуумды реттегіштер реттеп отырады. Үзгіштің жұдырықшасының жоғарғы басына карболиттен жасалған ,мыс пластинасы бар таратқыш орнатылады.Ол бөлгіш-тің орталық электродынан келген тоқты, бүйір электродтармен жалғастырады.
Бөлгіш- катушкадан келген жоғары кернеулі тоқты, цилиндрлердің жұмыс реті бойынша бөліп беруге арналған.Ол, карболиттен қақпақ тәрізді етіліп жасалады, оның шеңбер бойынша орнатылған бүйір электродтары, ал ортасын- да катушкадан келген сымды жалғайтын орталық электроды бар.
Таратқышты түрлері

Бағыттаушы таратқыш (Распределитель направляющий) — үйкелғен бетті майлауға арналған қысыммен берілген майды бағыттап тарататын механизм.
Гидравликалық үлестіргіш (Гидравлический распределитель) — гидравликалық қүрылғыға берілген сүйыктық ағынын үлестіріп түратын құрылгы.
Пневматикалық үлестіргіш (Пневмораспределитель) — пневматикалық қүрылғыға берілген ауа ағынын үлестіріп түратын құрылғы.
Ажыратқыш-от Таратқыш-құрылғы және жұмыс
Ажыратқыш-дистрибьютордың негізгі мақсаты-жоғары вольтты токты индукциялау және оны бензин карбюраторының немесе инжектор қозғалтқышының жану камерасына тікелей бағыттау. Тығыздағыш деп аталатын түйін (Француз trembleur-вибратордан, ажыратқыштан) бірнеше тұтану жүйелеріне арналған (контактілі және байланыссыз). Контактілі және контактісіз ажыратқыш-таратқыштың құрылғысы тек негізгі жұмыс элементтерімен ерекшеленеді, ал дизайн бірдей.

Контактілі ажыратқыштың контактілері бар, ал контактісіз, әрине, жоқ, индуктивті катушка немесе Холл сенсоры бар.

Ажыратқыш-таратқыштың құрылғысы мен жұмысы оның қай автомобильге орнатылғанына байланысты. Көлік суда жүре алатындай етіп әскери техникаға экрандалған тегістеуіштер де орнатылды. Ажыратқыш корпустан тұрады, онда білік жеңде айналады. Біліктің төменгі бөлігінде саңылаулар бар,

Ажыратқыш-Оталдыру таратқышы (жарг. трамблер, фр. trembler-вибратор, ажыратқыш) - тұтану жүйесінде төмен вольтты импульстардың пайда болу сәтін анықтайтын механизм және карбюраторлы және ерте инжекторлық бензинді ішкі жану қозғалтқыштарының цилиндрлері арқылы жоғары вольтты электр тұтануын тарату үшін қолданылады.
Дизель, сығымдау, калил, сондай-ақ калил басы бар қозғалтқыштар жанармай-ауа қоспасын тұтатудың басқа принципіне ие және оларға ажыратқыш-дистрибьютор қажет емес. Электрондық басқару жүйесі бар заманауи бензин қозғалтқыштары да жоқ, өйткені оларда ұшқын пайда болу сәті бағдарламалық түрде анықталады және әр шамды жеке тұтану катушкасымен жабдықтау жоғары кернеуді бөлуді қажет етпейді.
Классикалық түрде құрылғыға төмен вольтты ток сөндіргіші, жоғары вольтты ток таратқыш, орталықтан тепкіш, вакуумды тұтану уақытын реттегіш және Oct кіреді

Жанармай қоспасының сыңылу ырғағы кезінде жандандыру үшін оталдыру білтесі қызмет
етеді, оның электродтары арасында электр доғасы пайда болады, қысқа мерзімділігінен ұшқын деп аталады. Оталдыру білтесіне келесі талаптар қойылады: • Электродтар арасындаңы жоғары кернеумен туындаған жоғары тоқ оқшауланғыш қасиеттер; • электр экроизиясына төзімділік; • цилиндрлер блоктары бастиегіндегі білтенің бекіту саңылаусыздығы; • жоғары (2 000...2500 °С) температурадағы төзімділік; • тез салғындауға деген қабілеттілік. Оталдыру білтесі металдық корпустан 4 (2.89 сур.) тұрады, ол керамикалыұ оқшаулыуышпен ішке айналдырылған 2, оның ішінде ортақ тоқ өткізетін электрод 5 бар. Эдектродтың бұрандамалы ұшында (1 білік) жоғары кернеулі клемма жетегіне арналған төлке оралады. Жеке білтелердеорталық электродқа жоғары кернеу кедергі басатын резистор арқылы барады. Г-тәрізді пішінді басқа электрод (бүйірлі электрод 6), білтесінің корпусының төменгі жағына пісірілген. Бүйірлі электрод 6 жоғары температуралық мыс, күміс, алтын немесе платинадан жаслаған болуы мүмкін. Корпустың төменгі жағында блок бастиегінде білтені бекіту үшін бұрандамасы кесілген. Корпустың төменгі жағының фланеці мен блок бастиегі арасында жұмсақ материалдан жаслаған тығыздауыш сақина 7 ескерілген. Білтені шығару және айналдыру үшін сақина фланец пен бұрандамалы бөлік арасында бекітілген. Фланец корпустың флнеці алты қырлы пішінге ие білте кілтінің бастиегіне сәйкес. ІЖҚ қолданылатын білтелерді температуралық сипатталамар бойынша оның жұмысын анықтайтын шоқтан тұтынусыз. 2.89 сур. Оталдыру білтесі: 1 — білікше (электродтың бұрандамалы ұшы); 2 — керамикалық оқшаулынғыш; 3 — тоқ өткізетін жапсырма (герметик); 4 — металдық корпус; 5 — орталық электрод; 6 — бүйірлі электрод; 7 — тығыздауыш сақинасы 121 Шоқтан тұтыну деп оталдыру білтесінің жұмыс тәртібін айтады, онда жанармай қоспасы электродтардың жоғары температурасына байланысты электр ұшқынысыз жанады. Більенің шоқтан тұтанусыз жұмыс істеу қабілеті шоқты санмен бағаланады— бүтін сандар қатарынан шартты көрсеткіш (8—11 — 14— 17 — 20—23 — 26). Шоқты саны неғұрлым жоғары болса, соғұрлым білтенің шоқсыз тұтанусыз жұмыс істеу қабілеті жоғары болады. Отандық аз тоннажды жүк автомобильдері ЗМЗ-406 қозғалтқыштарында 14 шоқты санмен білтелерін қолданады. Орташа және үлкен жүк көтергіш жүк автомобильдерінде ЗМЗ-53 және ЗИЛ-508 қозғалтқыштарында 11 шоқты санмен білтелерін қолданады. Шоқты саны 20 және жоғары білтелерді суық деп атайды, олар жоғары температуралық тәртіпті қозғалтқыштарға арналады. Шоқты саны 20 және төмен білтелерді ыстық деп атайды, олар орташа температуралық тәртіпті қозғалтқыштарға арналады. Білтенің сипаттамасы оның таңбалауында көрсетіледі. Таңбалаудың бірінші әрпі білтенің төменгі жағының бұрандамасын білдіреді. «А» әрпі —М14 бұрандамасы (метрлік) 1,25 мм қадамымен; «М» әрпі —М18 бұрандамасы 1,5 мм қадамымен. Таңбалаудағы келесі екі сандар білтенің шоқтық санын көрсетеді. Əрі қарай төрт әріп бар, олардың біріншісі бұрандамалы бөліктің ұзындығын көрсетеді (Н — 11 мм; Д — 19 мм), екіншісі корпустың бұрандалы бөлігінің бүйіріне қатысты оқшаулауыш конусы тәртібіне көрсетеді (В — конус болады, әрпіжоқ — конус болмайды), үшіншісі орталық тоқ өткізетін білік пен оқшаулауыш расындағы саңылаусыздықты білдіреді (Т — термоцемент; таңбалаудағы басқа герметиктер аталмайды), төртінші әріп «Р» білтедегі кедергі болдырмайтын резистордың бар болуын көрсетеді. Мысалы, ЗМЗ-4063 А14ДВР қозғалтқышының білте таңбалауында келесі ақпарат бар: А —1,25 қадамы бар М14 метрлік бұрандамасы бар білте; 14 — білтенің шоқты саны; Д — бұрандамалы бөліктің ұзындығы 19 мм; В — оқшаулауыш конусы копустың бұрандалы бөлігінің бүйірінде болады; Р — кедергі болдырмайтын резистормен білте қамсыздалған. Оталдырудың түйіспелі-транзисторлық жүйесі. Оталдыру жүйесінің сенімді жұмысы негізінде оталдыру орамының қайталама электр тізбегіндегі жоғары кернеу мөлшерімен анықталады. Бұл кедергі бастапқы тізбекте кедергінің мөлшерімен анықталады. Бастапқы тізбекте классикалық (түйіспелі) сызбасының үзілуі жұмыстың кез келген жағдайларында бастапқы тізбекте жоғары сенімді кернеуңн қаматасыз етуін мүмкін болдырмайды. Мұның бір себебі болып бастапқы тізбекте тоқтың үлкен күші кезінде түйісілердің жоғарылаған жануы табылады. Бұл жағдайды болдырмау үшін үзгіш түйісілердің тоқ күшін азайтуы қажет, оталдыру орамында 122 2.90 сур. Оталдырудың түйіспелі транзисторлы жүйесінің сызбасы: 1 —оталдыру орамы; 2 —таратушы; 3 — ұшқын білтелері; G — энергия көзі (генератор); VT — транзистор; QS — бөлгіш Бастапқы тізбекте тоқты үлкен етіп қалдырады. Бұл оталдырудың түйіспелі транзисторлы жүйесін қолдану кезінде мүмкін, сызбасы 2.90 сур. көрсетілген. Бастапқы электр тізбегінде оталдырудың орамының электр тізбегінде транзитоср орнатылған, оның базасы база QS үзгішімен басқарылады. Эмиттер электр тоғын береді және оталдырудың жүйесінің бастапқы орамының тоғы, ал коллекторден тоқ қоректендіру көзінен беріледі. Бұл жағдайда үзгіштің түйісулер транзистор базасын басқару шағын тқғы арқылы өтеді (0,3...0,8 А), ал оталдырудың бастрпқы орамына эмиттерден үлкен тоқ келеді (10 А). Оталдырудың түйіспелітранзисторлік жүйесі ЗИЛ- 508, ЗИЛ-375, ЗМЗ-53 қозғалтқыштарында қолданады. Мұндай жүйе оталдыру жүйесінің жұмысқа қабілеттілігін едәуір арттырады, бірақ дегенмен онда ажыратылатын түйісу бар, ол шағын тоқтарда да бастапқы тізбек жұмысының бұзуларына әкеледі. Бұл проблемалардың шешілуі бастапқы тізбектің түйіссіз үзілуін қолднусыз мүмкін. Бастапқы тізбектің түйіспесіз жүйесі. Бастапқы тізбектегі электр тоғының кезекті пайда болуы оның түйіспесіз үзілуінде магнитэлектрлік бергішпен немесе Холл бергішімен жүзеге асады. Кез келген жағдайда магнитэлектрлік тоғының дабылы немесе Холл бергішінің ЭД транзистормен күшейеді, эмиттерден электр тоғы оталдыру орамының бастапқы орамына тоқ беріледі. Магнитэлектрлік бергішті қолдана отырып бастапқы тізбектің үзілуінің түйіспесіз жүйесінің сызбасы 2.91 сур.көрсетілген. Қозғалтқыштың иінді білігінен айналатын тұрақты магнит тісті диск пішініне ие, тістер саны қозғалтқыштың цилиндрлер санына тең.

жүктеу 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 42