Ц И Ф Р Л Ы Қ М Е Д И А Л А Р К А Р Т А С Ы Қ А З А Қ С Т А Н
8 4
5.3. Телекоммуникациялар
5.3.1. Телекомдар мен жаңалықтар
Телекоммуникациялар секторындағы негізгі ойыншы – «Қазақтелеком» АҚ-ы 2010 жылдың
жазында IPTV қызметтерін іске қосты. Ол қызметтер iD TV маркасымен көрсетіледі жəне бүгінгі
күні нарықтағы жалғыз IPTV-қызметтер болып қалып отыр. Осы кезде GSM-оператордың үшеуі
де – Kcell, Beeline жəне Tele-2 – 3G қызметтерін ұсынады, бірақ олардың біреуі де əзірше ұтқыр
теледидарды іске қоса қойған жоқ.
Қазақстанда 134 кабельдік оператор – өздерінің пакеттерінде шетелдік, ең алдымен, ресейлік
телеарналарға ықылас білдіретін жеке компаниялар. Кабельдік операторлардың ішіндегі негізгі
ойыншылар – «Алма-ТВ», «Digital TV» жəне «ICON». 2000 жылдардың ортасында операторлар
Алматы қаласында жəне бірқатар басқа қалаларда интернет қызметтерін көрсете бастады.
Олардың кейбіреулері жаңалықтар контентімен емес, көбінесе ойындар мен сауық-сайран
контентімен алмасу үшін өз хабтарын құрған-ды. Операторлардың ешқайсысы жаңалықтардың
меншікті онлайн-БАҚ-тарын немесе кабельдік телеарналар құрмады.
Соңғы жылдары кабельдік желілер бойынша таратылатын жергілікті, белгілі бір дəрежеде
шектеулі арналардың қарқынды өскені байқалды. Бұлар – жеке меншіктегі спорттық, музыкалық
жəне діни арналар. Мемлекеттік «Мəдениет» жəне «Балапан» тақырыптық арналары жерсерік
арқылы хабар таратудың «OTAU TV» ұлттық желісі жəне көбінесе кабельдік операторлар
бойынша таратылады. Жеке меншіктегі аймақтық телеарналар, əдетте, олар таратылатын ауданда
кабельдік операторлар ұсынатын пакеттерге енгізіледі, ол кезде реттеуші құжаттарда ондай
талаптар болмайды.
5.3.2. Телекоммунациялық операторлардың жаңалықтар берушілерге
қысым жасауы
Бұрын заңнама кабельдік операторлардан өз пакеттеріне жалпыұлттық арналарды енгізуді талап
етпеген, сондықтан кейбір мемлекеттік арналар олардан бағдарламаларын таратқаны үшін ақы
төлеуді талап ететін. Кабельдік операторлардың пайымдауынша,
бұл контенттің ақысын салық
төлеушілер əлдеқашан төлеп қойғандықтан, енді тегін берілуге тиіс.
187
Сонымен қатар кейбір
кабельдік операторлар арналардан олардың бағдарламаларын таратқаны үшін ақы төлеуді талап
еткен. Сөйтіп, мысалы, «Алма-ТВ» операторы бір коммерциялық арнадан айына 1,2 млн. теңге
(8 мың АҚШ доллары) сұраған.
188
Кабельдік операторлардың «Азия» Халықаралық қауымдастығы басқармасының төрағасы Антон
Шин айтқандай, кабельдік операторлар мен телеарналар арасындағы өзара заңдық қарым-
187 Кабельдік операторлардың «Азия» Халықаралық қауымдастығы басқармасының төрағасы Антон Шинмен сұхбат, Алматы қ.,
2013 жылғы қаңтардың 4-і.
188 Tengrinews.kz,
«Қазақстандық телеарналар «Алма-ТВ-да» бағдарлама орналастыру бағасын жоғары деп санайды», 2012 жылғы
қыркүйектің 7-сі, http:///tengrinews.kz/ru/kazakhstan_news/220311 (қолжетімді күн: 2012 жылғы қазанның 17-сі).