549
Сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру. Ол үшін жаңа сөздерді сурет арқылы түсіндіруден
бастаймын. Берілген сөздің суретін көрсете отырып, сөздегі дыбыстарды дұрыс айтуға
жаттығулар жасаймыз.
Заттың өзін көрсету арқылы сөздерді меңгертуге болады. Мысалы: кітапты көрсету
арқылы, книга деген ұғымды, терезені нұсқап көрсету арқылы окно деген сөзді, киімді көрсете
отырып, одежда деген сөзді, қағазды көрсете отырып, бумага деген сөздерді үйретуге болады.
Балабақша балаларына сөздің мағынасын түсіндіріп үйрету үшін заттың табиғи өзін
көрсетудің маңызы зор. Балаларға құрғақ сөзбен айтқаннан гөрі, сол затты көрсету арқылы
түсіндірген анағұрлым тиімді екенін сабақ барысында аңғаруға болады.
Жаңа сөзді қазақша аудару арқылы жаңа сөздерді үйрету тәсілін сирек қолданамын, бұл
тәсілді үйреніп отырған сөздің өзін көрсете алмаған жағдайда қазақша аудармасы арқылы
түсіндіремін.
Жаңа сөздерді қазақ тіліндегі сөздер арқылы түсіндіре отырып, меңгерту. Мысалы: аз –
мало, много - көп, ай - луна, жаман - плохо, жақсы – хорошо т.б.
Cурет арқылы жаңа сөздерді меңгерту. Жоғарыда айтып өткеніміздей суреттті пайдалану
ең тиімді тәсіл. Тақырыптарға байланысты суреттерді жиі қолданамын. Мысалы: «Оқу -
құралдары », «Ыдыстар» т.б.[3].
Ойын баланың алдынан өмірдің есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін оятып,
бүкіл өміріне ұштаса береді. Сол ойын арқылы біз балалардың сөздік қорларын байытып,
дұрыс сөйлеуге үйретеміз. Мысал ретінде «Балапан» ойынын алып қарастырайық. Бұл
ойынның мақсаты: балалардың дүниетанымын кеңейту, тілдерін және тез ойлау қабілеттерін
дамыту. Тақтада жайылып жүрген үй құстарының балапандары мен мысықтың суреттері
ілулі тұрады. Мысық балапандарды жеуге дайындалып тұр. Осы мысықтан балапандарды
құтқарып алу керек. Балаларға осы мысықтан балапанды қалай құтқару керектігі түсіндіріледі.
Ол үшін әр балапанның суретінің артында берілген тапсырманы кім тез және дұрыс орындаса
сол бала балапанды құтқарып алады. Тапсырмалар қазақша сөздерді орысшаға аудару болады.
Бұл ойынды ойнау барысында құстардың пайдасы мен ерекшеліктері туралы балалар
білгендерін әңгімелеп береді. Қосымша жұмбақ, мақал – мәтелдер айтуға болады [4].
Ойынның өзіне тән мотивтері болады. Мысалы, мазмұндық, рөлдік ойындар баланың
зейінін, есін, ойлауын, қиялын дамытады және сөйлеу арқылы сөздік қорларын байытады.
Бала ақыл – ой ойындарында ережелерді сақтап ойнайды. Ол ойындар баланың тапқырлығын,
байқағыштығын, зейінділігін арттырумен қатар, ерік – сезімдерін де дамытады.
Кеңінен қолданылатын ойынның бір түрі – ол дамытушы ойындар. Дамытушы
ойындардың маңыздылығы оқушыларды ынта – ықыласын есепке ала отырып, оқуды
қызықты етіп, білім, білік, дағдыны қалыптастыру. Дамытушы ойындарға қойылатын бірінші
талап – баланың танымдық әрекетін, қызығушылығын дамыту.
Бұл талаптар төмендегідей сұраныстарға жауап береді:
Балаларға өзінің қабілетін көрсете білуге мүмкіндік беру.
Баланы басқа балалармен жарыса білуге қалыптастыру.
Білік пен дағдыны қалыптастыру.
Ойын барысында балаға жаңа білім, білік, дағдылардың қайнар көзіне жету.
Баланың ойын барысында жеткен жеңісі оның жаңа алған білім, білік,
дағдыларымен сәйкес келетіндігі.
Ойын арқылы сөз мағынасы туралы берілген ұғымдарды бекітуге болады. Мұғалім бір
сөзді ақырын ғана айтады. Балалар айтылған сөзге қарама – қарсы сөзді табады. Мысалы:
мұғалім «ұзын» десе, оқушы « қысқа» деп, мұғалім «қара» десе, оқушы «ақ» деп айтуы керек.
Сол сияқты мұғалім мәндес сөздің біреуін атаса, бала сол сөзге мағынасы жуық екінші сөзді
атауы тиіс.
Мысалы: мұғалім «Отан» десе, балалар «туған жер», «атамекен», т.б.сөздерді айтады.[5].
Ойын – баланың жан серігі деп айтуға болады. Ойын сырттай қарағанда ешқандай
қиындығы жоқ, оп - оңай көрінуі мүмкін. Ал іс жүзінде бала ойынға қатысу үшін басқа
балалармен тіл табысып, өзінің ойлаған ойын іске асыру мүмкін емес.
550
Сондықтан, дидактикалық ойын балалардың қоршаған орта туралы түсінігін кеңейтеді,
баланы ойнай білуге және ойлай білуге баулып, ақыл – ой қызметін қалыптастырады, әрі
адамгершілікке тәрбиелеу құралы болып табылады. Балалардың ізденімпаздығын арттырып,
тілдік, сөздік қорларын көбейтеді, білімге деген құштарлығын арттырады. Олардың
салыстыру, ойлау, байқау қабілеттерін дамытады. Балалардың өмірінде ойын бірінші орында
тұрады.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Асанова А.Ж. Заманауи әлемдегі ғылым мен білім – Қ.: 2015, бет 111,112,113
2. Қалиева Г.А. Наука и образование в современном мире – Қ .: 2015, бет 349
3. Балтабаева Ж.Ө.Бастауыш сынып мұғалімдерін кәсіби даярлаудың проблемалары мен
келешегі – Қ.: 2003. Бет 33,34
4. Омарова Д.Т. Проблемы и перспективы профессиональной подготовки учителей -Қ.: 2003
176 бет
5. Әлімбаева К.Д. 12 жылдық білімге көшу... – Қ.: 2008. бет 16
МУЗЫКАЛЬНОЕ РАЗВИТИЕ ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА
Сало Евгения Владимировна
КГКП я/с №33 «Алтын бесік»
Приобщение к музыке вводит ребенка в мир волнующих, радостных переживаний,
открывает ему путь эстетического освоения жизни в рамках, доступных его возрасту. Чтобы
открыть перед ребенком дверь в этот мир, надо развивать у него способности, позволяющие
успешно проявлять себя в музыкальной деятельности. Надо прежде всего воспитать у ребенка
музыкальный слух и эмоциональную отзывчивость — два важнейших компонента
музыкальности. Вне их невозможно приобщить ребенка к этому прекрасному миру,
невозможно и целостное развитие личности.
Главнейший показатель музыкальности — эмоциональная отзывчивость на музыку.
Простейшие сенсорные способности в этой области являются базой для становления более
сложных основных: ладовысотного слуха и чувства ритма. Этот комплекс способностей
проявляется при восприятии музыки в слуховых представлениях, в исполнении и творчестве.
Вопрос о взаимосвязях между объектом-музыкой и субъектом-ребенком сложен и
противоречив. Музыка всегда воздействует в единстве своего содержания и формы.
Изменение звучания вызывает новое переживание у слушающего; оно создается в результате
восприятия музыкальных образов, выраженных своеобразными сочетаниями средств
выразительности. Некоторые из них выражены ярче и доминируют. Но они, всегда находясь в
гармоничных и разнообразных сочетаниях, воздействуют именно в своем комплексе.
Если бы можно было точно перевести на язык слов содержание музыкального
произведения, объяснить словами смысл каждого звука, возможно, отпала бы потребность в
музыке как таковой. Специфика музыки в том и заключается, что ее язык — это язык
музыкальных образов, которые не передают точных понятий, причин и следствий
возникновения какого-либо явления. Музыка передает и вызывает такие чувства,
переживания, какие подчас не находят своего полного, детального словесного выражения.
Может быть понятно и объяснимо основное содержание музыкального произведения,
его основная идея, развертывающаяся во времени. Но так как данное содержание раскрывается
специфическими музыкальными средствами (мелодией, гармонией, ритмом, ладом, темпом и
