Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

133 

 

 

3.Балалар енді  сендермен «Луллия шеңбері»дидактикалық ойынын ойнаймыз  

Мақсаты: Әртүрлі суреттерді  сызық арқылы қосу.Жай сөзден сөйлем құрау. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.Сергіту сәті. (мнемокесте) 

Ормандағы аюдың  

Құлпынай көп екен  

Теріп,теріп алайық. 

Себеттерге салайық. 

Балалар  слайд    арқылы    жаттығуларды  орындайды.Жемістер  мен  көкөністерді 

ажыратады,атауларын  айтады.Алманың  түстері  сары,қызыл,жасыл  артық  жемістер  мен 

көкөністерді  атайды.Балалар  бүгінгі  сабақ  сендерге  ұнады  ма?Біз  қандай  ойындар 

ойнадық.Сонымен  балалардың  сөздік  қорларын  дамытуда  ойындарды,  тапсырма-

жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып, 

ауызша  сөйлеу  машығын  игереді,  таным  белсенділіктері    қалыптаса  түсіп,  ақыл-ойы  өсіп 

134 

 

жетіледі,  әрі  адамгершілік  қасиеттерді  бойына  сіңіреді.  Міне,  сондықтан  да  оқу-тәрбие 

үрдісінде  әр  түрлі  ойындар  арқылы  баланы  жан-жақты  дамыту  ісіне  ерекше  көңіл  бөлемін 

және бұл менің ең негізгі алдыма қойған мәселем. Сонымен, баланың сөздік қорын дамытумен 

қатар, тілін дамыту да «ТТШТ» арқылы жүзеге асады. 

 

 

Қолданылған әдебиеттер: 

1.Артемова 

Л.В. 

Дидактикалық 

ойындар. 

¬ 

М., 

1992.  

2. Богуславская З.М., Смирнова Е.О. М. д. ж. балаларға арналған дамыту 

ойындары 

3.Дүйсенбай 

Е. 

Санамақ. 

– 

А., 

«Ана 

тілі», 

1996.  

4. Колесникова Е.В. 3-4 жас балаларына арналған математика. – М., 2008. 

5. Леушина А.М. Математикалық түсініктерді қалыптастыру. –А., «Мектеп», 

1982 

 

 

 

БАЛАНЫҢ МEКТEПКE ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ 

ДАЙЫНДЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫ 

 

 

№6 «Алданыш» б/б  КМҚК 

Балабекова Нургуль Канатовна 

 

  

«Мектепке дайын болу деген- оқу,жазу, санауды білу ғана емес, 

                        Соның бәрін атқаруға дайын болу болып табылады». 

Венгер Л.А.  

Әрине,  баланың  мектепке  физикалық  тұрғыдан  әбден  дайын  болып  барғаны  дұрыс, 

алайда ол оңай шаруа емес. Мектептке әзірліктің ең бір керекті маңыздыларының бірі болып 

-    баланың  психологиялық  дайындығы  болып  табылады.  Оның  мазмұны  өзіне  анықталған 

талаптарды біріктіреді, бала оқуға дайын болуы үшін. 

Бала мектептегі жаңа іс әрекетке ғана емес, сонымен бірге өзінің құқы мен міндеттері 

бар оқушының жаңа әлеуметтік жағдайына да дайын болуға тиic. Тұлғалық дайындық деген 

ұғым сондай ақ баланың мектепке, оқу іс-әрекетіне, жаңа мектеп ұжымына енуіне, әрбір ұжым 

жұмысына 

белсене 

араласуына 

мүмкіндік 

беретін: 

оқытушыларға, 

өз-өзіне 

көзқарасы,ықыластылық,  ізгі  ниеттілік,  өзара  көмек,  ұйымдастыру  шеберлігі  сияқты 

моральдық  сапаларды  да  қамтиды.  Егер  баланы  жаңа  білім  алу,  тану  қызығушылығының 

дамуы( сөмке, оқулықтар, дәптерлер емес) қызықтырса, онда бала мектепке оқуға дайын деп 

есептеуге  болады.Бала  (болашақ  оқушы)  мінез-  құлқын,  танымдық  іс-  әрекетін  өз  еркімен 

меңгере білуі тиic.Оқу іс- әрекеті еркін ықылас қоюды, мақсатты түрде есте сақтауды, өзінің 

мінез- құлқын бақылай білуді, тәртіптілікті, жауапкершілікті, дербестікті, ұйымшылдықты т.т. 

талап етеді. 

Мектеп  жағдайына  психологиялық  әзірлік  көпкомпонентті  болып  табылады.  Мектеп 

жағдайында  баланың  жақсы  оқып,  білім  алуын  жүзеге  асыру  үшін  бала  бойындағы 

психологиялық даму деңгейін ерекшелеп алып көрсетуге болады: 

1.  Тұлғалық дайындық. 

Баланың  тұлғалық  дайындығы  оның  оқушылармен,  мұғалімдермен  қарым-қатынас 

орнатуынан көрініс табады.Тіпті, кішкентай балалар да, балабақшада болған кездерінде біраз  

уақытқа ата-ананың қарауынсыз қалады, мектепке барғанда да сондай жағдайға ұшырайтыны 

анық.Бала мектептегі жаңа іс әрекетке ғана емес, сонымен бірге өзінің құқы мен міндеттері 

бар оқушының жаңа әлеуметтік жағдайына да дайын болуға тиic. Баланың мектепке тұлғалық 

135 

 

дайындығы деген ұғым сондай ақ баланың мектепке, оқу іс-әрекетіне, жаңа мектеп ұжымына 

енуіне, әрбір ұжым жұмысына белсене араласуына мүмкіндік беретін: оқытушыларға, өз- өзіне 

көзқарасы,ықыластылық,  ізгі  ниеттілік,  өзара  көмек,  ұйымдастыру  шеберлігі  сияқты 

моральдық  сапаларды  да  қамтиды.  Егер  баланы  жаңа  білім  алу,  тану  қызығушылығының 

дамуы (сөмке, оқулықтар, дәптерлер емес) қызықтырса, онда бала мектепке оқуға дайын деп 

есептеуге  болады.  Бала  (болашақ  оқушы)  мінез-  құлқын,  танымдық  іс-  әрекетін  өз  еркімен 

меңгере білуі тиic.Оқу іс- әрекеті еркін ықылас қоюды, мақсатты түрде есте сақтауды, өзінің 

мінез- құлқын бақылай білуді, тәртіптілікті, жауапкершілікті, дербестікті, ұйымшылдықты т.т. 

талап  етеді.  Балалар  мектепке  дайын  еместігін  олардың  бойында  қызығушылық  жоқ  болса 

байқауға болады, бұл бала тәрбиелеудің қателігі. Нәтижесінде баланың мектепке баруға деген 

қорқыныш үрейін туғызады, баланы алдын-ала мынадай сөздермен қорқытса: ( «Сен екі сөзді 

құрай алмайсың, қалайша сен мектепке барасың?», «Осыдан мектепке баршы, сонда көретінді 

көресің!»). Сол себепті де бала тәрбиесінде мектепке деген жақсы пікір, ой қалыптастыруға 

тырысу керек. 

 

2.Ерік дайыңдығы (қолма-қол сфера)  

Мектепте  баланы  қиын  еңбек  күтуде.  Мектеп  оқушысынан    оның  өз  қалауымен 

жасалатын  міндеттермен  қоса,  оның  қалауын  тыс  бағдарламалар  тағы  басқа  міндеттер  де 

күтіледі: мектеп режимі, ұстаз тапсырмалары, бағдарламалар. 6 жастан бастап бала бойындағы 

ерік  дайындығының  негізгі  құрамдары  қалыптасады.Бала    өз  ісіне  жоспар  құра  алады, 

сонымен қатар алдына мақсат қойып, сол мақсатқа жету жолында еңбек етеді.Алты жастан 

бастап бала өз ісіне жауап беріп,белгілі бір нәтежиеге жету жолында еңбек етуге тырысады. 

Мысал үшін бала өлен жолдарын жаттап алу, «ойын» ойнағаннан гөрі  үлкен кісілермен 

жүруді,  олардың  ісіне  қызығатындығын  білдіреді,  қорқынышты  ойындар  ойнағанда 

қорықпайтындығын  көрсеткісі  келіп,  өзін  үлкен  адамша  көрсеткісі  келеді.  Бұңың  барлығы 

баланың  гармониялық  жеке  тұлғасының  дамуы  үшін  маңызды  болып  табылады.Сонымен 

қатар  баланың  танымдық  қызығушылығының  дамуының  қалыптасуын  атап  кетуге 

болады.Оның маңызы баланың қиындықты жеңіп шығуына деген сенімділігін ояту, баланың 

өзіне деген сенімділігін арттыруға көмектеседі. 

3.Баланың мектепке интеллектуалдық дайындығы. 

Баланың дүниеге деген көзқарасы, танымы кең болса, белгілі бір білімдердің қоры болса, 

онда  оны  мектепке  дайын  деп  есептеуге  болады.  Сол  сияқты  балада  жоспарлы  қабылдау, 

зерттелетін  материалда  теориялық  қатынастың  элементтері,  ойлаудың  жалпылама 

формалары, негізгі логикалық операциялар және мағыналық есте сақтаулар болуы керек. Оқу 

әрекетінде баланың бастапқы қабілеттері қалыптасса, әсіресе оқу мақсатын анықтап, оны жеке 

мақсатқа  айналдырса,  ол  интеллектуалдық  дайындықтың  негізгі  элементі  болып  табылады. 

Интeллeктуaлдық дайындық - балaның oй - өрiсін, нaқты білiм қoрын қарaстырады.Мектeптегі 

oқыту  интeллектуалдық  дaйындықты  да  қaжет  етeдi.  Бaла  өзiнің  мeктепке  дейiнгі 

эгоцентризмін жеңіп, шындықтың әр түрлі жақтарын ажыратуы тиic. Сондықтан да мектeпке 

дaярлықты  анықтау  үшін  мөлшердің  сақталуына  apналғaн  Ж.Пиaженiң  есeптері 

пайдаланылады. Мыcалы: cұйықты кeң ыдыстaн жiңішкеге кұю, арaқашықтықтағы әp түрлi 

түймeлер қaтaрын сaлыстыру. Бaла заттардың жеке жақтарын, параметрлерін көре білуі қажет, 

осы  жағдайда  ғана  пәндік  оқытуға  ауысуға  болады.  Ол  танымдық  іс  -  әркеттің  тәсілдерін 

меңгeруді  шамaлайды.  Қaбылдауда  сенсорлық  этaлондарды,  oйлау  сфeрасында  кейбір 

интeллектуалдық опeрацияларды мeңгеру. Мектeпке интеллектуaлдық дaярлықтың мaңызды 

жaғы ол баланың aқыл - oй белсeнділігі мeн тaнымдық қызығушылығы, яғни жаңа бірнәрсе 

білуге деген құмарлық, бақыланған құбылыстардың мәнін түсіну, ақыл - ой міндетін шешуге 

ұмтылу. 

Баламен  әңгіме  қарапайым  болуы  керек  және  тым  ұзақ  болмауы  тиic,  өйткені  ол 

жалығып  шаршауы  мүмкін.  Әңгімеде  ең  маңыздысы  -  қызығушылық.  Әңгімедегі  сұрақтар 

қызығушылықты жандандыра түседі, мысалы: екі заттың ұқсастығы мен айырмашылығы (доп, 

шар),  екі  заттың  болуы,  (жауын-жашын,  қар),  мағынасы  (ел,  қала).  Айырмашылығын  табу