Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

370 

 

әрекетін  орындауға  бейімделуі  тиіс.  Осы  кезең  баланың  мектепалды  дайындықтан  өтетін 

нағыз  күрделі  жауапты  шағы  болып  табылады.  Сондықтан  мектепалды  оқыту  процесінде 

дидактикалық ойындарды пайдалана отырып балалардың танымдық қызығушылығын дамыту 

керек, танып-білуге  деген ұмтылыс мектеп жасына дейінгі балалардың психологиясына сай 

көрініс. 

Ол 

сабақ 

пайдаланылатын 

дидактикалық 

ойындардың 

мазмұндық 

ерекшеліктеріне,ойын  шарттарына  сай  жүзеге  асырылады.  Дидактикалық  ойындар    арнайы 

мақсатты  көздейді  және  нақты  міндеттерді  шешеді.  Ойынның  мақсаты  бағдарламада 

анықталған білім, білік,дағдылар жайында түсінік беру,оларды қалыптастыру,тиянақтау және 

пысықтау  немесе  тексеру  сипатында  болып  келеді.  Ойынның  мідеті  балаланың 

қызығушылығын  оятып,белсенділігін  арттыру  мақсатында  іріктеліп  алынған  нақты 

мазмұнмен анықталады.  Дидактикалық ойындарды мектеп табалдырығын жаңадан аттаған 

мектепалды  топ  баланы  оқу  мақсатында  пайдалану,балдырғанның  мектепке  жеңіл 

бейімделуіне,оқу материалын қызыға қабылдауына жол ашады. Мектепке дейінгі балаларды 

оқуға  дайындығын  қалыптастыру-ол  балаларды  балабақшада  оқыту  процесі  арқылы 

жүргізіледі. Сол сияқты балалардың оқу материалдарын ойдағыдай меңгеруі және оқушылар 

ұжымына  ену  үшін  алғышарт  жасау,баланы  әлеуметтендіру,қоғамдық  ортаға  бейімдеу.  Бұл 

ұзақ күрделі жүргізілетін жұмыс,оның мақсаты мектеп жасына дейінгі балаларды жан-жақты 

дамыту болып табылады.мұндай аса жауапты талаптың баянды болуы жоғарыда көрсетілген 

12 жылдық оқу мерзіміне ауысу қажеттіліктерін айқындайтын факторлардың жүзеге асуына 

жол  ашу.  Мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  мектепте  оқуға  арнаулы  және  жалпы 

дайындығын  ажырата  білуіміз  қажет.  Арнаулы  дайындық  балалада  алдымен  мектептің  ана 

тілі,математика,дүниетану  секілді  оқу  пәндерін  үйренудің  негізі  болып  табылатын 

білімнің,ұғымның,іскерліктің,дағдынын  бар-жоғымен  жалпы  дайындық  оның  дене  және 

психикалық  дамуына    қарай  анықталады.  Дене  дамуы-бұл  баланың  жақсы  денсаулық 

күйі,төзімділігі, қолайсыз ықпалдарға қарсы тұра алуы; қалыпты жағынан дамуынынң жақсы 

дәрежесі, қол-саусақтарынан жазу үшін керекті майда маторикасының қимылы дәл және алуан 

түрлі қимыл-қозғалыстар арқылы әзірлігі;мәдени-гегиеналық машықтарының,өз-өзіне қызмет 

көрсету дағдыларының т.б жеткілікті дамуы.дене жағына дамыған бала мектепте жүйелі оқуға 

байланысты  қиыншылықтарды  оңай  жеңеді.  Мектепке  дейінгі  ересектер  шағының  алдына 

аяғына    қарай  балалар  қошаған  орта  туралы,адамдардың  өмірі  жайлы  табиғат  заттары  мен 

құбылыстары туралы дүниетанымдық ұғымдарды белгілі бір мөлшерде меңгереді. Бұл білім 

көлемі блалар бақшасының бағдарламасында белгіленген мектепке дейінгі балалардың жеке 

деректерді  емес,мектептегі  пәндік  оқытудың  енгізуге  негіз  болатын  өзара  байланысты 

білімдер    игеруі  маңызды.  Олардың  таным  ынтасын,әуесқойлығын  дамытудың  зор  маңызы 

бар.  Танымды-ойын  процесіне  бала  айнала  қоршаған  ортаны,адамдар  қатынасын 

таниды,дүиенің үлкен құрамдас бөлігі « Адам-қоғам-табиғат»туралы алғашқы дүниетанымы 

қалыптасады. 

Мен ең алдымен өзіме қойған мақсаттарым: 

балалардың  сабақтарға  деген  қызығушылықтарын  ояту,қоршаған  айналаға  көңілдерін 

аудару,айналада өте көп нәрселер бар екенін түсіндіру,яғни олардың танымдық қабілеттерін 

арттыру.балалалрдың есте сақтау,ойлау,логикалық қабілеттерін дамыту. 

Балаларды тапқырлыққа, ептілікке тәрбиелеу. 

Қазіргі уақытта балалар сайыс-жарыстарды көбірек ұйымдастыруды сұрайды. Тіпті бос 

уақыттарда  әр  түрлі  қызықты  тапсырмаларды,  қызықты  сұрақтарды,  бастырғышты  сұрап 

өздері  орындауға  тырысады.  Менің  балаларым  ақын-жазушыларды,  Ұлы  Отан  соғысының 

батырлары, адамдар жайлы біледі,оларға қосымша мәліметтерді беруге тырысамын. Ғарышқа 

көп көңіл бөледі, ғаламшарларды таниды. Балаларды қоршаған орта өте қызықтырады. Ата-

аналар да, балабақша өміріне қызығушылықтарын танытып, белсене қатысады.  Ата-аналарға 

үйде  көбірек  балалармен  жануарлар,  құстар  және  басқа  да  танымдық  тақырыптарға 

байланысты  бейнефильмдер  көріп,  кітаптар  оқу  арқылы  ұсынамын.  Балалардың  мәнерлеп 

оқуларын  дамыту  үшін  мақсатында  қызықты  өлең-жырлар  жолдарын  жаттау  үйренеміз. 

Мысалы;бір  ата-ана,балам,кеше  үйге  келгенде:  «Біз  екінші  орынға  ие  болдық,сайысқа 

371 

 

қатыстық!»-  деп  қуанып  келдік.  Сізде  қандай сайыс  болды?-деп  қызығушылығын  танытты. 

Ата-аналардың  балабақшадағы  күнделікті  өмірдегі  болып  жатқан  қызықты  жағдайлары 

туралы  балалар  мен  бөліскені  мені  қуанышқа  бөлеп,  жұмысының  нәтижесін  көргендей 

боламын. 

Қазіргі жаңа дәуірде басты мәселе-жан-жақты дамыған, әлеуметтік ортаға бейімделген, 

жеке тұлғалық-интелектуальдық ұрпақ тәрбиелеу. 

 

 

 

ӨЗІН-ӨЗІ ТӘРБИЕЛЕУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТӘСІЛДЕРІ 

 

 

Кубайдилдина Алтынай Қанатовна 

№33 «Алтын бесік» балабақшасы КМҚК, Қарағанды қаласы 

 

 

Өзін – өзі тәрбиелеу туралы, оның тәсілдері туралы түсінік. Адамның өмірдегі орнын өзі 

белгілеу мәдениеті тәрбие мазмұнының маңызды бөлігі болып саналады. Адамның өмірдегі өз 

орнын өзі белгілеу мәдениеті оны жеке өмірінің және жеке бакытының жауапты субъектісі 

ретінде сипаттайды.  

Тұлғаның коғамдық сана-сезімінің дамуының белгілі  бір сатысында, адам өзінің жеке 

басы үшін тек сыртқы мақсаттарды ғана емес, сонымен қатар өзін-өзі тәрбиелеу мақсаттарын 

да  түсінеді.  Ол  өзіне-өзі  тәрбиенің  субъектісі  ретінде  қарай  бастайды.  Өзінің  тұлға  ретінде 

қалыптасуы, оның жеке белсендігінсіз мүмкін еместігін түсіне бастайды. 

Өзін-өзі  тәрбиелеу  –  адамның  өз  тұлғасын  қалыптастыруға,  өмірдегі  өз  орнын  өзі 

белгілеуіне, өзін-өзі дамытуға, өз қабілеттерін өзі іске асыруға бағытталған мақсатты, саналы, 

жүйелі түрде өздігінен жүргізетін іс-әрекеті. Өзін-өзі тәрбиелеу тәрбие процессінің құрамды 

белігі және тұлғаның өзін-өзі дамытуындағы ең маңызды күш болып саналады. 

Тәрбиелеу  мен  өзін-өзі  тәрбиелеу  бір  педагогикалық  өрісте  орналасып,  тұлғаны 

қалыптастыру деген тұл-ас процесстің екі жағы болып саналады. Әр-бір педагог тек тәрбиенің 

заңдылықтарын  біліп  қана  қоймай,  сонымен  қатар  өзін-өзі  тәрбиелеудің  әлеуметтік-

психологиялық механизмдерін жақсы түсінуі керек. 

Тұтас педагогикалық процессте әр балада өзін-өзі тәрбиелеуге деген қажеттілік әр-түрлі 

жас  кезеңдерінде  байқалады.  Осы  қажеттілік  әсіресе  балалардың  жасөспірімдік  шағында 

анығырақ байқалады. Себебі, балалар осы шақтарында өздерінің жеке «Мен»-дерін үнемі іздеу 

үстінде болады, түрлі спортгық секциялар, үйірмелер, қызығушылықтары бойынша клубтарға 

қатысады. Дәл осы кезеңде олардың жеке күңделіктерін бастап өз ойларын жазулары, өз мінез-

құлықтары мен сезімдерін бағалаулары, ұл балалар мен қыз балалар үшін арнап құрастырған 

сауалнамаларын қызыға толтырулары, түрлі заттарды әуестікпен жинастырулары кездейсоқ 

процесс  емес.  Қазіргі  кезде  мектептерде  міңдетті  түрде  өзін-өзі  тану  сабақтары  енгізілуде, 

өзін-өзі тану мектептері де бар. Өзін-өзі тәрбиелеу өте ұзақ және адамның бүкіл өмірі бойы 

жалғасатын процесс екенін айта кету қажет. 

Өзін-өзі  тәрбиелеу  адамның  жеке  «Мендігін»-  жүйелі  түрде  зерттеуін,  қажымас 

қайраттылықты, үлкен ерік-жігерлік күшті қажет  етеді.  Өзін-өзі  тәрбиелеу мектебі  адамнан 

көптеген  күш-қайратты  жоғары  дәрежедегі  ұйымдастырушылықты,  өзіне  деген  сын  көзбен 

қарауды талап етеді. Неміс ақыны Ф.Логау былай деп тегін айтпаған шығар: 

«Өзіңмен өзің түскен күрес – ең қыйын күрес, 

өзіңді өзің жеңген жеңіс – ең ұлы жеңіс». 

Өзін-өзі  тәрбиелеу  адамның  рухани  қажеттіліктерін  қалыптастыруға  бағытталған. 

Адамның өзін-өзі жетілдіріп, өзімен жұмыс істеуінде кітаптардың маңыздылығы зор. Өйткені, 

кітаптар бізді жақсы адам болуға ынталандырады, қызықты адамдармен таныстырады. Өзін-

өзі  тәрбиелеудің  маңызды  бөлігі  -мотивтерді,  ынтаны  дамыту.  Жақсы,  ақ  ниетті  болуға